Page 71 - İZMİR AKADEMİ DERGİSİ

MAKALE

Birleşmiş Milletler'in (BM) uzmanlık kuruluşu olan Gıda ve etmektedir. 1996–2002 yılları arasında Dünya Besin
Tarım Örgütü (Food and Agriculture Organization / FAO), Zirvesi’nde etkin olan sivil toplum kuruluşlarının çalışmala-
150 ülke raporuna dayanarak yayınladığı çalışmasında, rına dayanan bu kavram, sürdürülebilir tarımın korunması
dünya genelinde biyolojik çeşitliliğin son yüzyılda yaklaşık ve yaygınlaştırılmasını vurgulamakta, demokratik ilkelere
%75 oranında kaybolduğunu bildirmiştir (FAO, akt.; göre çalışan tarım kooperatiflerini ve tohumdan sofraya
Özkaya, 2014). tarım politikalarını desteklemektedir (Via Campesina, akt;
“Konvansiyonel tarım” da denilen endüstriyel tarım üretim Özkaya, 2010).
sisteminde “Tarım ilacı” olarak adlandırılan kimyasal
pestisit ve gübrelere, genetiği değiştirilmiş organizmalara Endüstriyel Pestisitler ve Olası Zararları
(GDO), makinelere, fosil yakıtlara ve aşırı sulamaya bağlı Tarım ürünlerini zararlı böcek, mikroorganizma ve diğer
olduğu bilinmektedir. Çevre ve insan sağlığının ikinci plana canlılardan korumak, ürün kalitesini ve verimi artırmak için
alındığının söylenebildiği bu üretim modelinde daha çok kullanılan kimyasal maddelerin genel adına “pestisit”
kâr elde etme amacıyla çalışmanın, daha doğrusu çalıştır- denir. Amerikan Çevre Koruma Ajansı (EPA) pestisitleri;
manın yaygın olduğu görülmektedir (Namazcı, 2019). bitki zararlılarını önleyen, bozguna uğratan, geri püskürten
1950’li yıllardan sonra (Y.N. İkici Dünya Savaşının yeni veya azaltan bir madde veya maddeler karışımı olarak
bitmesiyle makineleşmenin artması ve çiftçilerin savaşta tanımlamaktadır. BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve
asker ve sivil olarak hayatının kaybetmesinin etkisiyle de) Dünya Sağlık Örgütü (WHO), pestisitlerin üretimi ve
tarım makineleri, biyoteknolojik bitki ıslahı, sentetik gübre- kullanımına dair limit değerleri belli esaslara bağlamıştır.
ler ve ilaçlar gibi yeni yöntemlerle tarım uygulamaları çok Gıdada pestisit limit değerleri, en çok Avrupa Birliği
kolaylaşmış ve hızlanmıştır. Buna “Yeşil Devrim” adı Direktifleri olarak dikkate alınmaktadır (Akdoğan vd.,
verilmiştir. Ancak sonraki araştırmalar ve gözlemler sonucu 2012). Ülkemizde 27 Eylül 2021 tarihli 31611sayılı Resmî
çevre ve insan sağlığına olumsuz etkilerin olduğu endişele- Gazetede yayınlanan Türk Gıda Kodeksi Pestisitlerin
ri ortaya çıkmaya başlamıştır. 1962 yılında Racher Carson Maksimum Kalıntı Limitleri Yönetmeliği kullanılmaktadır
tarafından yazılan “Sessiz Bahar” adlı çevre bilim kitabının (T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, 2021).
yayınlanmasıyla beraber sürdürülebilir olan geleneksel ve Pestisitler, kimyasal yapılarına göre dört temel grupta
alternatif tarım modellerine ilgi artarak devam etmektedir sınıflandırılabilir. Bunlar:
(Yılmaz, 2019).
• Organik Klorlu Pestisitler
Tarım reformu ile toprak dağıtımı ve üreticilerle tüketiciler • Organik Fosforlu Pestisitler
arasında ittifaklar sağlanabilir, böylece temel gıda konu- • Karbamatlı Pestisitler
sunda gerçekçi olmayan “serbest rekabet” yerine “gıda
egemenliği” (food sovereignty) (Y.N. ve ayrıca “gıda • Piretroit Pestisitler
güvenliği”) temel ilke kabul edilebilir (Tolios, akt; Özkaya, Pestisitler, etkiledikleri canlı türlerine göre de sınıflandırıla-
2010). Gıda egemenliği terimi, bireylerin ve toplulukların bilir. Tablo-1de pestisitlerin adları ve canlılar üzerindeki
kendi besinlerini üretebilme adına tarım modellerini etkileri belirtilmiştir (T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, 2012).
belirleyebilme hakkının olduğunu savunan bir akımı ifade

Pestisit Etki Alanı Pestisit Etki Alanı
Afisit Yaprak bitlerini öldüren Fungustatik Fungus faaliyetini durduran
Ahicit / Auensit Kuş öldüren / kaçıran Herbisit Yabancı ot öldüren
Akarisit Örümcek öldüren İnsektisit Böcek öldüren
Algisit Alg öldüren Larvasit Larva öldüren
Atrakant Zararlıları yok edenleri çekici Mitisit Kene öldüren
Bakterisit Bakteri öldüren Mollusit Salyangoz öldüren
Bakteristatik Bakteri faaliyetini durduran Nematosit Yuvarlak solucan öldüren
Defoliantlar Yaprak döken Repellent Zararlı kaçıran
Fungusit Mantar öldüren Rodendisit Kemirgen öldüren

Tablo:1 Tarımda kullanılan başlıca pestisitler ve etki alanları

69