Page 49 - özbakış şubat -2024

olumlu etkileri gösterilen psikoterapi ve psikososyal
Hiperaktivite-Dürtüsellik Bulguları; yaklaşımlar tavsiye edilmektedir (Plizska, 2007).

* Uzun süre oturmada sıkıntılar yaşar. Psikososyal müdahaleler sıklıkla ebeveynlerin
çocuklardaki problem davranışları ile baş etmelerini
* Yerinde duramama, el ve ayakların sürekli
hareket halinde olması gözlenir. sağlamayı amaçlayan programlardır. Davranışçı
tedavileri, ebeveyn eğitim programları, okul ortamında
* Çocuklarda koşmak ve tırmanmak gibi davranışçı yaklaşımları, eğitsel desteği, motor kontrol
hareketlerin yoğunluğu şeklinde gözlenirken, için eğitimi ve spor programlarını içermektedir
yetişkinlerde yerinde duramama ile kendini (Mukaddes, 2020).
belli eder. Ebeveynlerin DEHB’nin tedavi edilmesi noktasında
* Çok konuşur. ilaca yaklaşımları önem arz etmektedir. Yan etkileri
* Bekleme ve sıralı işlerde bu kurala uymakta hususunda yaşadıkları çekinceler, çocuklarının DEHB
güçlük yaşar. ile mücadele ederken tedavinin ve erken müdahalenin
* Başkalarının sözünü sıkça keser. gecikmesinin yaratabileceği kayıplar ailelere
* Sessizce bir şeyle ilgilenmekte sıkıntılar açıklanması gereken bir konudur. Yan etkilerin ilaç
yaşar. değişimleri ve doz ayarlarıyla minimalize edilebileceği,
bu yan etkilerin kontrol altına alınabildiği gibi ilaç

Birleşik şekilde görülen dikkat eksikliği ve kullanımının üzerinden belli süre geçtikten sonra
hiperaktivite-dürtüsellik ise yukarıda belirtilen dikkat çocuktaki davranış sorunlarında azalmanın yanı sıra
eksikliği ve hiperaktiviteye ait her iki duruma ait beraberinde getireceği akademik, sosyal uyum, öz
bulguların bir arada rastlanılmasıyla kendini gösterir. düzenleme ve özgüven kazançlarının belirtilmesi
DSM-IV tanı ölçütlerine göre teşhis konulabilmesi gerekmektedir.
için; yukarıda belirtilen bulguların en az altı aydır Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta, gözlenen
sürüyor olması, semptomların ev, okul gibi en az iki davranış problemlerinin aileler ve öğretmenler
ortamda ortaya çıkıyor olması, bozukluğun 7 yaşından tarafından farklı yorumlanabiliyor olmasıdır. Sıklıkla
önce başlaması ve akademik veya toplumsal işlevselliği karşılaştığımız bu durum çocukların tanı, gerekli
bozuyor olması gerekir (Özcan ve ark., 1998; Köroğlu, tedavi ve tedbirlerin alınmasında gecikmelere neden
1994). olabilmektedir. Ebeveynler çocuklarının dinamik,
DSM-V’te ise DEHB “Nörogelişimsel Bozukluklar” eğlenceli, akranlarına göre çok enerjik olmaları şekilde
yorumladıkları bu davranışları, öğretmenler “yaramaz”
başlığı altına alınmış ve tanı ölçütlerinde değişiklikler “çok hareketli” “dikkatsiz” şeklinde yorumlamaktadır.
yapılmıştır. Bu rehberde DEHB’nin yaşam boyu Bu bağlamda ailelere ve eğitimcilere şu önerilerde
sürmesine dikkat çekilmiş; bunun sonucunda 17 yaş bulunulabilir:
sonrası değerlendirmede hiperaktivite / dürtüsellik
alanında tanılama için en az 5 belirtinin bulunması
halinde yetişkinlerin DEHB tanısı alabileceği Ailelere Öneriler
belirtilmiştir. Belirtilerin başlama yaş kriteri 7 yaş *Çocuklarınızın hareketlilik durumlarını
ve öncesi şeklindeyken bu yaş sınırı 12 yaş olarak değerlendirirken daha objektif olunmasında
değiştirilmiştir. Bununla birlikte DSM-V’te yapılan diğer yarar vardır. Her hareketli olan çocuğun
bir değişiklik ise DSM-IV’te Otizm Spektrum Bozukluğu dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
(OSB) tanısı alanlarda DEHB eştanısı konulamazken yaşadığı düşünülmemelidir. Hareketlilik
DSM-V’te DEHB ve OSB’nin birlikte tanı alabileceğinin durumunun hem ev ortamında hem de sınıf
belirtilmesidir. içinde gözleniyor olması ve bu hareketliliğin
Tedavi yöntemleri özellikle dikkat toplanması gereken ve sınırlayıcı
bir eğitim ortamında(sınıfta) artışa geçiyor
DEHB; kronik seyreden, birçok işlevsellik olması gerekir. Ayrıca aşırı hareketliliğin bir
alanında bozucu etki gösteren, eşlik eden psikiyatrik amaca yönelik olmadan sergilenmesinin
bozuklukların sık olduğu bir klinik sorun olduğundan, yanı sıra aşırı hareketliliğin heyecan verici
tedavide bütüncül yaklaşım gerektirir. DEHB tedavisi; durumlarda azalıp normal durumlarda artması
ilaç tedavileri ve ilaç-dışı tedaviler olarak iki grupta söz konusuysa uzman görüşü alınmasında
incelenebilir. Yapılan çalışmalar incelendiğinde, yarar vardır. Çünkü DEHB tanısını koyabilecek
üzerinde en çok çalışılan ve etkinliği en çok kanıtlanmış tek uzmanlık alanı psikiyatridir. Önerilen
tedaviler ilaç tedavileridir. İlaç tedavisine ek olarak

Şubat 2024 49