Page 77 - akademi 2 e dergisi

MAKALE

Flare patlama süreçleri elektromanyetik tayfın farklı bölge-
lerinde açığa çıkan enerji salınımlarıdır. Şekil 7’de de
görüleceği üzere, bir patlamanın ziksel boyutları çok
büyüktür ve sıradan bir patlama yaklaşık 100.000 km
uzunluğa ulaşırken; ortalama bir patlama yaratan manyetik
ilmekler kısa bir sürede Yer’e kadar ulaşabilir. Güneş
yüzeyinde ilk are parlaması, birbirinden bağımsız olarak 1
Eylül 1859 yılında saat 11:18’de R. C. Carrington ve R. Su altının merak uyandıran dünyasını keşfedebilmek
Hodgson tarafından gözlenmiştir (Carrington 1859; Hodg- amacıyla Mühendis Émile Gagnan ve Teğmen Jacques-Y-
son 1859). Bu are parlamasının gözlenmesini takip eden ves Cousteau tarafından 1942-43 döneminin kış mevsimin-
günlerde Küba, Bahamalar, Jamaika, El Salvador ve Hawai- de yenilikçi ve etkili bir sistem olan bağımsız su altı
i’de parlak “Kutup Işıkları (Auroralar)” görülmüş, Avrupa solunum cihazı (Aqua Lung) geliştirilmiştir (Cerrano et.al.,
ve Kuzey Amerika’da radyo ve telgraf sistemi çökmüştür. 2017). Dalış tarihi için bir dönüm noktası olan bu gelişme,
Güneş’te gözlenen en yüksek enerjili are patlamalarında günümüze kadar kullanılmış ve hâlâ ufak modi kasyonlarla
ortaya çıkan enerji saniyede 1026-1033 erg düzeyindedir kullanılmaya devam etmektedir.
(Gershberg 2005, Benz & Güdel 2008, Schrijver vd., 2012;
Aulanier vd., 2013). Şekil 8: Tam Güneş tutulması sırasındaki Güneş koronasında kapalı ve Güvenli ve sağlam dalış ekipmanlarının ticari olarak temin
açık manyetik alan çizgileri. edilebilmeye başlandığı 1940’lı yılların ortalarından bu
Korona katmanı, kromosfer katmanının üzerinde yer alır ve tarafa, rekreasyonel dalıcılar denizel çevreden yararlan-
Güneş’in en dış atmosferidir. Yalnızca tam Güneş tutulması tıpkı bir rüzgâr gibi tüm uzay doğrultularında Güneş’ten maktadırlar (Dimmock, 2019). Rekreasyonel dalış 1980’ler
sırasında görünür. Güneş’in etrafında beyaz bir taç gibi uzaya doğru yayılan bir akıntıya dönüşür. Bu akıntılar ve 90’lar boyunca dünyanın en hızlı büyüyen eğlence
göründüğü için “Taç Küre” olarak adlandırılmıştır. Güneş’in “Güneş Rüzgarları” olarak adlandırılır ve yaklaşık 500km/s’lik aktivitelerinden biri olmuş ve günümüzde de küresel ölçek-
aktivite durumuna bağlı olarak korona katmanının sahip bir hıza sahiptir. Koronal delikler, açık uçlu manyetik alan li popüler bir endüstri olma yolunda ilerlemektedir (Edney
olduğu genel görüntü zamanla farklılaşır. 28 Nisan 2021 çizgilerinin olduğu bölgelerdir ve ivmelendirilimiş Güneş and Spennemann, 2015). Son 30 yılda gerçekleşen bu hızlı
yılında NASA’ya ait “Parker Güneş Sondası”, Güneş’in bu maddesinin gezegenlerarası ortama kaçmasına neden ilerleme aktif rekreasyonel dalıcı sayısının yaklaşık 7 milyo-
üst atmosfer katmanında belirli bir seviyeye kadar ilerleyip, olmaktadır. Güneş’ten gelen bu maddeler Yer’in uçlakların- na ulaşmasını sağlamıştır (Levett and Millar, 2008). Dalış
bu ortamda 5 saat boyunca seyahat edip, Güneş’e en fazla da, üst atmosferlerindeki moleküllerle çarpışır ve Kutup turizminin popülaritesi, insanların deniz ekosistemlerine ve Dalış yapan bi
yaklaşabilen ilk insan yapımı araç olmuştur. ışıklarına neden olur. Sahip olduğu bu yüksek sıcaklık yaban hayatına olan ilgilerini göstermektedir. Turistlerin su olarak yaratab
