Page 54 - özbakış ekım-2024 -

3. Niyet davranıştan daha önemlidir;

Ebeveynler ve eğitimciler davranış değiştirmeye, çocuk- kendisi bir problem olarak görülebilir ve ebeveynleri tara-
ları bir bütün olarak ele almaktan daha fazla önem verirler fından etiketlenmesine sebep olabilir. Böyle bir durumda
Şüphesiz ki niyet görünmez, davranış görünür ve ölçüle- çözüm odaklı düşünmek zorlaşır. Ancak çocukla olan iliş-
bilir. Ancak kişide olumlu davranış kadar olumlu değerlerle kiye odaklanıldığında çocuğun ilişki aracılığıyla nasıl daha
ilişkili iyi bir niyeti inşa etmek uzun vadede daha kalıcı bir güvende hissedeceği, sorunların üstesinden gelmesinde
etki yaratacaktır. ona nasıl destek olunacağı üzerinde durulur ve bu çocuğu
Ödülle ya da cezayla davranış değişikliği sağlanabilir sorunlu olarak etiketlemekten daha anlamlı bir etki yaratır.
ancak pozitif değerler ve olumlu duygular ancak güven Ebeveyn “bu çocuk neden böyle davranıyor?” diye düşün-
veren bağlanma dinamikleri doğrultusunda inşa edilebilir. mek yerine “Nasıl daha güçlü bir ilişki geliştirebiliriz” diye
Disiplinle ilgili yapılan araştırmalar ceza vererek, mah- düşündüğünde çocuğu için uygun rehberlik de beraberinde
rum ederek, sözel ya da fiziksel şiddet kullanarak çocuğun gelecektir.
davranışını kısa süre için değiştirse de içgörü geliştirmesine 7. Çocuğun davranışını değiştirmek yerine
imkân vermediği için uzun vadede eskiye dönüşün yüksek onun dünyasını değiştirmek;
oranda olduğuna işaret etmektedir (Nicholson ve Parker,
2020). Klinik Psikolog Pınar Deniz’in (2014) belirttiği üzere Uygulanan pozitif yaklaşımlar dürtüsel davranışlar ko-
nusunda yetersiz kaldığında çocuğun ihtiyacının tam olarak
“Çocukta kötü duygular oluşturarak iyi ne olduğu anlaşılamamış demektir. Çocuklar acıktıkları,
davranışlar sergilemesini bekleyemezsiniz.” yoruldukları, uykuları geldiği, sıkıldıkları ve ilgi göremedik-

leri durumlarda ebeveynlerin istemeyeceği ya da kontrol
4. Çocukların dürtüsel davranışlarını kontrol etmekte zorlanacağı davranışlar sergileyebilirler. Bunlar
etmek yerine onlarda birbiri ile çatışan duy- neredeyse tüm çocuklarda görülür. Bu tür durumlarda
gular oluşturmak; çocuğun huzursuzlanması normaldir ve çocuk bir şekilde
sinyallerini verir. Bu sinyalleri doğru gözlemleyip çocuğun
Bu ne anlama geliyor? Dürtüler limbik sistemden güç ihtiyacına uygun bir düzenleme yapıldığında problem olarak
alır ve bireyi neden sonuç ilişkisi kurmadan harekete geçirir. tanımlanan davranışların ortaya çıkması önlenebilir.
Riskli durumları değerlendirmekte zorlanmasına neden olur
Pozitif disiplin yaklaşımı aracılığıyla güven veren sınırlar
Çocuklarda iyi niyeti geliştirdiğimizde dürtüsel davranış- inşa edebilmek için ebeveynlerin şu üç soruyu kendine
larını kontrol etmek kolaylaşır. Nezaket, şefkat, öz şefkat, sorması önemlidir:
empati ve dayanışma duyguları beslenen çocuklar dürtü- 1. Çocuğuma kendi görmek istediğim yaklaşımı gös-
sel eğilimlerini kontrol ederken bu duygusal bakiyelerini teriyor muyum?
kullanabilir. Örneğin birine saldırmak istediğinde içindeki
şefkat duygusu davranışını kontrol etmesine yardımcı olur. 2. Sözlerim ya da eylemlerim çocuğumla aramdaki
bağı güçlendirecek mi?
5. Çocuklara ne yapmamasını değil ne yap- 3. Eylemlerim çocuğumun bu deneyimden bir şey
ması gerektiğini söylemek; öğrenmesini sağlar mı?

Eğer her üç soru için de cevap evet ise çocuğa gelişimine
Ebeveynler ve diğer yetişkinler genellikle çocukların
nasıl davranması gerektiğinden ziyade nasıl davranmaması uygun şekilde açık, net, anlaşılır ve benliğini örselemeye-
gerektiğini söyler. Düşme, koşma, öyle yapma gibi olumsuz cek şekilde sınır koymak uygun olawcaktır (Nicholson ve
ifadelerle komut verirler. Oysa ne yapmamasını söylemek- Parker, 2020).
tense ne yapması gerektiğini söylemek daha işlevseldir.
“Dikkatli yürü”, “yavaş koş”, “alçak sesle konuş” gibi Çocuğa sınırları olan bir ortamda gü-
yönergeler çocuğu ne yapması gerektiğine odaklar ve
olumsuz davranışlar yerine uygun davranışa dikkatini çeker. venli hissettirmek mi yoksa sınırların
olmadığı bir ortamda serbest bırakıp
6. Herhangi bir sorun çıktığında soruna değil sonrasında eleştirmek ya da azarla-
ilişkiye odaklanmak;
mak mı?’
İnsanlar bir sorun yaşadıklarında genellikle çözümden
ziyade probleme odaklanırlar ve bu durum bazen problemin Hangisi çocuğun gelişimi için daha
içine saplanıp kalmaya neden olur. Bir süre sonra çocuğun sağlıklıdır?

54 Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi