Page 30 - izmir meb ozbakıs dergi deprem özel sayısı456

Öz Bakış

da ve uygun programın uygulanmasında uzmanların n
kolayla tıracaktır. Dolayısıyla s zler n f z ksel ve ruhsal olarak y
olmanız, çocuğunuzla lg l b lg ler k nc l k lere doğru
aktarmanıza ve çocuğunuzun doğru desteğ almasına da katkı
re ht yacı vardır. Unutmayın k çocuğunuzun duygu durumu sağlayacaktır.
s zler n genel y l k hal n zden bağımsız değ ld r (https://www.- Bu süreç çer s nde çocuğunuzun ortadan kalkan bazı stereot -
youtube.com/watch?v=yRlWmTEYBOo). p davranı ları ger geleb l r ya da ddet artab l r. Çocuğunuz
Afet sonrası süreçte çocuğunuzun var olan b reysel gereks - bu davranı ları tekrar tekrar yaparak bu ek lde rahatlıyor
n mler devam eder hatta artab l r. S z ebeveynler olarak olab l r. Sözel ve f z ksel olarak stenmeyen davranı ları vurgu-
öncel kle çocuğunuzun düzenl su çmes n , beslenmes n ve layıcı hareket veya telk nlerde bulunmaktan kaçının ve çocuğu-
d nlenmes n sağlayın. Güvende olduğunu h ssett r n. F zyolo- nuza yen duruma uyum sağlaması ç n fırsat tanıyın. Çocuğu-
j k ht yaçların kar ılanması ya anılan yoğun kaygıyı azaltacak- nuz bu yen duruma alı tıkça stereot p davranı ları da ortadan
tır ve çocuğunuzun duygu durumunu dengelemes ne katkı kalkacaktır.
sağlayacaktır. Böylel kle çocuğunuz hayatındak yen l klere Özel gereks n ml bazı çocuklar afet sonrası olu an yen ortam-
daha hızlı adapte olacaktır. Ortaya çıkan problem davranı ların dan kaçınarak ya anılan duruma uyum sağlamak steyeb l r.
ddet de zamanla azalacaktır. Çevreler nde çok fazla uyaran olab l r ve kend ler n hapsolmu
Bunun yanında destek h zmetler sağlayacak uzmanları h ssedeb l rler. Sürekl kapıya ya da çıkı a yönelmek steyeb l r-
çocuğunuz hakkında en y yönlend recek olanlar da s zlers n z. ler. Ayrıca olanları anlamlandırmakta zorluk ya ayab l r ve
Çocuğunuz; kend ler n fade etmekte zorlanab l rler. Bu durumdan kulakla-
Pek , özel gereks n ml b reylerde deprem sonrasında ne g b “Nelerden ho lanır ya da nelerden ho lanmaz? rını kapatarak, bağırarak ya da ağlayarak kurtulmaya çalı ab l r-
davranı lar gözlen r? ler. Çocuk her kapıya yöneld ğ nde çocuğu tekrar ya anılan
Neler onu rahatlatır? güvenl alana get rerek “Artık buradayız” mesajını vereb l rs n z.
Güvenl bölgeye ula ma ç n ver len yönergeler anlamama Sak n olduğu anlarda sevd ğ oyuncak, e ya vb. nesnelerle
ve bu yönergelere uymakta zorlanma, Çocuğunuzun duyu prof l nasıldır? b rl kte oyunlar oynayarak yen ortama uyum sağlamasını rı yapmak ç n fırsat ve zaman olu turun. Sorduğu soruları
Yoğun kaygı ya ama ve bununla nasıl ba edeceğ n b leme- Ses hassas yet var mı? kolayla tırab l rs n z. Çocuk “Demek k bu yen evde de gerçeklerden kopmadan kısa, açık ve dürüstçe yanıtlayın.
me, bu nedenle problem davranı larda (bağırma, ağlama I ık hassas yet var mı? sevd ğ m eyler yapab l r m.” mesajını alab lmel ... Çocuğunuza Zaman geçt kçe çocuğunuzun gündem de değ ecekt r.
veya kapanma vb.) artma, yanında ve güvende olduğunu, f z ksel teması artırarak ona (https://www.youtube.com/watch?v=yRlWmTEYBOo). Özel
Alerj s var mı? h ssett reb l rs n z. Sevd ğ ek lde temas kurarak “Bak, geçt . gereks n m nden veya ya adığı travmadan dolayı soru sorma
Bulundukları ortamdan ayrılma-kaçma steğ , Yanındayız. Sen sev yoruz.’’ mesajını anlamasını sağlayab l rs - veya konu ma davranı ı göstermeyen çocuklarınıza se terc hte
Kend n nasıl fade eder?’’ n z.
