Page 75 - akademi 2 e dergisi

MAKALE

Manyetik alanın güçlendiği bölgelerde, manyetik basınç
kuvvetlidir ve yoğunluk düşüktür. Yoğunluğun düşük
olması manyetik yüzdürme kuvvetini tetikler ve manyetik
çizgiler yumağı olan manyetik tüpler, Güneş’in yüzeyine
fotosfere doğru yükselmeye başlar. İlerlediği katmanda
devam etmekte olan konveksiyon hareketi, bu yükselmeyi
daha da hızlandırır. Bu sürecin sonunda, Güneş atmosferle-
rinin ilk katmanı olan ve yüzeyi diyebileceğimiz “Fotosfer”
katmanında, dipten gelen manyetik aktivite yapıları görün-
meye başlar.
Şekil 2’nin sol panelinde görüleceği gibi Güneş atmosferi;
fotosfer (ışık küre) , kromosfer (renk küre) ve korona (taç
küre) olarak adlandırılan 3 katmandan oluşur.
Şekil 3: Güneş fotosfer katmanındaki bulgurlanma (granül) yapısı. Güneş’in konvektif Fotosfer Katmanı, yüzeyinde gösterdiği karanlık lekeler ile
katmanının Güneş’in yüzeyi kabul edilen fotosfer katmanında yarattığı ,sürekli
değişen yüzey desen yapısı. tanınır. Güneş diskinde zaman zaman yüzeye göre daha
İnce takokline katmanının üzerindeki konvektif katmanın soğuk ve daha karanlık yapılar ortaya çıkar ve bu bölgeler

başladığı bölgedeki madde, akışkanlar mekaniğine uyacak “Güneş Lekeleri” olarak adlandırılır. Güneş lekelerinin
şekilde davranırken sıcak ortamda iyonlaşmış maddenin teleskop ile yapılan ilk gözlemi Galileo Galilei’ye aittir. Leke
hızında oluşan ani değişimler, ortamda elektrik akımları alanları, etrafındaki bölgelerden ortalama 1000 ilâ 1500 K°
üreterek manyetik alan oluşumuna ve güçlenmesine neden daha soğuktur ve yüzeye göre ortalama 3 kat daha az
olur. Şekil 4’te görüldüğü üzere oluşan manyetik alan ışınım yayar. Güneş lekelerinin ömürleri birkaç gün ile
çizgileri ufuksal düzlemde tıpkı bir dinamo gibi sarılmaya birkaç ay arasında değişir. Şekil 5’te de görüldüğü üzere,
başlar ve bu benzerlikten dolayı, yüklü parçacıkların Güneş lekesinin merkezindeki siyah alan manyetik alan
hareketi sonucu üretilen manyetik alanın oluşum mekaniz- şiddetinin en yüksek olduğu bölgedir ve “Umbra”olarak
ması, “Dinamo Modeli” olarak adlandırılmaktadır. Manye- adlandırılır. Umbra’nın çevresindeki daha açık renkte
tik sarılmaya neden olan bu ziksel ortam, Güneş’in bir katı görülen gri bölgeler ise “Penumbra” olarak adlandırılır ve
cisim gibi dönmemesinden kaynaklanır. Güneş’in katı bir umbraya göre daha düşük manyetik alan şiddetine sahiptir.
küreden ziyade, bir yandan yüzeyden merkeze doğru Güneş yüzeyinde genel olarak manyetik akı (birim alandaki
hızlanarak bir yandan da kutuplarından ekvatoruna doğru toplam manyetik alan şiddeti) 1 Gauss mertebesinde iken,
artan bir açısal hızla dönmesine “diferansiyel dönme” adı lekelerde 3-4 bin Gauss’a çıkabilmektedir. Lekelerin umbra
verilir ve bu davranış nedeniyle Güneş’in her enleminde bölgesinde bu yüksek manyetik alan, o bölgelerde yüksek
dönüş hızı bir diğerinden farklıdır. Güneş’in kendi ekseni manyetik basınç yaratır ve bu basınç nedeniyle lekelerin
etrafındaki bir dönüşü ortalama 27 günlük bir döneme umbra bölgelerinde madde miktarı yüzeye göre çok az
sahiptir. Eşlek (ekvator) bölgesinde bir tam dönüşü yaklaşık yoğunluktadır. Bu nedenle, Şekil 5’ten de görüleceği
25 gün sürerken, bu süre kutup bölgelerinde 36 güne çıkar. üzere, lekelere yakından bakıldığında lekelerin umbra
Dönme hızında gerek enlemden enleme ve gerekse de kısmı sanki Güneş’in iç kısmına doğru inen bir boşluk gibi
yarıçap boyunca gözlenen bu fark, Şekil 4’te görüldüğü görünür. Bazı lekelerin etrafında ayrıca parlak bölgeler
gibi yıldızın iç katmanlarındaki manyetik alan çizgilerini oluşur ve bu bölgelere “Faküla” adı verilir.
büker ve birbirleri üzerine sarılmasına neden olur.