Şekil 8’de gösterilen korona katmanında, aktif bölgeler nedeniyle, korona en iyi X-ışın bölgede gözlenir. Bu altı dünyasını deneyimlemek için harcadıkları para miktarı, önemlidir. Bu ol
ve farkındalık oluşturulmas
üzerinde belli bir noktaya doğru uzanan kapalı manyetik nedenle de koronadaki tüm bu yapılar üzerine yürütülen dalış turizminin nansal değerinin de bir göstergesidir kurulmuştur. Bunlar:
alan çizgilerinden oluşan, büyük bir savaş başlığına benzer- tüm çalışmalar X-ışın gözlemlere dayanır. (Yamancı vd., 2017) Bu gelişmelerin yanında, dalış aktivite- (Yeşil Yüzgeçle
liği ile miğfer yapılar olarak adlandırılan yapıların yanı sıra, Güneş üzerinde olan patlamalardan açığa çıkan yüklü leri doğru şekilde yönetilmezse deniz yaban hayatı ve kıyı Antigua ve Barbud
kuzey ve güney uçlak bölgelerinden uzaya doğru yayılan parçacıklar; Yer iklimini, Yer’in manyetik alanını, atmosfer ekosistemleri için bir tehdit oluşturabileceği unutulmamalı- Maldivler, Palau
açık manyetik alan çizgileri olan tüysü yapılar, aktif bölge- dışındaki uyduları ve hatta Uluslararası Uzay İstasyonunda dır. Suyun altında geçirdiğimiz süreler ve katılımcı sayıları- ve ABD'deki Re
ler içinde are üretecek olan manyetik akı tüplerinden çalışan astronotları çok yakından ilgilendirmektedir. Bu mız arttıkça çevreye verdiğimiz etkiler de artmaktadır Education Foundation)
oluşan koronal ilmekler, parlak gazın çok az olduğu koyu yüzden Güneş aktiviteleri konusu detaylı , uzun dönemli (Kahraman, 2012). Bilimsel kanıtlar, dalgıçların bazı düşün- turizmini geliş
renkli koronal delikler bulunur. Koronal kütle atımları gözlemlere ve incelemelere ihtiyaç duyulan, çalışılması cesiz davranışlarıyla resif yaşamına zarar vermekten doğru-
sırasında, koronal ilmekleri dolduran madde, ilmek içinde önemli bir alan olarak araştırmacılarını beklemektedir. dan ve/veya dolaylı olarak sorumlu olduğunu göstermek- Bir dalgıç nötr yüzdür
ivmeli hareket eder ve oldukça şiddetli bir patlama üretene tedir (Medio et.al., 1997). Su altı dünyasındaki yaşam çok Nötr yüzdürme, "
kadar bu hareket devam eder. Patlama gerçekleştiğinde KAYNAKLAR kırılgandır, mercanlar ve diğer deniz canlılarına zarar tamamen hareketsiz h
koronal deliklerden gezegenlerarası ortama Güneş vermek kolaydır. Geçmişte pek çok insan mercan resi eri- Mükemmel dengede olm
maddesi saçılır. Koronal kütle atımları genellikle are parla- Aulanier G., Demoulin P., Schrijver C. J., Janvier M., Pariat E., Schmieder B. nin aslında canlı olduğunun farkında bile değildi. Mercan havayı daha veriml
(2013). The standart are model in three dimensions II. Upper limit on solar
maları ile ilişkilidir, ancak zaman zaman are parlamalarının are energy. Astronomy and Astrophysics, 549, A66. resi eri sadece denizdeki güzel renkli kayalar (Mercanların bakmak için ürke
olmadığı yerlerde de görülebilir. Manyetik alan çizgilerin- Benz A. O., Güdel M. (2010). Physical processes in magnetically driven rengi gerçekte beyazdır, ancak mikro algler sayesinde göz olanak tanır (Broc
deki bükülme, Güneş’in fotosfer katmanında yüzeyin ares on the sun, stars, and young stellar objects. Annual Review of alıcı renklerde görünürler (İnce, 2022).) değildir. Aşırı özen korumak için
altında gerçekleşse de Güneş’in tüm katmanlarında yansı- Astronomy and Astrophysics, 48, 241-287. ve dikkat gerektiren canlı organizmalardır. BCD.