Stereot p (el çırpma, el sallama, vücudunu sallama, ba ını bulunma ve kontrol h ss sağlayın. Çocuklara seçme hakkı
vurma, kend etrafında dönme, tekrarlı sesler g b .) davranı - g b onun b reysel özell kler ne a t soruların doğru yanıtlanması Çocuklarınız s zlerle ya da çevres ndek d ğer nsanlarla tanıyın. “Burada mı oynayalım yoksa urada mı? Nerede
ların artması, afet sonrası süreçte ver lecek destek h zmetler n planlanmasın- afet/deprem hakkında sürekl konu up tekrar tekrar aynı yürüyel m? Yemeğ m z nerede y yel m?” g b .
Sunulan yardımları reddetme ve yardımlar kar ısında d renç soruları sorab l rler. “Deprem oldu, depremden kaçtık.” g b Özel gereks n ml bazı çocuklar, travmat k deney mler n
gösterme, cümleler bıktırana kadar söyleyeb l rler. Çocuğunuzun soru normal gel m gösteren akranları g b b l sel olarak yen den
sormasına ya da bu konu hakkında konu masına z n ver n. lemlemede güçlük ya ayab l rler. Bu da afet sonrası y olma
Afet/deprem hakkında sık-sürekl konu ma veya aynı Sabırlı olun. Bırakın end es n d le get rs n. Bazı çocuklar ç n durumlarını engelleyeb l r. Çocuğunuza sarılın. Onunla
soruları sorma, korkularının ve end eler n n b rden fazla kez konu ulması konu un. B rl kte sevd ğ eyler yapın, b rl kte oyun oynayın.
Öğrenmede gec kme, akadem k ba arıda azalma. gerekeb l r. Açık olun. Yararlı b lg ler ver n. Hatta bu konu mala- Oyunun y le t r c gücünden yararlanın. Bırakın çocuğunuz
kend n oyunla fade ets n kepçeyle/dozerle oynasın, legolar-
Deprem sonrası afet bölges�nde çalışan uzman arkadaş- dan evler yapsın yıksın, çadırlar kursun. İy olma durumları le
larımızdan, b�r�nc�l bakım verenler�n en çok yukarıda arasındak engeller b rl kte yıkın.
sıraladığımız davranışlara yönel�k uzman yardımı
İnsanlık, geçm ten bugüne çe tl felaket ve yıkımlara neden çocuklarının depremle ba etmeler n sağlayacak etk l ve �sted�kler�n� öğrend�k. Yazımızda bu davranışlara yönel�k Özel gereks n ml çocuklar, farklı yöntem ve tekn kler kullanıla-
rak, b reysel farklılıklarına uygun etk nl klerle (örneğ n; b l sel
olan b rçok afetle kar ı kar ıya kalmı tır (Tonak ve K t , 2020). prat k becer lere l k n b lg ler vermey amaçladık. Yazının, açıklamalar yaptık. süreç yakla ımı, sosyal öyküler, drama etk nl kler g b .) destek-
Nasıl, nerede ve ne zaman gerçekle eceğ b l nmeyen afet odağında özel gereks n m bulunan tüm b rey ve payda larına lenmeye ht yaç duyarlar. S zler n çocuğunuzla lg l yapacağı-
durumları; nsan ya amında b yoloj k, ekonom k, sosyal ve yararlı olmasını d l yoruz. Ebeveynler olarak neler yapab l r z? nız doğru çalı malar onun afet sonrası süreçte ya adığı travma-
ps koloj k yönden b rçok kayba neden olab lmekte ve nsanla- Yukarıda sözü ed len bu davranı lar, olağan hayatın akı ını t k deney mlerle ba etmes ne katkı sağlayacaktır.(htt-
rın olağan ya amlarını kes nt ye uğratab lmekted r (Arama Depremle Ba Etme Becer ler bozan b r afet sonrası olması muhtemel doğal tepk lerd r. ps://www.youtube.com/watch?v=yRlWmTEYBOo) Yapacağınız
