Page 79 - İZMİR AKADEMİ DERGİSİ

MAKALE

Yabancı Dil Olarak Türkçenin Öğretim Süreci olmasının temel sebebi, yabancıların Türkçe öğrenmeye
gösterdiği yoğun ilgisidir. 220 milyon kişinin konuştuğu
Uluslar, tarih boyunca bazen siyasi bazen ekonomik bazen Türkçe 2018 yılında en çok konuşulan diller arasında 5.
de kültürel sebeplerle diğer uluslara kendi dillerini öğret- sırada gösterilirken (1. Çince 2. İngilizce3. İspanyolca 4.
me ihtiyacı duymuşlardır. Dil öğrenme, kişinin bireysel Hintçe), Türkiye Türkçesi aktif olarak kullanılmakta olan
ihtiyaçlarından kaynaklanabileceği gibi ulusal bir politika 7000 dil içinde konuşan sayısı açısından 20. sırada yer
çerçevesinde de şekillenebilir ki Türkçenin yabancı dil almaktadır (Zehir, 2021).
olarak öğretimi Orta Asya’daki yaşantımıza kadar uzanır.
Göktürk döneminde Çinlilerle olan ilişkilerimiz, Uygur Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde
döneminde Mani rahiplerinin Uygurcayı öğrenmesi, Karşılaşılan Başlıca Sorunlar
Karahanlılar Dönemi’nde Yusuf Has Hacib’in yazdığı Yabancı dil öğretimi konuşma, yazma, dinleme, okuma
Kutadgu Bilig ve Kaşgarlı Mahmut’un Araplara Türkçeyi
öğretmek için kaleme aldığı Dîvânu Lugâti’t - Türk, Türkçe- olmak üzere dört temel beceri üzerine kurulmuştur. Bu
becerilerin yanında dil bilgisi ile sözcük dağarcığı, üzerinde
nin gelişimine öncülük etmiştir. Karamanoğlu Mehmet durulması gereken diğer konulardır. Okuma becerisi
Bey’in “Bugünden sonra divanda, dergâhta, bergahta, sadece basılı harflerin veya sembollerin seslendirilmesi
mecliste, meydanda Türkçeden başka dil konuşulmaya!” değil aynı zamanda akılda tutma, değerlendirme, anlam-
fermanıyla resmi ve edebi dil Farsça ile bilim dili landırma, ön öğrenmelerle ilişki kurma, çıkarım yapma gibi
Arapça’nın gerisinde kalmış olan Türk dili önem kazanmış- zihinsel süreçlerin de işlediği çok boyutlu bir eylemdir. Bu
tır. Çağatay Döneminde ise Ali Şîr Nevâi Muhakemetûl becerinin yabancı dil öğretiminde istekli bir şekilde yapılan
Lügateyn ile Türkçenin yabancı diller karşısındaki üstünlü- bir alışkanlığa dönüştürülmesi, yazma becerisinin gelişimi-
ğünü ortaya koymuştur. ne de katkı sağlayacaktır. Çünkü okuma etkinliklerinde
Osmanlı Dönemi’nde yabancılara Türkçe öğretiminin elde edilen girdiler, daha sonra yazma becerisi için de
dayanağı devşirme sistemidir. Osmanlı Devleti yönetimin- kullanılmakta ve bu kullanım zamanla dil yeterlilik düzeyi
de Yeniçeri Ocağı’na alınan gayrimüslim çocukların savaş- nin ilerlemesini sağlamaktadır. Kısacası bir öğrenme
larda esir alınanların, devletin çeşitli kademelerinde çalıştı- sürecinde yazılı anlatım, öğrencilerin okuma yoluyla
rılmak üzere ailelerinden alınan devşirmelerin ve kendili- edindikleri bilgileri, öğrendikleri sözcük ve dil bilgisi
ğinden Müslüman olanların Türkçe öğrenmesi için bazı yapılarıyla üretime dönüştürdükleri son ve çoğunlukla da
çalışmalar yapılmıştır (Aykaç, 2015). Yayılmacı bir politika sorun yaşadıkları bir aşamadır (Aşçı ve Tecelli, 2020). Dil
izleyen Osmanlı Devleti, bünyesinde birçok ulusu barındır- becerilerinden yazma, anlatma becerileri içinde yer almak-
ması sebebiyle farklı dillerin konuşulduğu bir devlet olmuş- tadır. Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde yazma becerisi
tur. Arap ve Fars dillerinin yayılmasına katkıda bulunduğu ni geliştirmede amaç bireyin duygu ve düşüncelerini
gibi Türkçenin de diğer uluslarca öğrenilmesine zemin Türkçenin dil özelliklerine uygun ve planlı bir biçimde
