Page 67 - özbakış subat-2025 - p

adayların canlı okuyucu yerine ekran okuma yazılımı yüklü düzey zihinsel engelliler için yardımcı görevlendirmekte,
veya kitapçıkların önceden seslendirildiği bilgisayarlarla • Ek süre tanımakta ve tek kişilik salonlarda sınava almakta,
girişleri gibi bazı düzenlemelerle süreç özel gereksinimli • Engellilerin ihtiyaç duydukları araç gereçle sınava
bireyler için daha kapsayıcı bir hale gelecektir. Örneğin ÖSYM girmelerine izin vermekte,
tarafından yapılan elektronik sınavlarda (Elektronik Yabancı • Az gören öğrenciler için yüksek puntolu kitapçık seçeneği
Dil Sınavı [E-YDS]) görme engelli adaylar ekran okuyucu sunmaktadır.
yüklü bilgisayarlarla sınav olabilmektedir (EGED, 2010). Benzerliklere kısaca değindikten sonra her iki düzenleyici
kurumun uyarlamalarını analiz etmek için uygulamalar
Ülkemizdeki merkezi sınavlara başvuran engelli öğrenciler arasındaki farkları açıklayacağız:
için yapılan uyarlamalara ilişkin bir sorun da uyarlamaların
etkisini ölçen bilimsel araştırmaların çok az oluşudur. MEB ve ÖSYM’nin Engelli Adaylara Yönelik
Örneğin ek süre verilirken verilen süre miktarının ne kadar Uygulamaları
olması gerektiği, verilen sürenin engelli adayların sınav 1. MEB’in Uygulamaları (MEB Merkezi Sistem Sınav
performanslarına etkisi vb. gibi… Bu konuda daha fazla Yönergesi):
somut ve kapsamlı araştırma verilerine ihtiyaç vardır.
• Sınav Güvenliği: Engelli adayların kullandıkları araçlar
Düzeltilmeyi ve geliştirilmeyi bekleyen hususlara rağmen sınav salonuna sokulabilir.
önceki dönemlere göre uyarlamaların daha kapsayıcı • Yardımcı Personel: Okuyucu ve kodlayıcılar, bölge sınav
hale getirildiği göz ardı edilemeyecek bir gerçektir. Zira yürütme komisyonunca atanır. Görev alan veya özel
ülkemizde engelli öğrenci sayısı bütün eğitim kademelerinde eğitim öğretmenleri tarafından yapılır.
artmaktadır ve bu artan özel gereksinimli öğrenci • Başvuru Süreci:
popülasyonunun eğitim kademeleri arası geçişte birtakım » LGS’de bilgiler okullardan RAM ’lara (Rehberlik ve
güçlüklerle karşılaştığı; sınava hazırlık, materyal, sınava giriş, Araştırma Merkezi) gönderilir.
sınav yerine erişim ve sınavların gerçekleşmesi aşamalarında » İOKBS’de (İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları
destek gereksinimleri bulunduğu bilinmektedir. Nitekim Bursluluk Sınavı) velilerin RAM’a bizzat başvuru
2019 yılında yükseköğretimde işitme/görme/bedensel/ yapması gerekir. Her sınav için tekrar başvuru yapılır.
zihinsel engel, otizm, öğrenme güçlüğü gibi toplam 12 • Ek Süre: Süre miktarı kılavuzda belirtilir.
farklı özel gereksinim alanında 32.944 erkek 14.807 kadın • Görme Engelliler İçin: Resim, şekil ve grafik içeren
öğrenci olmak üzere toplam 47.751 öğrenci eğitime devam maddeler yerine eşdeğer sorular hazırlanır.
etmekte iken 2023 yılında ise 35.088’i erkek, 19.118’i
kadınlardan olmak üzere toplam 54.206 engelli öğrenci 2. ÖSYM’nin Uygulamaları (08.03.2022 tarih ve
eğitimini sürdürmektedir (Gündoğar, 2020; Taşgın, 2023). 31772 sayılı Yönetmelik):

• Standartlaştırma: Engelli bireylerin sınav uyarlamaları,
Artan engelli öğrenci popülasyonu MEB
verilerinden de anlaşılmaktadır. Zira MEB bünyesinde okuyucu/kodlayıcı nitelikleri ve ek süre (%15’ten az
olmayacak şekilde) belirlenmiştir.
2001-2002 eğitim-öğretim yılında öğrenim gören
özel eğitime ihtiyaç duyan öğrenci sayısı 53.306 • Dijital Uyarlamalar: İşitme engellilere işaret dili, görme
iken 2021-2022’de bu sayı yaklaşık 9 kat artarak engellilere ekran okuma yazılımı gibi yenilikçi yöntemler
472.686’ya ulaşmıştır (Engelli ve Yaşlı Hizmetleri öngörülse de sadece E-YDS’de uygulanmaktadır.
Genel Müdürlüğü [EYHGM], 2023). • Başvuru Süreci:
» Engel Sağlık Durumu/Engel Bilgi Formu ve sağlık
Bu rakamlar bize her yıl merkezi sınavların uyarlanmış kurulu raporları ÖSYM’ye gönderilir.
formlarının daha fazla uygulanmakta olduğunu, özel » Engel durumunda değişiklik olmadıkça tekrar başvuru
gereksinimli öğrenci popülasyonunun sınav düzenleyici gerekmez.
kurumlardan zaman içinde daha farklı taleplerde • Ek Süre: Süre miktarı sınavlara göre değişir, belirli bir
bulunabileceğini göstermektedir. süre belirtilmez.

Şimdi günümüzde MEB ve ÖSYM • Görme Engelliler İçin: Şekil ve grafik içeren maddeler
tarafından uygulanan merkezi sınavlardaki sınavdan çıkarılır, alternatif maddeler eklenmez.
uyarlamalara biraz daha yakından
bakalım: Yukarıda da görüldüğü gibi her iki kurum, engelli
adaylara yönelik uyarlamalar yaparken farklı yöntemler
Her iki kurum da; benimsemiştir.
• Görme/ işitme/ bedensel engelliler, otizm, özel öğrenme
güçlüğü ve hiperaktivite gibi duygusal farklılıklar, hafif

Şubat 2025 67