ması olan kompleks bir olay olarak kendini gösterir. Çünkü Carrington, R. C. (1859). Description of a singular appearance seen in the Okyanusların derinliklerinde milyonlarca yıl içinde oluşan
yüzeyin altında başlayıp, gezegenlerarası ortama kadar Sun on September 1, 1859. Monthly Notices of the Royal Astronomical bu yapılar “Mercan Resi eri” barındırdıkları canlı çeşitliliği Nefes: Akciğe
ilerleyen bütün bu yapılar, manyetik alanın ilgili katmanlar- Society, Vol. 20, p. 13-15, 20, 13-15. ile âdeta su altındaki yağmur ormanlarıdır. Okyanuslardaki gücünüzü artıraca
da farklı yoğunluğa sahip plazma ile etkileşimi ile ortaya Gershberg, R. E. (2005). Solar-type activity in main-sequence Stars. canlı türlerinin yaklaşık %25’i mercan resi erinde yaşar nüzü azaltacaktır.
çıkar. Springer Science & Business Media. (Gözcelioğlu, 2017). Su altı ekolojisi için bu denli önemli ettiğinizden emi
Hodgson, R. (1859). On a curious appearance seen in the Sun. Monthly
Güneş’in fotosfer katmanında 6000 K°’ye kadar düşen Notices of the Royal Astronomical Society, 20, 15-16. olan resi ere, dalgıçların palet vururken zarar verdiği rapor Ağırlıklar: Do
sıcaklık, neredeyse tüm zik yasalarına meydan okurcasına edilmiştir. Mercan resi eri örneğinde olduğu gibi dalgıçla- çok önemlidir. İl
yeniden milyon derecelere kadar yükselir. Güneş’in çok Schrijver, C. J., Beer, J., Baltensperger, U., Cliver, E. W., Güdel, M., Hudson, rın deniz canlılarıyla yapacakları etkileşimin bir sınırı olması aşağı inmen
H. S., ... & Wolff, E. W. (2012). Estimating the frequency of extremely
güçlü bir kütle çekim kuvveti olsa da bu katmandaki çok energetic solar events, based on solar, stellar, lunar, and terrestrial records. bir gerekliliktir. Bir dalgıç, bir mercan resi nde dalış yapar- tela edilmes
düşük yoğunluklu yüksek sıcaklıktaki maddeyi tutamaz ve Journal of Geophysical Research: Space Physics, 117(A8). ken doğaya karşı tutkuya ve sevgiye sahip olmalıdır. daha fazla hava eklemek,

75

kontrol etmenizi zorlaştırır ve sürekli olarak ayarlanması diploması almaktadırlar. Bu bölümü tercih edecek öğrenci-
gerekir. ler için lise düzeyinde sahip olacakları dalış deneyimi
hazırbulunuşluklarını arttıracaktır.
