Page 37 - İZMİR AKADEMİ DERGİSİ

MAKALE

şekerin 5’ karbon atomunda bulunan -OH grubuna diester
bağ ile bağlanmaktadır.
DNA nükleotidleri, fosfat grubunun (şeker molekülünün
beşinci karbon atomuna bağlanmış) önceki nükleotidin
şeker molekülünün 3. karbon atomundaki hidroksil grup ile
bağlanması ile oluşur. Bunu sağlamak için difosfat grubu
ayrılır ve enerji açığa çıkar. Bu zincirin daima 3’ ucuna yeni
nükleotidlerin eklenebildiği anlamına gelir.
Nükleotid birimleri iki uzun polimer zincirini oluşturur. Bu
iki polimer zincirin omurgaları, ester bağları ile birbirine
Şekil 2: Covid-19 tanı testleri (Tübitak. 2020 )
bağlanmış fosfat ve şekerden meydana gelir. Fosforik
asit ve deoksiriboz şeker birimlerinin oluşturduğu iki
mesi, özel DNA parçalarının klonlanması ve gen ifade paralel zincirin, pürin ve pirimidin bazlarınca çapraz olarak
modellerinin tespit edilmesinde önem kazanmaktadır. Bu bağlanması sonucu sağ yönlü dönen çift sarmal yapılı
kullanım alanları dışında günümüzde PCR bakteri kontami- DNA molekülüne ulaşılır.
nasyonu, genetiği değiştirilmiş DNA’nın varlığı ve gıda DNA bazı virüsler dışında çift ipliklidir. İki iplik birbiriyle tam
içeriklerinin özgünlüğünün kontrolü gibi yeni alanlarda da bir şekilde eşleşir. İplikteki her baz diğer iplikte yalnız bir
kullanılarak yeni gelişmelere olanak sağlamaktadır. tip bazla eşleşerek baz çiftini (bp) oluşturur. Bu eşleşmede
PCR ve uygulamalarını anlayabilmek için öncelikle DNA A daima T ile iki hidrojen bağı, C daima G ile üçlü hidrojen
molekülünün doğal yapısına bakmak gerekir. bağı oluşturur. Bu yolla, iki zincir birbirine tamamlayıcı
(komplement) olur. Bir zincir diğerinin üretimi için kalıp
DNA (Deoksiribo Nükleik Asit) olarak görev yapar. Iki zincir bir dönüşte 10 baz çifti
bulunacak şekilde birbirine sarılır.
DNA, tüm organizmalar ve bazı virüslerin canlılık işlevleri
ve biyolojik gelişmeleri için gerekli olan genetik bilgiyi DNA molekülünün yapısı, molekülün oluşum adımları
taşıyan nükleik asit sınıfı polimerdir. Ökaryot hücrelerde üzerinden incelenir:
DNA’nın çoğu çekirdek içinde bulunur ve kromozomal 1-Primer Yapı: Nükleotidlerin veya bazların zincir dizisini
DNA olarak adlandırılır. Çift katlı bir zar (çekirdek kılıfı) ile ifade eder. DNA’nın taşıdığı bilgi bu zincirin içindedir, yani
hücrenin geri kalanından yani sitoplazmadan ayrılır. Ayrıca gen şifresi sakladır.
mitokondri ve kloroplastlarda ekstra kromozomal DNA 2-Sekonder Yapı: Baz çiftleşmesinin türü ve çift sarmalın
bulunabilir. oluşumunu tanımlar.
DNA kimyasal bakımdan polinükleotidlerdir. Bir nükleotid 3-Tersiyer Yapı: Tüm atomların uzaydaki üç boyutlu konu-
pürin veya pirimidin bazı, beş karbonlu şeker molekülü munu anlatır.
(pentoz ; deoksiriboz) ve trifosfat grubu olmak üzere üç
ana birmden oluşur. Pürin bazları adenin (A) ve guanin İkili sarmal ısıtıldığında kararlı kalamaz, molekül konfor-
(G) , pirimidin bazları ise sitozin (C ) ve timin (T) dir. masyonunun bozulmasına neden olur. Sıcaklık etkisi ile
DNA çift sarmalının açılarak sekonder yapının bozulması
DNA nın yapı taşı olan nükleotidler aşağıdaki gibidir: denatürasyon olarak tanımlanır. Bu durum DNA’nın tuz
çözeltisinde 70-80oC da ısıtılarak ikili sarmal yapının bozul-
ması için kullanılır. Denatürasyon için gerekli sıcaklık değeri
Şekil 3. Nükleotidlerden DNA zincirinde bulunan G ve C baz çifti sayısına bağlı
DNA tek zincir oluşumu olarak değişebilir.
( Andy Vierstraete, 1999)

Şekil 4. Hücrede DNA’nın yapısı
( Andy Vierstraete, 1999)

Şekil 3‘te görüldüğü gibi pürin veya pirimidin bazları N-gli-
kozidik bağ ile şeker birimine bağlanırken fosfat grubu

35