Kurtarma Derneğ [AKUT], 2011; Öngör, 2012; Varol ve Gülte- Özel gereks n ml b reyler dezavantajlı gruplar çer s nde ölüm Çocuklar anlamlandıramadıkları beklenmed k olay ve durum- etk nl klerde Özel Eğ t m ve Rehberl k H zmetler Genel Müdür-
k n, 2016). üphes z b r afet durumunda nasıl ve ne derece ve yaralanmalara kar ı en hassas gruplardan b r d r. Bu grubun lar kar ısında (ör; deprem g b ), pan k ve/veya stres olab l r, lüğü’nün yayınladığı Öykü Temell Müdahale Set çer s nde yer
etk leneceğ m z ve bu etk lere ne tepk ler vereceğ m z b reysel b reyler de, yakın zamanda ülkem zde gerçekle en deprem travma ya ayab l r. Ya anan afet n b r nc l bakım verenler alan Afetlerde Uygun Davranıyorum adlı sosyal öyküden
anlamda değ mekle b rl kte, en yoğun etk lenecek kes mler- felaket n , maalesef b zler g b korku ve pan k çer s nde (anne, baba veya bakım veren) üzer nde de olumsuz etk ler (https://orgm.meb.gov.tr/www/oyku-temell -mudahale-se-
den b r n n dezavantajlı gruplar arasında yer alan özel gereks - deney mled ler. A na oldukları k ve ortamlardan uzakla mak vardır. B r nc l bakım verenler n ya adıkları bu olumsuz etk ler, t -ogretmen-ve-ogrenc ler m zle-bulusuyor/ cer k/2334) ve
n ml b reyler n olduğu söyleneb l r (Açıkalın, 2017; Afet ve Ac l zorunda kaldılar. Bazıları se a le b reyler n kaybett . Gündel k çocuklarına olan tepk ler n de öneml b r hale get r r. A leler n Okul Önces Ps kososyal Destek Deprem Ps koeğ t m Programı’n-
Durum Yönet m Ba kanlığı [AFAD], 2011). Bu nedenle özel rut nler ve düzenler bozuldu. Depremle b rl kte bu yen ebeveynl k becer ler n sınırlayab l r ve afet sonrası ps koloj k dan(h ttps://or g m.meb.go v.tr/meb_ y s_dosy a -
gereks n ml b reyler n ebeveynler n n veya bakımından düzende her ey onlar ç n de b r lkt . B z sözde özel gereks n - zorlanmalar ya amalarına neden olab l r. Bu durum hâl hazırda lar/2023_02/09162625_Okul_Onces .pdf) yararlanab l rs n z.
sorumlu b reyler n afet durumlarına kar ı hazırlıklı olmaları ve m olmayan b reyler b le bu yen ortam ve sürece adapte çocukların var olan bazı semptomlarını artırab l r. Ebeveynler
aynı zamanda afet sonrası süreçle de ba edeb lecek b lg ve olmakta zorlandık ve her b r m z farklı f zyoloj k ve ps koloj k veya b r nc l bakım verenler olarak s zler çocuğunuzun rol En öncel kl temel gereks n mlerden sonra, ebeveynler olarak
becer lere sah p olmaları büyük önem arz etmekted r (Türk, tepk ler verd k. Tahm n eders n z k , bu denl ddetl ve yıkıcı model s n z. S z nasıl tepk ver rsen z çocuğunuz da s z n çocuğunuzun eğ t m le lg l aklınızda pek çok soru aret
2022). b r deprem kar ısında özel gereks n ml b reyler b zlere kıyasla tepk ler n ze benzer tepk ler verecekt r. Öncel kle s zler kend - olab l r. Örneğ n; çocuğum ger ler m ? Eğ t m aksar mı? B r an
N tek m 6 ubat 2023 tar h nde ülkem zde meydana gelen durumu anlamlandırmada zorlandıkları ç n daha yoğun ve n z f z ksel ve ruhsal olarak y le t rmeye çalı malısınız k önce eğ t me ba latmalı mıyım? Her ey yoluna g recekt r.
