Page 21 - İZMİR AKADEMİ DERGİSİ

RÖPORTAJ

— Sizi gazete köşe yazılarınızdan, TV programlarınızdan Ödül ve ceza aslında çocukları kontrol etmek için kullanılan
konuşmalarınızdan ve kitaplarınızdan tanıyoruz. Peki siz bir mekanizma. O zaman şu soruyu soralım: Öğretmen
mesleğinizi ve mesleğiniz dışında yaptıklarınız ile ilgili neden çocuğu kontrol etmek istiyor? Çünkü çocuğu kendi
“Özgür Bolat”ı bize nasıl tarif edersiniz? haline bırakırsa çocuk istenileni yapmıyor. Onun için
kontrol ediyoruz. O zaman sorumuz şu: Çocuk istenileni
Kendimi öğrenen, anlatan ve aktaran olarak tanımlıyorum. neden yapmıyor? Bunu da cevabı: Çocukta istenilen iç
Öğrenen ve aydınlatan olarak da tanımlayabiliriz aslında. motivasyonu oluşturamamışız. Ondan dolayı yapmıyor.
Nasıl öğreniyorum? Bir akademisyen olarak kendi araştır- Yapmayınca da yaptırmak için bunları kullanıyoruz. Burada
malarımı yapıyorum. Çok fazla araştırma yaptım. 50’den “Nasıl iç motivasyon oluştururuz?” sorusunu sormamız
fazla araştırmam var. Maalesef bu araştırmaları yayımlama lazım. İç motivasyon oluşabilmesi için de birinci olarak
fırsatım olmadı. Şimdi bu sürece girdim. Araştırmalarımı öğretmenin kendi alanını seviyor olması lazım. Mesela siz
yapıyorum, diğer araştırmacıların yaptığı araştırmalardan kahve aşkı olan birisiyle konuştuğunuzda, bu kişi öyle
öğreniyorum, kitaplardan öğreniyorum, gözlemlerden anlatır ki kahveyi, siz dersiniz ki “Anlatan kişinin heyecanı
öğreniyorum, anne-babalardan öğreniyorum, öğretmen- bana geçti”. Hemen kahve içmek istersiniz. Benim öyle
lerden öğreniyorum. Öğrenme yöntemlerim bu şekilde. oldu açıkçası. Ben kahveye öyle başladım. Birincisi öğret-
Aktarma şeklim de kitap, yazı, seminerler ve anne-baba men kendi alanına aşık olacak. Bu duygu çocuğa geçiyor.
okulu aracılığıyla oluyor. Kendi hayatımı bunun üzerine İkincisi ders anlatımı; ezber ve aktarım modeli olmayacak,
kurguladım diyebilirim. derste keşfetme modeli olacak. Derste ne kadar keşfetme
olursa (keşfetme, merak..) çocuğu motive eder. Dersleri
— Kitaplarınızı okuduğumuzda ödül, ceza, övgü, anlatımdan keşfetmeye dönüştürmemiz lazım. Onun için
rekabet gibi kontrol mekanizmalarının gizli zararları, de bilgi odaklı değil, kavram odaklı gitmemiz lazım. Örne-
doğru bilinen yanlışlar ile ilgili detaylı açıklama ve ğin: “Türkiye’nin başkenti neresidir?” diye sormak yerine
araştırmalara yer verdiğinizi görüyoruz. Ailelerin övgü “Bir şehri başkent yapan prensipler nelerdir?” sorusunu
aracılığı ile çocukları korumacı ve kendilerine bağımlı sormak gerekir. Motive etmek için kesinliğin olmadığı
yetiştirdiğinden bahsediyorsunuz. Çocuğun birey olma- tartışmalar olması lazım. Üçüncüsü de, aynı bilim insanları
sı için özgürlük verme ve korumacı olma arasında bir gibi çocukların kendi hipotezlerini kurup kendi deneylerini
denge olması taraftarısınız. Bu denge sizce nasıl kurula- tasarlaması lazım. Ama okullarda genelde öğretmen
bilir? hipotezi veriyor, nasıl yapacağını da söylüyor. Çocuklar
sadece teknik olarak bunu yapıyor. Bu üçünden kurtulursak
Aslında bu dengeyi kurmak çok basit. Mesela anne-baba çocukta iç motivasyon oluşur. İç motivasyon oluşursa da
çocuğunu uyarıyor. “Şunu yapma! Bunu yapma! Oraya çocukları kontrol etme ihtiyacı duymayız.
gitme!” şeklinde uyarılarda bulunuyor. Bu ne demek?
Neden uyarıyor? Çünkü çocuğa daha önce bir sınır belirle- — “Anne Baba Okulu” projesi ile çeşitli eğitimler
memiş. Sınır belirlemeyince çocuk kendisinden beklenenin vererek çocuk yetiştirme ile ilgili yapılabilecek çalışma-
ne olduğunu bilmiyor. Bilmediği için de, siz uyarmak larda ailelere destek oluyorsunuz. Aynı zamanda “Soru-
zorunda kalıyorsunuz. Uyarının ortadan kalkması için ne larla Büyüyoruz” kitabı ve çalışma kartları ile aile içi
olması lazım? Sınırların önceden belirlenmesi gerekir. etkili iletişimin de bir anlamda desteklenmesini sağlı-
Çocuğa söylemediğimiz, çocuğun bilmediği bir şeyi sonra- yorsunuz. Bu çalışmalara ulaşma fırsatı bulamayan aile-
sında uyarmak onun özgürlüğünü kısıtlıyor. Yani sınırlar lere neler önerebilirsiniz?
içinde özgürlük vermezsek sonrasında özgürlükleri sınırla-
mak zorunda kalıyoruz. İstemediğimiz şey bu. Örneğin Ben kendi adıma ihtiyaç sahibi ailelere zaman zaman burs
çocuk bir oyun oynuyor, ona diyoruz ki “Dikkat et vazoyu veriyorum. Bu sayı oldukça fazla. Ne öneriyorum? Aslında
kıracaksın?”. Bundan ne anlıyoruz? Vazo orada, yani oyun bu bilgilerin çoğu açık kaynak olarak “Youtube” da var.
alanında olmamalıydı zaten. Çocuğa yeteri kadar güzel bir Geçtiğimiz günlerde Elon MUSK da ifade etti bunu,
sınır çizilmemiş, alan çizilmemiş onu anlıyoruz. Bunun insanlar ulaşmak istedikleri bilgiye her yerde ulaşabiliyor
nedenle biz sınırları çizeceğiz, sınırları çizdikten sonra lar. Öğrenmek isteyen insanlar bir şekilde açık kaynaklar
çocuk orada istediği gibi özgür olacak. dan bilgiye ulaşıyorlar diye düşünüyorum. Ama sıkıntı
aslında şu, mesela benim şimdi bir köpeğim var. Ben
— Ödül-ceza sistemi ile çocuklarda sorumluluk bilinci, köpeğimi almadan önce neredeyse bir yıl okumadığım
muhakeme becerisi, kontrol mekanizmasının zarar kitap, izlemediğim video kalmadı. Fakat anne-baba
gördüğüne vurgu yapıyorsunuz. Bununla birlikte ödül- çocuğuyla ilgili bir sorun yaşıyor, onunla ilgiye bilgiye
ceza sistemi ile büyüyen bir nesille zaman zaman karşı ulaşmıyor. Bunu çözmemiz lazım öncelikle.
karşıya kalıyoruz. Okullarda bu konuda öğretmenlerin
bu sistemi devam ettirmeden çocuklara ulaşabilmesi
için neler önerebilirsiniz?

19