BCD (Buoyancy Control Device- Yüzerlik Kontrol Cihazı):
BCD'nizle pratik yapmak çok önemlidir. Havanın serbest Gelişmekte olan ve fırsatlar sunan turistlik amaçlı dalış
bırakılmasına veya eklenmesine nasıl tepki verdiğini tam endüstrisinde istihdam edilebilme şansları da olacaktır.
olarak bilmelisiniz. Dalış ekipmanı üreticiliği, dalış bayiliği, dalış eğitmenliği,
dalgıç eğitim kursları, dalış tatil yerleri, dalış danışmanlığı,
Dalgıçlar kadar dalış için kullanılan ekipmanlar da su altı dalış rehberliği, dalış kulüpleri ve lisanslı dalgıçlık gibi
ekosistemi üzerinde olumsuz etkilere sebep olmaktadır. birçok alanda faaliyet gösteren kişi veya kuruluşlar bu dalış
Dalışlar genellikle dalış botu ile gerçekleştirilmektedir. Bu endüstrisinin içinde yer almaktadır. Ortalama 30 milyon
botların pervaneleri ve çapaları kırılgan resif ekosistemleri insanın her yıl faaliyet gösterdiği bir turistik endüstridir.
üzerinde önemli hasarlar ortaya çıkarmaktadır. Bunun (Graver, 2016).
yanında dalış turizminde sıkça rağbet gören balık besleme
etkinliklerinin balığın davranışını değiştirdiği gözlemleni- Dalış etkinliklerine katılım amaçları arasında ;doğayla iç içe
yor. Beslenmeye alışan deniz canlıları, avlanmayı bırakıp ve olmak, su altını keşfetmek, yaşadığı çevreye yararlı olmak,
böylece kendi avlarını kovalama yeteneklerini kaybedip aç su alanlarına yakın olmak, sürdürülebilirliği göz ardı etme-
kalabiliyorlar. den kısa sürede farklı deneyimler yaşamak gelmektedir
(Sevinç ve Özel, 2018). Su altında gerçekleştirilecek olan
Çevre duyarlılığıyla dalış gerçekleştiren bir dalgıç hem bu faaliyetlerin bütünü öğrencilerin sosyal hayatında spor,
mevcut ekosisteme zarar vermemeli hem de gördüğü deniz ve çevre bilinci üzerine bir fark yaratacaktır. Bu etki
olumsuz durumlar için elinden geleni yapmalıdır. Her zamanla aile, sınıf ve okul düzeyine ulaşacaktır. Lise
dalışta bir parça kirletici atığı, BCD cebine koyup kıyıya düzeyinde oluşturulacak bu farkındalık ile hobi veya
geri getirmek ile başlanabilir. Küçük adımlar bir bütün meslek olarak dalış yapan kişilerin su altındaki davranışları-
oluşturur. Bu bilincin oluşması için deniz ve su altı yaşamına nı olumlu etkileyecektir. Ülkemizdeki deniz kültürüne ve
saygı kültürünün lise düzeyinde öğrenciler ile buluşmasının denizcilik eğitimine katkı sağlayacaktır.
önemli olduğu kri oluşmaktadır.
Sportif dalış seçmeli ders seçeneği olarak sunulmalıdır.
Denizcilik eğitimi veren meslek liselerinde sportif dalışın KAYNAKLAR
seçmeli ders seçeneği ile sunulması bu konuda önemli Brockhattingen KK. (2019). Decompression illness at low depth. Ugeskr
katkı sağlayacaktır. Mevcut dalıcı eğitim sistemi buna izin Laeger, 181(22).
vermektedir. On dört yaşında liseye başlayan öğrenci aynı Cerrano, C., Milanese, M., & Ponti, M. (2017). Diving for science science for diving:
zamanda 1 Yıldız dalıcı eğitimi alabilecek yaşta olmaktadır. volunteer scuba divers support science and conservation in the Mediterranean Sea.