Bazen de çocukların mevcut durumlarını korumak da eğ t m n
deprem felaket nden sonra, Öz Bakı Derg s n n yazarları ve karma ık duygu durumları ya adılar. çocuğunuza da y geles n z. Aks halde çocuğunuza ula manız b r parçasıdır ve b l n k güvende olmayan, duygu durumunu
öncel kle özel eğ t m alanında çalı an uzmanları olarak Deprem çok zorla acaktır. Çocuğunuzun bozulmu duygu durumunu dengeleyemeyen çocuklar öğrenemez.
özel sayımızda, özel gereks n ml b reyler n ebeveynler ne, düzenley p dengeleyecek ve destekleyecek sağlıklı ebeveynle-

30

Sonuç olarak; AKUT - Arama Kurtarma Derneğ . (2011). Engell ler İç n Deprem El
K tabı. Yılmaz, M. (Ed.). İstanbul: Marmara Beled yeler B rl ğ .
Her ne kadar bu yazıda özel gereks n ml b rey ebeveynler ne
çocuklarının depremle ba etme becer ler ne l k n b lg ler Öngör, C. (2012). Engell B reylere Afet Eğ t m . İzm r: Kanyılmaz Matba-
vermey hede em olsak da, en ba ta unutulmaması gereken, acılık.
ster normal gel m gösteren ster özel gereks n ml b rey Tonak, H., A. ve K t , A. (2020). Deprem ve Yangın Afetler nde Engell :
olsun, esasında tüm çocukların benzer gel m ve özell klere Anlatımsal B r Derleme. Ergoterap ve Rehab l tasyon Derg s , 8(1),
sah p ve aynı zamanda her b r n n e s z olduğudur. Ancak 77-84.
çocukların bazı özel gereks n m durumlarından dolayı, Türk, A. (2022). Deprem Özel nde Engell B reylere Duyarlı Afet
yakla ım ve müdahale yöntemler nde, akranlarına göre farklı Yönet m Model . Afet ve R sk Derg s 5(1),61-77.
b reyselle t rme ve uyarlamalarda bulunmamız gerekeb l r. Varol, N., ve Gültek n, T. (2016). Afet Antropoloj s . Elektron k Sosyal
B l mler Derg s , 15(59), 1431-1436. do : 10.17755/esosder.89650
Deprem n beraber nde get rd ğ olumsuz sonuçların, dezavan-
tajlı gruplar çer s nde yer alan kırılgan ve savunmasız Yılmaz, A., Kokmaz, S. Z., ve Korur, S. (2011). Depremler ve sonrasında
konumundak özel gereks n ml b reyler d ğer b reylere kıyasla kar ıla ılan çevre sorunları. Eng neer ng Sc ences, 6(4), 1212-1223.
daha fazla etk led ğ n b l yoruz (Türk, 2022). Ancak gerçekle - https://www.youtube.com/watch?v=yRlWmTEYBOo
mes her zaman olası olan afet durumlarından; lg l hazırlık ve
planlamaları yaparak ve gerekl b lg , becer ve davranı ları
ed nerek korunab leceğ m z de b l yoruz. Bu derg n n yazarları
ve özel gereks n ml b reylerle çalı an alan uzmanları olarak,
çocuklarınızı özell kle deprem sonrası süreçte sözünü ett ğ m z
becer ler le koruyab lmen z d leğ yle. Sevg yle kalın.

KAYNAKÇA
Açıkalın, O. (2017). Yüzyılın hesabı: Deprem bağlamında d rayetl
toplumun neres ndey z? İstanbul: Yen İnsan Yayınev .
AFAD - Afet ve Ac l Durum Yönet m Ba kanlığı. (2011). Engell ler İç n
Depremde İlk 72 Saat. Kadıoğlu, M. (Ed.). İstanbul: AFAD