Page 62 - İZMİR AKADEMİ DERGİSİ

MAKALE

MAKALE

ELEŞTİREL KURAM

VE ELEŞTİREL

YÖNETİM

Dr. Yurdagül ARIKAN *

Eleştirinin sözlük anlamına baktığımızda, ilk olarak “Bir
insanı, bir eseri, bir konuyu, doğru ve yanlış yanlarını bulup
göstermek maksadıyla inceleme işi, tenkit” olarak karşımıza
çıkmaktadır. İkinci olarak ise “Özellikle bilginin temellerini
ve doğruluk durumunu inceleme, sınama, yargılama”
olarak ifade edilmektedir (Türk Dil Kurumu, 2019). Ancak
terimin uygulamada kullanımına baktığımızda herhangi bir
eseri, insanı ya da konuyu, iyi ya da kötü yanlarıyla değer-
lendirme anlamını kapsadığı halde, sadece kötü yanını
gösterme anlamında da kullanıldığını görmekteyiz (Hançer-
lioğlu, 1982). Aslında tanımda belirtildiği gibi eleştiri
kelimesi incelemeyi, sınamayı, yargılamayı içermektedir.
Eleştirel kuram da incelediği konuları inceleme, sınama,
tenkit yoluna gitmiştir. Eleştirel kuramcılar yaptıkları
çalışmalarda eleştiriyi sadece olumsuzlukları değil, tüm
toplumsal pratiklerinde yansımalarını göstermeye çalışmış-
lardır.
“Eleştirel Kuram” niteliği taşıyan tüm yaklaşımların temel
özelliği, pozitivist sosyal bilim yaklaşımına yönelik itirazları
ve sorgulamalarıdır. Nesnel bir gerçekliğin felsefesine
dayanırlar ve odak noktaları, insanların topluma karşı
sorumlu olması gerektiğidir (Pace, 2000). Eleştirel teoriye
göre endüstriyel medeniyet için gerekli olan araçsal akıl,
daha fazla baskı için araçlar üreten bir mekanizmadır
(Yıldırım, 2007). Eleştirel Kuram, 1923 yılında, Frankfurt
Okulu olarak adlandırılacak olan “Frankfurt Toplumsal
Araştırmalar Enstitüsü” adı altında, bir grup akademisyen
tarafından oluşturulmuş düşünce akımıdır. Frankfurt Okulu
temel olarak üç konu üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bunlar-
dan birincisi pozitivizmin eleştirisidir. İkincisi bilim ve tekno-
lojinin ideolojik etkisine yönelik eleştiriler ve son olarak da
kültür endüstrisine yönelik eleştirilerdir Eleştirel kuram,
toplumsal dünyanın incelenmesi söz konusu olduğunda
bilimsel bilginin ancak eleştiri yoluyla üretilebileceğini iddia
eder (Demir-Atila, 2009).
60 * Menemen, Atatürk Anadolu Lisesi