Sağlık problemi olmayan 14 yaşını doldurmuş, toplam 15 Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems, 27(2), 303-323.
saat teorik eğitim ve 5 adet açık deniz dalışı ve tüm Dimmock, K. (2009). Comfort in adventure: The role of comfort, constraints and
eğitimin sonunda yazılı sınavda başarılı olan dalıcı adayları negotiation in recreational SCUBA diving (Doctoral dissertation, Southern Cross
uluslararası geçerli TSSF (Türkiye Sualtı Sporları Federasyo- University).
nu) CMAS (Dünya Sualtı Aktiviteleri Konfederasyonu- Edney J, Spennemann R. (2015). Can arti cial wrecks reduce diver impacts on
Confederation Mondiale Des Activites Subaquatiques) 1 shipwreck? The management dimension, 10(2),141-157.
Yıldız dalıcı serti kası almaya hak kazanırlar. Bunun deva- Graver, D. (2016). Scuba Diving: Diving into scuba (Fifth Edition). 2-9. Human
mında CMAS 1 Yıldız dalıcı brövesi sahibi olup dalış defte- Kinetics.
rinde 20 kayıtlı dalış yapan 15 yaşını doldurmuş kişiler 2 Gözcelioğlu B. (2017). Mercanlar. https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/mercanlar
Yıldız dalıcı brövesine sahip olabilir (TSSF, 2019). Öğrenci- İnce H. K., (2022). Mercanlar 101: Dünyanın Yaşam Kaynağı Mercanlara Dair Her Şey.
ler, lise eğitim hayatı içerisinde 2 Yıldız dalıcı brövesine https://www.oggusto.com/surdurulebilir-yasam/mercanlarin-ozellikleri-ve-ekosistem
ulaşabilir. Uluslararası geçerliliği olan sportif dalışın son deki-yer
limiti olan 30 metreye kadar dünyanın her yerinde dalış Kahraman Ö. G. B. B., Aşiret A. G. G. D., Devrez U. H. N., Özdemir D. D. L., Akdemir
yapabileceği bir serti kaya sahip olabilirler. P. D. N. (2012). Dalış Sporu ve Dalışlarda Yaşanan Sağlık Sorunlarının Önlenmesinde
Hemşirenin Rolü. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 19(1), 73-81.
Dalış eğitimi almış denizcilik eğitimi veren meslek lisesi Levett DZH, Millar IL. (2008). Bubble trouble: a review of diving physiology and
öğrencilerinin, deniz kültürüne ilgisi artacaktır. Denizcilik disease. Postgrad Med J., 84(997), 571-578.
alanında eğitim veren yükseköğrenim tercihleri yaparken Medio D., Ormond R.F.G., Pearson M. (1997). Effect of brie ngs on rates of damage
farkındalık düzeyleri geliştirecektir. Mesleki ve teknik to corals by scuba divers, Biological Conservation, 79(1), 91-95.
ortaöğretim kurumu mezunlarının ek puanları ile yerleşebi- Sevinç, F. & Özel, Ç. H. (2018). Boş zaman aktivitesi olarak dalış ve yaşam doyumu ile
lecekleri ön lisans programları listesine göre mevcut ilişkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3) , 397-415.
durumda Denizcilik Alanı öğrencileri Su Altı Teknolojisi Türkiye Sualtı Sporları Federasyonu (2019). Donanımlı Dalış Sınav Rehberi, 2-3.
Bölümlerini tercih ettikleri takdirde ek puan almaktadır.
Üniversitelerin Su altı Teknolojisi Programını bitiren öğren- Yarmacı, N., Keleç, Ç. M. ve Ergil, Ö. (2017). Su Altı Dalış Turizminin Mevcut Durumu,
Sorunları ve Geliştirilmesine Yönelik Öneriler: Kaş Örneği. Güncel Turizm
ciler; “Birinci Sınıf Sanayi Dalgıçlığı” (First Class Diver) Araştırmaları Dergisi, 1(1), 66-87.