Page 63 - İZMİR AKADEMİ DERGİSİ

MAKALE

Eleştirel kuramcılar tarafından yapılan örgütsel sorgulama alanı oluşmuştur (Erdemir ve Koç, 2009). Yönetim çalışma-
aşağıdaki varsayımlara dayanmaktadır: larına baktığımızda 1950’lerden itibaren yeni bakış açıları-
1. Örgütler, yaratılmış sosyal yapılardır. na yer verseler de çoğunlukla modernist çerçeve içinde
kaldıkları görülmektedir. 1980’lerden itibaren ise toplum
2. Örgütlerin amacı, birey ve toplum arasına bir aracı sal ve ekonomik alanda modern batı düşüncesine önemli
olarak müdahale etmektir. eleştiriler yönelten eleştirel kuram, bu yıllarla birlikte yöne-
3. İnsanlar, kuruluşları nesnel ve kontrol eden varlıklar tim ve organizasyon alanında Eleştirel Yönetim Çalışmaları
olarak somutlaştırır. (EYÇ) adıyla yer almıştır (Erdemir, 2009).
4. Örgütler, insani yabancılaşmanın kaynağıdır. Eleştirel kuramın yönetim alanına uygulanması “aşırı örgüt-
lenme ve bürokratikleşmenin örgütsel ve toplumsal hayat
5. Örgütler toplumsal ideolojiyi yansıtır.
üzerindeki olumsuz etkileri”nin araştırılmasıyla başlamıştır
6. Örgütsel araştırma, altta yatan örgütsel ideolojinin (Yıldırım, 2005). Bu araştırmalar sonucu tek bir isim altında
eleştirisini içerir (Pace, 2000). toplama 1990’larda kendini göstermiştir. Alvesson ve
Eleştirel kuramın anlaşıldığı dönem 1930 ile 1933 yılları Willmott’un 1992 yılında yayımladıkları Critical Manage-
arasındadır. İktisatçı ve siyaset bilimci ağırlıklı kuramcılar, ment Studies (Eleştirel Yönetim Çalışmaları) adlı kitap,
Horkheimer döneminde ekonomiden sanata, felsefeden eleştirel yönetim çalışmalarının başlangıcı olarak kabul
sosyolojiye, siyaset biliminden psikanalize kadar uzanan edilmektedir (Fournier ve Grey, 2000). Eleştirel yönetim
çeşitlilik göstermiştir. Bu çeşitlilik, eleştirel kuramın disiplin- çalışmaları, bu temel gelişmeler sonucunda doğmuş ve
lerarası bir sosyal teori olarak gelişmesini sağlamıştır. 90’lı yılların ikinci yarısından itibaren de kabul görmeye
Adorno, Horkheimer ve Marcuse’un ölümleriyle Frankfurt başlamıştır. İlk defa 1996’da İngiliz Yönetim Akademisi
Okulu’nda ve dolayısıyla eleştirel kuramın tarihinde yeni bir konferansında ayrı bir bölüm olarak yer almış, 1998’de ise
dönem açılmıştır. Bu, ikinci kuşak teorisyenlerin, özellikle Amerikan Yönetim Akademisi konferansında eleştirel
de Habermas’ın etkin olduğu dönemdir. Felsefe ve sosyo- yönetim adıyla ayrı bir oturum gerçekleştirilmiştir. 1999
lojideki çalışmalarıyla eleştirel kurama çok önemli katkılar yılından itibaren ise EYÇ alanındaki araştırmacılar her yıl
sağlayan Habermas, özellikle kuram ve uygulama (pratik) düzenli olarak kongre düzenlenmektedirler (Yıldırım,
arasındaki bağlantı problemini çözmeye odaklanmıştır 2007).
(Alvesson ve Willmott, 1996; akt. İçağasıoğlu - Çoban ve Eleştirel yönetim çalışmalarına baktığımızda baskının olma-
Buz, 2008). dığı ve tüm bireylerin eşit imkanlara sahip olduğu toplum-
Eleştirel kurama göre sosyal bilim, bireylerin değişim yarat- lar ve örgütler yaratmak için bilgi ürettiğini görürüz
masına ve bulundukları koşulları iyileştirmesine, kendileri (Alvesson ve Willmott ; akt. Yıldırım, 2005). Eleştirel yöne-
için daha yeni ve olumlu koşullar kurabilmesine, maddi tim yaklaşımı, günümüzdeki yönetim ve örgütlenme biçim-
dünyanın gerçek yapılarını keşfetmesine yardımcı olur. lerinin sosyal ve ekolojik yaşama zarar vermeden yürütüle-
Bunun için de “yüzeydeki yanılsamaların ötesine bakabil- meyeceğini belirtir. Odaklandığı konu örgütlerdeki yöneti-
meyi sağlayan eleştirel bir sorgulama” ya girişir (Neuman, cilerin olumsuz yönetim şekillerinden çok, sosyal ve ekono-
2006). Başka bir ifadeyle Eleştirel kuram, insanlara gizli bir mik sistemlerdeki adaletsizliklerdir ve bunları değiştirmek
baskının varlığını fark ettirerek onların bu baskıdan kurtul- ister (Adler vd., 2007).
malarını sağlayacak özgürleştirici bir bilgi oluşturmayı Eleştirel yönetim çalışmaları, örgütsel davranış, insan
amaçlar (Geuss, 1981). 1970’lerin sonuyla birlikte eleştirel kaynakları, stratejik yönetim konularıyla birlikte, endüstri
yaklaşım kendini pek çok sosyal bilim alanında hissettirir ilişkileri, muhasebe, uluslararası işletmecilik, pazarlama
hâle gelmiştir. Eleştirel kuramın etkilediği bu alanlardan biri gibi alanları da etkilemiş ve etkilenmiştir.
de yönetim alanıdır. Eleştirel kuram, örgütleri ve onların yönetimini anlamada
eşsiz yollar sunar. Örgüt çalışmalarında eleştirel bakış,
Eleştirel Yönetim Çalışmalarının Ortaya Çıkışı örgütlerde güç ilişkilerini farklı yönleriyle kavramayı sağlar,
Eleştirel kuram sosyal bilimlerin birçok alanı gibi yöne- çeşitli grupların çıkarlarının aynı anda ve oranda temsil
tim-organizasyon alanını da etkilemiştir. Bu etki altında edilmesi gerektiğini ortaya koyar (Alvesson ve Deetz,
Eleştirel Yönetim Çalışmaları (EYÇ) başlığı ile bir araştırma 2006).

61