yazıya aktarmalarını sağlamaktır. Yazma becerisi, uygula-
hazırlamıştır. Yayılma politikası Anadolu üzerinden batıya
doğru olduğundan Avrupa Devletleri siyasi ve ticari ilişkile- malı olduğu için birey kazanılmış bilgileri somut bir biçim-
de gösterebilmektedir. Kişiye dil ile ilgili dönüt vermede,
ri yürütmek maksatlı tercümanlar yetiştirmek ve elçiliklerde dilin eksikliklerini tespit etmede önemli bir husustur (Tirya-
görevlendirilmek üzere yetiştirilen personellere yönelik ki, 2013). Yazma aşamaları sırasıyla alfabe öğretimi, sözcük
Türkçe Öğretim kitapları hazırlatmışlardır. Şahin (2016) bu öğretimi, cümle düzeyinde yazma, paragraf oluşturma ve
döneme kadar Türkçe öğretimine kaynaklık eden eserleri metin yazma şeklindedir. Dinleme ise işittiğini anlamak,
şöyle sıralamıştır: Osmanlı Devletinin yıkılışı ve Türkiye saklamak ya da işittiğimizi anlamak amacıyla dikkat harca-
Cumhuriyetinin kuruluşuyla birlikte Atatürk önderliğinde maktır. İşitme doğal bir süreçken dinleme öğrenilmesi
Türk Dili Tetkik Cemiyeti (Türk Dil Kurumu) Türk dili üzerine gereken bir süreçtir. Dinleme eğitiminin temel amacı dinle-
birçok araştırılma yapılmasına öncülük etmiştir. Günümüz- diğini doğru bir şekilde anlaya bilen, değerlendirebilen
de yabancılara Türkçe öğretimi sözlükler ve kitapların öğrenciler yetiştirmektir (Altunkaya, 2018). Yabancı dil
dışında çağın gereksinimlerine özgü bir şekilde evrilmiştir. olarak Türkçe öğreten, bir öğretmen Türkçe sesleri öğren-
İlk başlarda Yüksek Öğretim Kurumları tarafından daha çok cilere tanıtarak işe başlayacaktır. Ses öğretiminin akabinde
deneme yanılma yoluyla yapılan yabancılara Türkçe öğreti- heceler, sözcükler, söz dizimi özellikleri gibi Türkçeye has
mi araştırma, incelemeler ve alan üzerine geliştirilen özellikler tanıtılacaktır. Bu süreçte gerçekleştirilecek etkin-
programlar ile hızlı şekilde gelişme göstermiştir. 1984’te liklerin dinleme öncesi, sırası ve sonrası şeklinde gerçekleş-
kurulan TÖMER, 2009 yılında faaliyetlerine başlayan ve tirilmesi büyük önem arz etmektedir (Altunkaya, 2018).
yurt dışında 63’ten fazla kültür merkezi ile Türkçe öğrenimi Konuşma becerisi iki ya da daha fazla bireyin belirli bir dili
gerçekleştiren Yunus Emre Enstitüsü bu alanda öncü kullanarak sesli iletişim kurmasıdır. Köksal ve Pestil’e (2014)
olmuştur. Sonrasında Dokuz Eylül Üniversitesine bağlı göre ses tonu, tonlama, vurgu-ritm, telaffuz, ahenk, üslup
DEDAM’ın kurulması, birçok üniversitenin TÖMER ile akıcılık, anlaşılabilirlik, söz dizimi, doğruluk, kelime zengin-
anlaşarak dil uygulama merkezleri kurması alanda ilerleme liği, konu ve cümle vurgusu, bütünlük ve uygunluk konuş-
sağlamıştır. Yabancı dil olarak Türkçenin gelişimine katkıda ma becerisinin temel özellikleridir. Öğrencilere konuşma
bulunan kurumlardan biri de Türkiye Maarif Vakfı’dır. Yurt becerisini kazandırmak için başlangıç düzeyinden itibaren
dışında Türkiye Maarif Vakfı, Milli Eğitim Bakanlığı dışında en çok kullanılan alıştırmalar tekrar alıştırmalarıdır. Bunu
doğrudan eğitim kurumu açma yetkisine sahip tek kuruluş- daha sonra anlama ve iletişime dayalı alıştırmalar izlemek-
tur ve Türkçenin yabancı dil olarak öğretim programını tedir (Göçer, 2015). Tekrara dayanan mekanik alıştırmalar
hazırlayarak bu alandaki eksikliği gidermiştir.
genelden özele, dinleme ve duyduğunu tekrar etme
Alanla ilgili çalışmaların ve gelişmelerin bu kadar hızlı şeklinde gerçekleşirken; anlamlı alıştırmalar dilin kurallarını
77