Page 74 - akademi 2 e dergisi

MAKALE

MAKALE
Güneş’in merkezinden yüzeyine kadar olan yarıçapı 1 R
⊙
olarak düşünülürse, çekirdek bölgesi merkezden 0.25 R ‘e
⊙
⊙
GÜNEŞ LEKELERİ VE kadar uzanır. Işınım bölgesi ise bu noktadan itibaren 0.70 R ’e
kadar olan bölgede yer alır ve sıcaklık bu bölgede yaklaşık
GÜNEŞ PATLAMALARI 7 milyon K° düzeyindedir. Işınım bölgesinin hemen üstün-
den fotosfere kadar olan bölge ise konvektif katman olarak
adlandırılır. Bu bölgenin sıcaklığı yüzeyde yaklaşık 5800 K°
Dr. Öğr. Ezgi YOLDAŞ* ve yoğunluk suyun yoğunluğunun 2x10-7 katı kadardır.

Güneş, Samanyolu Gökadası’nda bulunan yaklaşık 2 trilyon
yıldızdan sadece biridir. 1.989x1030 kg’lık kütlesi (M ⊙ ),
696.000 km’lik yarıçapı (R ⊙ ) ve ışıtma gücü (L ⊙ ) açısından
(saniyede 3.85x1026 watt) diğer yıldızlarla karşılaştırıldığın-
da sıradan bir yıldızdır. Gezegenimize yakınlığından dolayı
(149.96 milyon km, 1 Astronomik Birim) büyük öneme
sahiptir. Bir yıldız olarak ele alındığında ise diğer yıldızlar
hakkında bilgi edinebileceğimiz tek ve en önemli laboratu-
varımızdır. Güneş’in nükleer füzyon ile ürettiği enerji Şekil
1’de görüldüğü gibi radyo bölgeden optik bölgeye, optik
bölgeden gamma bölgeye kadar geniş bir band aralığında
yüzeyinden yayılsa da enerjinin üretildiği yer, sıcaklık ve
basıncın çok büyük olduğu çekirdek kısmıdır.

Şekil 2: Güneş ve benzeri yıldızların iç yapısı ve atmosfer katmanları (sol) ile
Güneş’in kuramsal iç yapı modellerinden elde edilen iç yapı parametreleri (sağ).

Güneş’in merkezinde üretilen elektromanyetik ışınım

(foton salınımı), yüzeye ulaşana kadar geçtiği katmanlarda
birçok çarpışmaya, soğurulmaya ve salınıma maruz kalır.
Güneş tümüyle geçirgen bir yapıya sahip olsaydı merkezin-
de üretilen bir fotonun yüzeye ulaşması yalnızca 2 saniye
sürecekti ancak yıldızın iç katmanlarındaki yoğunluk nede-
niyle gerçekte maruz kaldığı süreçler gözönüne alındığın-
da, Şekil 2’nin sağ panelinde görüldüğü gibi bir fotonun
merkezden yüzeye gelebilmesi için neredeyse 200 bin yıllık
bir süre gerekmektedir.

Güneş’in ışınım bölgesi ile konvektif bölgesi arasında yer
alan ara bir bölge daha vardır. Bu bölge 0.69 R ile 0.71 R
⊙
⊙
aralığında olup oldukça ince bir katmandır. Çekirdekte
üretilen elektromanyetik ışınım, Işınım bölgesi boyunca
elektromanyetik dalgalar ile iletilip, “Takokline” adı verilen
bu ince ara katmana ulaşır. Şekil 2’nin sağ panelinde görül-
düğü gibi bu bölgede aniden değişen dönme hızı ve
sıcaklık, enerjinin konvektif yolla yani ısıtılmış maddenin
hareketi ile iletilmesini mümkün kılar. Bu durum, tıpkı
kaynayan suyun içerisindeki kabarcıkların hareketine
benzer. Konvektif katmanın daha derin bölgelerinde ısınan
Şekil 1: Güneş ve Güneş’in görsel bölge dışındaki yüzey görüntüleri.
akışkan haldeki maddenin genleşerek üst yüzeye doğru
Güneş ve benzer yapıya sahip yıldızlara dair araştırmalar, yükselmesine ve üst katmana doğru yükseldikçe de soğu-
bu yıldızların Şekil 2’nin sol panelinde görüldüğü gibi iç masına neden olur. Yüzeye yaklaştıkça soğuyan madde ise
katmanlarının temel olarak çekirdek, ışınım bölgesi ve yeniden, daha derin katmanlara doğru iner ve böylece bir
konvektif katmandan oluştuğuna işaret etmektedir. Şekil sirkülasyon hareketi gerçekleşir. Bu sirkülasyon hareketi,
2’nin sağ panelinde görüldüğü gibi çekirdekte sıcaklık Güneş’in yüzeyi diyebileceğimiz fotosfer (ışık küre) katma-
yaklaşık 15.7 Milyon Kelvin derece (K°) iken, yoğunluk nında bulgurlanma (granül) yapılarına neden olur ve fotos-
suyun yoğunluğunun 150 katıdır. Hem sıcaklık hem de fer katmanının Şekil 3’te görülen manzaraya sahip olmasına
yoğunluk merkezden yüzeye doğru gidildikçe azalır. neden olur.