Şekil 4: Güneş’in iç katmanlarında oluşmaya başlayan
Dinamo Modeli ile manyetik alan üretim ve manyetik akı artışı. Şekil 5: Güneş yüzeyinde (Fotosfer’de) gözlenen Güneş lekeleri ve lekenin yapısı.

73

kontrol etmenizi zorlaştırır ve sürekli olarak ayarlanması diploması almaktadırlar. Bu bölümü tercih edecek öğrenci-
gerekir. ler için lise düzeyinde sahip olacakları dalış deneyimi
hazırbulunuşluklarını arttıracaktır.
BCD (Buoyancy Control Device- Yüzerlik Kontrol Cihazı):
BCD'nizle pratik yapmak çok önemlidir. Havanın serbest Gelişmekte olan ve fırsatlar sunan turistlik amaçlı dalış
bırakılmasına veya eklenmesine nasıl tepki verdiğini tam endüstrisinde istihdam edilebilme şansları da olacaktır.
olarak bilmelisiniz. Dalış ekipmanı üreticiliği, dalış bayiliği, dalış eğitmenliği,
dalgıç eğitim kursları, dalış tatil yerleri, dalış danışmanlığı,
Dalgıçlar kadar dalış için kullanılan ekipmanlar da su altı dalış rehberliği, dalış kulüpleri ve lisanslı dalgıçlık gibi
ekosistemi üzerinde olumsuz etkilere sebep olmaktadır. birçok alanda faaliyet gösteren kişi veya kuruluşlar bu dalış
Dalışlar genellikle dalış botu ile gerçekleştirilmektedir. Bu endüstrisinin içinde yer almaktadır. Ortalama 30 milyon
botların pervaneleri ve çapaları kırılgan resif ekosistemleri insanın her yıl faaliyet gösterdiği bir turistik endüstridir.
üzerinde önemli hasarlar ortaya çıkarmaktadır. Bunun (Graver, 2016).
yanında dalış turizminde sıkça rağbet gören balık besleme
etkinliklerinin balığın davranışını değiştirdiği gözlemleni- Dalış etkinliklerine katılım amaçları arasında ;doğayla iç içe
yor. Beslenmeye alışan deniz canlıları, avlanmayı bırakıp ve olmak, su altını keşfetmek, yaşadığı çevreye yararlı olmak,
böylece kendi avlarını kovalama yeteneklerini kaybedip aç su alanlarına yakın olmak, sürdürülebilirliği göz ardı etme-
kalabiliyorlar. den kısa sürede farklı deneyimler yaşamak gelmektedir
(Sevinç ve Özel, 2018). Su altında gerçekleştirilecek olan
Çevre duyarlılığıyla dalış gerçekleştiren bir dalgıç hem bu faaliyetlerin bütünü öğrencilerin sosyal hayatında spor,
mevcut ekosisteme zarar vermemeli hem de gördüğü deniz ve çevre bilinci üzerine bir fark yaratacaktır. Bu etki
olumsuz durumlar için elinden geleni yapmalıdır. Her zamanla aile, sınıf ve okul düzeyine ulaşacaktır. Lise
dalışta bir parça kirletici atığı, BCD cebine koyup kıyıya düzeyinde oluşturulacak bu farkındalık ile hobi veya
geri getirmek ile başlanabilir. Küçük adımlar bir bütün meslek olarak dalış yapan kişilerin su altındaki davranışları-
oluşturur. Bu bilincin oluşması için deniz ve su altı yaşamına nı olumlu etkileyecektir. Ülkemizdeki deniz kültürüne ve
saygı kültürünün lise düzeyinde öğrenciler ile buluşmasının denizcilik eğitimine katkı sağlayacaktır.
önemli olduğu kri oluşmaktadır.
Sportif dalış seçmeli ders seçeneği olarak sunulmalıdır.
Denizcilik eğitimi veren meslek liselerinde sportif dalışın KAYNAKLAR
seçmeli ders seçeneği ile sunulması bu konuda önemli Brockhattingen KK. (2019). Decompression illness at low depth. Ugeskr
katkı sağlayacaktır. Mevcut dalıcı eğitim sistemi buna izin Laeger, 181(22).
vermektedir. On dört yaşında liseye başlayan öğrenci aynı Cerrano, C., Milanese, M., & Ponti, M. (2017). Diving for science science for diving:
zamanda 1 Yıldız dalıcı eğitimi alabilecek yaşta olmaktadır. volunteer scuba divers support science and conservation in the Mediterranean Sea.
Sağlık problemi olmayan 14 yaşını doldurmuş, toplam 15 Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems, 27(2), 303-323.
saat teorik eğitim ve 5 adet açık deniz dalışı ve tüm Dimmock, K. (2009). Comfort in adventure: The role of comfort, constraints and
eğitimin sonunda yazılı sınavda başarılı olan dalıcı adayları negotiation in recreational SCUBA diving (Doctoral dissertation, Southern Cross
uluslararası geçerli TSSF (Türkiye Sualtı Sporları Federasyo- University).
nu) CMAS (Dünya Sualtı Aktiviteleri Konfederasyonu- Edney J, Spennemann R. (2015). Can arti cial wrecks reduce diver impacts on
Confederation Mondiale Des Activites Subaquatiques) 1 shipwreck? The management dimension, 10(2),141-157.
Yıldız dalıcı serti kası almaya hak kazanırlar. Bunun deva- Graver, D. (2016). Scuba Diving: Diving into scuba (Fifth Edition). 2-9. Human
mında CMAS 1 Yıldız dalıcı brövesi sahibi olup dalış defte- Kinetics.
rinde 20 kayıtlı dalış yapan 15 yaşını doldurmuş kişiler 2 Gözcelioğlu B. (2017). Mercanlar. https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/mercanlar
Yıldız dalıcı brövesine sahip olabilir (TSSF, 2019). Öğrenci- İnce H. K., (2022). Mercanlar 101: Dünyanın Yaşam Kaynağı Mercanlara Dair Her Şey.
ler, lise eğitim hayatı içerisinde 2 Yıldız dalıcı brövesine https://www.oggusto.com/surdurulebilir-yasam/mercanlarin-ozellikleri-ve-ekosistem
ulaşabilir. Uluslararası geçerliliği olan sportif dalışın son deki-yer
limiti olan 30 metreye kadar dünyanın her yerinde dalış Kahraman Ö. G. B. B., Aşiret A. G. G. D., Devrez U. H. N., Özdemir D. D. L., Akdemir
yapabileceği bir serti kaya sahip olabilirler. P. D. N. (2012). Dalış Sporu ve Dalışlarda Yaşanan Sağlık Sorunlarının Önlenmesinde
Hemşirenin Rolü. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 19(1), 73-81.
Dalış eğitimi almış denizcilik eğitimi veren meslek lisesi Levett DZH, Millar IL. (2008). Bubble trouble: a review of diving physiology and
öğrencilerinin, deniz kültürüne ilgisi artacaktır. Denizcilik disease. Postgrad Med J., 84(997), 571-578.
alanında eğitim veren yükseköğrenim tercihleri yaparken Medio D., Ormond R.F.G., Pearson M. (1997). Effect of brie ngs on rates of damage
farkındalık düzeyleri geliştirecektir. Mesleki ve teknik to corals by scuba divers, Biological Conservation, 79(1), 91-95.
ortaöğretim kurumu mezunlarının ek puanları ile yerleşebi- Sevinç, F. & Özel, Ç. H. (2018). Boş zaman aktivitesi olarak dalış ve yaşam doyumu ile
lecekleri ön lisans programları listesine göre mevcut ilişkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3) , 397-415.
durumda Denizcilik Alanı öğrencileri Su Altı Teknolojisi Türkiye Sualtı Sporları Federasyonu (2019). Donanımlı Dalış Sınav Rehberi, 2-3.
Bölümlerini tercih ettikleri takdirde ek puan almaktadır.
Üniversitelerin Su altı Teknolojisi Programını bitiren öğren- Yarmacı, N., Keleç, Ç. M. ve Ergil, Ö. (2017). Su Altı Dalış Turizminin Mevcut Durumu,
Sorunları ve Geliştirilmesine Yönelik Öneriler: Kaş Örneği. Güncel Turizm
ciler; “Birinci Sınıf Sanayi Dalgıçlığı” (First Class Diver) Araştırmaları Dergisi, 1(1), 66-87.