Page 55 - İZMİR AKADEMİ DERGİSİ

MAKALE

Kavramların Sözlük Anlamları ve Kullanımları bir ilişkiye sahip olduğunu ifade edenler de vardır. Genel
Etik ve ahlak kelimelerinin sözlük anlamlarına bakıldığında, literatür taramalarında etik kelimesinin ahlak yerine
etik kelimesi Eski Yunanca ēthos/ēthikós “ahlaka ilişkin” kullanıldığı fakat çoğunlukla etiğin prensibe dayalı; ahlakın
kökünden türetilmiş olup Fransızca éthique “ahlak, ahlaki” ise davranışlara yönelik olduğu vurgulanmaktadır. Kısacası,
sözcüğünden dilimize geçmiştir. Bu kelimenin 19. yüzyıl etik teorik; ahlak pratiktir. Etik, “ahlak” denen fenomeni
sonları ile 20. yüzyıl başlarından itibaren dilimizde kullanıl- inceleme alanı olup hangi ahlaklı davranışın yapılması
dığı tahmin edilmekle beraber Türkçe kaynaklarda kelime- gerektiğini gösteren bir pusula mahiyetindedir (Karademir,
nin kullanıldığı en eski tarih 1936 yılına rastlamaktadır: 2018; Mahmutoğlu, 2009).
“Ruh amilleri varsa yalnız etik ve ahlaki midir?”
(Cumhuriyet, 1936, s.3). Sözcüğün genel Türkçe sözlüklere Millî ve Manevi Ahlak (Ödev Ahlakı)
girişi ise 1980’lerde mümkün olmuştur (Karademir, 2018). Akademik çevrelerde etik ve ahlak kavramlarına ilişkin
Türk Dil Kurumu’na göre etik: Fransızcadan dilimize anlam belirsizliğinin sürmesinden ve kavramların iç içe
geçmiştir. İsim halinde kullanıldığında ilk olarak, “töre geçmiş olmasından kaynaklı bulanıklıklar bir tarafa, her iki
bilimi”, ikinci olarak “çeşitli meslek kolları arasında tarafla- kavramın da ortak değerlerimizle ilgili yönlerinin bulundu-
rın uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünü”, ve ğu açıktır. Bu bakımından millî bir ödev ahlakı duygusuyla,
son olarak da “Etik bilimi” şeklinde tanımlanmaktadır. Sıfat her iki kavramın da mezc olunduğu yani etik düşüncelerin
olarak kullanıldığında ise etik: “Ahlaki ve ahlakla ilgili” ahlaklı davranışlara dönüştürülebildiği özgün bir eğitim
demektir (TDK, 2022). modeli geliştirilebilir. Şöyle ki, manevi manada İslam ahlakı
Ahlak kelimesi ise etik sözcüğünün çok öncesinde Osmanlı ve tasavvuf öncülerinin fikirleri, felsefi anlamda Kant
Türkçesi’nde yaygın olarak kullanılmıştır. 16. yüzyılda geniş idealizminin prensipleri, millî olarak ise Atatürk ilkeleri ve
kitlelerce benimsenip okunan Kınalızâde Ali Çelebi’nin Cumhuriyetimizin temel dinamikleri bağlamında ahlaklı
Türkçe olarak kaleme aldığı ‘Ahlâk-ı Alâî’ adlı eser, kendin- davranışlar geliştirmemizi sağlayacak pek çok referansımız
den sonraki birçok ahlak kitabına kaynaklık etmiş ve böyle- bulunmaktadır.
ce hem kelimenin kullanımı yaygınlaşmış hem de lügat Yukarıda verilen motivasyon kaynaklarının ortak özelliği,
anlamı yerleşmeye başlamıştır (Karademir, 2018; Salahi, ahlaklı davranışların bir dayatma şeklinde değil; kendiliğin-
1897). TDK’ye göre, Arapçadan dilimize geçmiş olan den ve öz bilinçle ortaya çıkmasını tavsiye etmeleridir.
ahlak, isim halinde öncelikle, “Bir toplum içinde kişilerin Nitekim son peygamber Hz. Muhammed (SAV): “Ben
uymak zorunda oldukları davranış biçimleri ve kuralları” ancak güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim.” (Malik,
şeklinde tanımlanmaktadır (Örnek: "Ahlak düzelmeden 1981, ‘Huluk-8’; Görsel 1) ve “Sizin en hayırlınız, güzel
hiçbir şey düzelmez." - Çetin Altan). İkinci olarak ise ahlaklı olanınızdır.” (Tirmizi, 1992, ‘Birr-47’) buyurmak
Memduh Şevket Esendal’ın "Bu şoförler hepinizin ahlakını suretiyle ümmetine de güzel ahlaklı davranış geliştirme
bozdu." örneğinde olduğu gibi huylardavranışlar manaları- ödev ve sorumluluğunu yüklemiştir.
nı haizdir (TDK, 2022).
Edebi eserlerimizde, örneğin Ömer Seyfettin’in “Bütün
vaktim babamın verdiği ahlaki kitapları okumakla geçer.” Ben ancak güzel
ve ayrıca, Peyami Safa’nın "O ahlaksız insanların arasında
bu çocuk nasıl rahat eder." cümlelerinde görüldüğü gibi ahlakı tamamlamak
ahlak kelimesi, olumlu isim anlamıyla “Ahlakla ilgili”; olum-
suz sıfat anlamıyla ise, “Ahlak kurallarına uymayan” ve için gönderildim.
mecazi şekilde “Kötü huylu, terbiyesiz” manalarında
kullanılabilmektedir (TDK, 2022).
Görüldüğü üzere etik sözcüğü her ne kadar ahlak kelimesi Hz. Muhammed (S.A.V)
yerine kullanılabilse de, etik sözcüğünün henüz ahlak
kelimesi kadar topluma mâl olmadığı ve akademik bir
terim olduğu kabul edilir. Kaldı ki, konuşma dilinde ahlaki,
ahlaklı, ahlaksız gibi sıfatların kullanımı yaygın iken; etiksel,
etikli, etiksiz şeklinde bir kullanıma sık rastlanmaması
dikkat çekicidir. Günlük yaşantıda, ahlak kelimesinin daha
çok orta yaş grubu tarafından kullanıldığı; genç yaş grubu
insanlarımızın ise ahlaka ilişkin konuşmalarında çoğunlukla
etik sözcüğünü tercih ettikleri de bilinmektedir. Bu durumu
etik kelimesinin Batı tandanslı; ahlak kelimesinin Doğu
kökenli olmasıyla açıklayanlar olduğu gibi literatürde bu iki
kelimenin benzerlik ve farklılıklarıyla birlikte aslında başka

53