*Dr., Ege Üniversitesi Gözlemevi Uygulama ve Araştırma Merkezi ,ezgiyoldas@gmail.com
72

kontrol etmenizi zorlaştırır ve sürekli olarak ayarlanması diploması almaktadırlar. Bu bölümü tercih edecek öğrenci-
gerekir. ler için lise düzeyinde sahip olacakları dalış deneyimi
hazırbulunuşluklarını arttıracaktır.
BCD (Buoyancy Control Device- Yüzerlik Kontrol Cihazı):
BCD'nizle pratik yapmak çok önemlidir. Havanın serbest Gelişmekte olan ve fırsatlar sunan turistlik amaçlı dalış
bırakılmasına veya eklenmesine nasıl tepki verdiğini tam endüstrisinde istihdam edilebilme şansları da olacaktır.
olarak bilmelisiniz. Dalış ekipmanı üreticiliği, dalış bayiliği, dalış eğitmenliği,
dalgıç eğitim kursları, dalış tatil yerleri, dalış danışmanlığı,
Dalgıçlar kadar dalış için kullanılan ekipmanlar da su altı dalış rehberliği, dalış kulüpleri ve lisanslı dalgıçlık gibi
ekosistemi üzerinde olumsuz etkilere sebep olmaktadır. birçok alanda faaliyet gösteren kişi veya kuruluşlar bu dalış
Dalışlar genellikle dalış botu ile gerçekleştirilmektedir. Bu endüstrisinin içinde yer almaktadır. Ortalama 30 milyon
botların pervaneleri ve çapaları kırılgan resif ekosistemleri insanın her yıl faaliyet gösterdiği bir turistik endüstridir.
üzerinde önemli hasarlar ortaya çıkarmaktadır. Bunun (Graver, 2016).
yanında dalış turizminde sıkça rağbet gören balık besleme
etkinliklerinin balığın davranışını değiştirdiği gözlemleni- Dalış etkinliklerine katılım amaçları arasında ;doğayla iç içe
yor. Beslenmeye alışan deniz canlıları, avlanmayı bırakıp ve olmak, su altını keşfetmek, yaşadığı çevreye yararlı olmak,
böylece kendi avlarını kovalama yeteneklerini kaybedip aç su alanlarına yakın olmak, sürdürülebilirliği göz ardı etme-
kalabiliyorlar. den kısa sürede farklı deneyimler yaşamak gelmektedir
(Sevinç ve Özel, 2018). Su altında gerçekleştirilecek olan
Çevre duyarlılığıyla dalış gerçekleştiren bir dalgıç hem bu faaliyetlerin bütünü öğrencilerin sosyal hayatında spor,
mevcut ekosisteme zarar vermemeli hem de gördüğü deniz ve çevre bilinci üzerine bir fark yaratacaktır. Bu etki
olumsuz durumlar için elinden geleni yapmalıdır. Her zamanla aile, sınıf ve okul düzeyine ulaşacaktır. Lise
dalışta bir parça kirletici atığı, BCD cebine koyup kıyıya düzeyinde oluşturulacak bu farkındalık ile hobi veya
geri getirmek ile başlanabilir. Küçük adımlar bir bütün meslek olarak dalış yapan kişilerin su altındaki davranışları-
oluşturur. Bu bilincin oluşması için deniz ve su altı yaşamına nı olumlu etkileyecektir. Ülkemizdeki deniz kültürüne ve
saygı kültürünün lise düzeyinde öğrenciler ile buluşmasının denizcilik eğitimine katkı sağlayacaktır.
önemli olduğu kri oluşmaktadır.
Sportif dalış seçmeli ders seçeneği olarak sunulmalıdır.
Denizcilik eğitimi veren meslek liselerinde sportif dalışın KAYNAKLAR
seçmeli ders seçeneği ile sunulması bu konuda önemli Brockhattingen KK. (2019). Decompression illness at low depth. Ugeskr
katkı sağlayacaktır. Mevcut dalıcı eğitim sistemi buna izin Laeger, 181(22).
vermektedir. On dört yaşında liseye başlayan öğrenci aynı Cerrano, C., Milanese, M., & Ponti, M. (2017). Diving for science science for diving:
zamanda 1 Yıldız dalıcı eğitimi alabilecek yaşta olmaktadır. volunteer scuba divers support science and conservation in the Mediterranean Sea.
Sağlık problemi olmayan 14 yaşını doldurmuş, toplam 15 Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems, 27(2), 303-323.
saat teorik eğitim ve 5 adet açık deniz dalışı ve tüm Dimmock, K. (2009). Comfort in adventure: The role of comfort, constraints and
eğitimin sonunda yazılı sınavda başarılı olan dalıcı adayları negotiation in recreational SCUBA diving (Doctoral dissertation, Southern Cross
uluslararası geçerli TSSF (Türkiye Sualtı Sporları Federasyo- University).
nu) CMAS (Dünya Sualtı Aktiviteleri Konfederasyonu- Edney J, Spennemann R. (2015). Can arti cial wrecks reduce diver impacts on
Confederation Mondiale Des Activites Subaquatiques) 1 shipwreck? The management dimension, 10(2),141-157.
Yıldız dalıcı serti kası almaya hak kazanırlar. Bunun deva- Graver, D. (2016). Scuba Diving: Diving into scuba (Fifth Edition). 2-9. Human
mında CMAS 1 Yıldız dalıcı brövesi sahibi olup dalış defte- Kinetics.
rinde 20 kayıtlı dalış yapan 15 yaşını doldurmuş kişiler 2 Gözcelioğlu B. (2017). Mercanlar. https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/mercanlar
Yıldız dalıcı brövesine sahip olabilir (TSSF, 2019). Öğrenci- İnce H. K., (2022). Mercanlar 101: Dünyanın Yaşam Kaynağı Mercanlara Dair Her Şey.
ler, lise eğitim hayatı içerisinde 2 Yıldız dalıcı brövesine https://www.oggusto.com/surdurulebilir-yasam/mercanlarin-ozellikleri-ve-ekosistem
ulaşabilir. Uluslararası geçerliliği olan sportif dalışın son deki-yer
limiti olan 30 metreye kadar dünyanın her yerinde dalış Kahraman Ö. G. B. B., Aşiret A. G. G. D., Devrez U. H. N., Özdemir D. D. L., Akdemir
yapabileceği bir serti kaya sahip olabilirler. P. D. N. (2012). Dalış Sporu ve Dalışlarda Yaşanan Sağlık Sorunlarının Önlenmesinde
Hemşirenin Rolü. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 19(1), 73-81.
Dalış eğitimi almış denizcilik eğitimi veren meslek lisesi Levett DZH, Millar IL. (2008). Bubble trouble: a review of diving physiology and
öğrencilerinin, deniz kültürüne ilgisi artacaktır. Denizcilik disease. Postgrad Med J., 84(997), 571-578.
alanında eğitim veren yükseköğrenim tercihleri yaparken Medio D., Ormond R.F.G., Pearson M. (1997). Effect of brie ngs on rates of damage
farkındalık düzeyleri geliştirecektir. Mesleki ve teknik to corals by scuba divers, Biological Conservation, 79(1), 91-95.
ortaöğretim kurumu mezunlarının ek puanları ile yerleşebi- Sevinç, F. & Özel, Ç. H. (2018). Boş zaman aktivitesi olarak dalış ve yaşam doyumu ile
lecekleri ön lisans programları listesine göre mevcut ilişkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3) , 397-415.
durumda Denizcilik Alanı öğrencileri Su Altı Teknolojisi Türkiye Sualtı Sporları Federasyonu (2019). Donanımlı Dalış Sınav Rehberi, 2-3.
Bölümlerini tercih ettikleri takdirde ek puan almaktadır.
Üniversitelerin Su altı Teknolojisi Programını bitiren öğren- Yarmacı, N., Keleç, Ç. M. ve Ergil, Ö. (2017). Su Altı Dalış Turizminin Mevcut Durumu,
Sorunları ve Geliştirilmesine Yönelik Öneriler: Kaş Örneği. Güncel Turizm
ciler; “Birinci Sınıf Sanayi Dalgıçlığı” (First Class Diver) Araştırmaları Dergisi, 1(1), 66-87.