Page 21 - ÖZ BAKIŞ - İzmir İl Milli Eğitim Müdürlüğü - Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi

Şefkat kavramı çoğunlukla empati, sempati, acıma ve Bu özellikle yardım eden kişinin psikolojik sağlamlığını
adalet gibi kavramlarla ve zaman zaman bu kavramların olumlu yönde etkiler. Öte yandan zorlu yaşam olaylarına
yerine kullanılmakla birlikte hem kelime anlamı hem de maruz kalan kişilerle uzun süreli temasta bulunma ve
içerik açısından daha kapsayıcı bir kavramdır. TDK’ye göre sürekli olumsuz durumlarla karşılaşmak kişide zamanla
şefkat; bir kimsenin veya bir başka canlının karşılaştığı şefkat yorgunluğuna neden olur. Şefkat yorgunluğunun
kötü bir durumdan dolayı duyulan üzüntü ve acıma varlığı ilk kez yoğun bakım hemşireleri üzerindeki
duygusudur. Gilbert (2009) şefkati, bir kimsenin tükenmişlik araştırmaları sırasında ortaya çıkmıştır.
kendisinin ya da çevresinde bulunan diğer kişilerin Başlangıçta bu kavram sadece sağlık çalışanlarına özgü bir
yaşadığı problemli durumlara karşı hissettiği derin durum olarak tanımlanırken zaman içinde, sağlık
farkındalık ve probleme çözüm arama çabasını içinde çalışanlarının yanında; ruh sağlığı çalışanları, öğretmen,
barındıran temel bir yardımseverlik ve sevecenlik hali polis ve yardım hizmetinin verildiği kurumlarda çalışanlar
olarak tanımlamıştır (Akt. Akdeniz, Deniz, 2015). Bu ve hasta, yaşlı, engelli bireye bakım vermekle yükümlü
tanımlamadan hareketle kişinin şefkatli olabilmesi için olan kişilerin de karşılaştığı önemli bir sorun olduğu
çevresine duyarlı olması ve empati yapabilmesi ön koşul görülmüştür.
olarak karşımıza çıkmaktadır. Şefkat, çevresindeki
Şefkat yorgunluğu üzerine birçok çalışması bulunan Figley
travmatik ve zor yaşam olaylarına duyarlı olmak,
(1995), konu ile ilgili bir gelişim modeli yapılandırmıştır.
beraberinde bu olayları yaşayan insanlarla aynı duyguyu
Bu model ile şefkat yorgunluğunun anlaşılmasında etkili
hissedebilmek ve en önemlisi buna kayıtsız kalmadan acı
olmuştur. Bu modeli kısaca özetlemek gerekirse; hasta
yaşayan kişiyi bu acıdan kurtulabilmesine yardım etmek
olan ve acı çekmekte olan kişiye bakım veren kişi onunla
için harekete geçmeyi getirir. Şefkat, gösterilen kişide her
empati kurduğu ölçüde acısına ortak olur. Böylelikle
zaman olumlu etkiler bırakırken; şefkat gösteren kişi
bakım veren kişi onun hissettiği acıları hissedeceği için
üzerinde hem olumlu hem de olumsuz sonuçlara neden
ikincil travmaya maruz kalır. Yani kendisi travma
olabilmektedir. Şöyle ki kişinin acı çeken bir insana veya
geçirmediği halde bir başkasının travmasına uzun süreli
canlıya yardım etmesi sonucunda; yardım edilen tarafta
maruz kaldığında travmatik stres yaşar. Bu stres zaman
görülen olumlu değişiklikler ile birlikte yardım edenin
içinde şefkat stresine evrilerek, yönetilmediği takdirde
kendisini mutlu ve güçlü hissetmesi sonucu şefkat
şefkat yorgunluğunun oluşmasına neden olur (Akt.
doyumu gelişir. Şefkat doyumunda her iki tarafta da
Çakmak, 2021). Daha öz bir ifade ile;
anlamlı bir etkileşim ve kurulan duygusal bir bağ vardır.

Şefkat yorgunluğu; Bakım veren kişide
oluşan, başkalarının acılarından

kaynaklanan yıpranmışlık ve
yorgunluk hissidir.

l 21
Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi