Page 26 - izmir meb ozbakıs dergi deprem özel sayısı456

Öz Bakış

re ht yacı vardır. Unutmayı
s zler n genel y l k hal n
youtube.com/watch?v=yRlWmTEY
Afet sonrası süreçte çocuğun
n mler devam eder hatta
öncel kle çocuğunuzun düze
d nlenmes n sağlayın. Güven
j k ht yaçların kar ılanmas
tır ve çocuğunuzun duygu dur
sağlayacaktır. Böylel kle ço
daha hızlı adapte olacaktır.
ddet de zamanla azalacakt
Bunun yanında destek h zmetl
çocuğunuz hakkında en y yö
Çocuğunuz;
Pek , özel gereks n ml b reylerde deprem sonrasında ne g b “Nelerden ho la
davranı lar gözlen r?
Neler onu rahatlatır?
Güvenl bölgeye ula ma ç n ver len yönergeler anlamama
ve bu yönergelere uymakta zorlanma, Çocuğunuzun duyu prof l nas
Yoğun kaygı ya ama ve bununla nasıl ba edeceğ n b leme- Ses hassas yet
me, bu nedenle problem davranı larda (bağırma, ağlama I ık hassas yet va
veya kapanma vb.) artma,
Alerj s var mı?
Bulundukları ortamdan ayrılma-kaçma steğ ,
Kend n nasıl fade eder?’’
k ler n temel ht yaçları g der lmekte ve bu k lere yönel k gelen kr t k ve ac l b r durumun sonrasında öğrenc lere, a leler - Stereot p (el çırpma, el sallama, vücudunu sallama, ba ını
ps koloj k lk yardım ver lmekted r. Bunu orta vadede daha ne, okul personel ne ve d ğer k ve kurumlara yardımcı olmayı Okul ps kososyal müdahale ek b le b rl kte çalı ılmalıdır. Doğruluğu kes nle m b lg ler, gel m düzeyler ne uygun vurma, kend etrafında dönme, tekrarlı sesler g b .) davranı - g b onun b
kapsamlı ps kososyal müdahaleler ve uzun vadede se uzman amaçlar. PİY, kanıta dayalı b r müdahale model d r. PİY; okulda ek lde ver lmel d r. ların artması, afet sonrası süreçte ver lec
desteğ vb. basamaklar tak p etmekted r (Housley ve Beutley ortaya çıkan travma ve kr z durumlarının hemen sonrasında Olaydan etk lenenler gözlemlenmel d r. Sunulan yardımları reddetme ve yardımlar kar ısında d renç
2007’den akt. Dem rc oğlu vd., 2019). ortaya çıkan sorunları azaltmak ve etk l ba a çıkmayı te v k Söylenenler anlamaya ve nasıl yardımcı olunab leceğ ne gösterme,
etmek ç n tasarlanan b r modeld r (MEB, 2021). B rey rahatsız etmeden let m kurulmalıdır. Prat k yardım odaklanılmalıdır.
Kr z durumunda yetk l ler n açıklamaları tak p ed lmel , ac l sunulmalıdır (bes n alerj s yapmayacak y yecek, su vb.). Afet/deprem hakkında sık-sürekl konu ma veya aynı
müdahale organ zasyonu ve yardım kaynakları öğren lmel , Okul temell� PİY, gen�şlet�lm�ş b�r ps�koloj�k tedav� olma- Çocuklara, onları korumak ve güvende tutmak ç n güvence soruları sorma,
arama-kurtarma veya ac l tıbb personel engellenmemel , dığı �ç�n okulda çalışan b�r personel dah� PİY çerçeves�n- Saygı çerçeves nde bas t sorular sorulmalıdır. Bas t ve somut ver lmel d r.
görev ve görev n sınırları b l nmel d r (Türk Ps koloj k Danı ma de katkı vereb�l�r (MEB, 2021). b ç mde yava konu ulmalı; kısaltmalar veya jargon kullanıl- Öğrenc lere; düzenl olarak okula g deb lmeler , öğrenme Öğrenmede gec kme, akadem k ba arıda azalma.
ve Rehberl k Derneğ , 2014). mamalıdır. PİY dı ında ba ka b r konuya g r lmemel d r. çalı malarını tamamlamaları ve güvende kalab lmeler ç n
Okul Temell PİY uygularken a ağıdak yönergelere uyulması Deprem sonrası afet bölges�nde çalışan uzman arkadaş-
K n n PİY sunmak ç n ayrıntılı ps kososyal donanıma sah p gerekmekted r (Brymer ve d ğerler , 2006; 2012’den akt. MEB, Esnek, sak n, sabırlı ve duyarlı olunmalıdır. neye ht yaçları olduğunu sorulmalıdır. larımızdan, b�r�nc�l bakım verenler�n en çok yukarıda
olmasına gerek yoktur. PİY çoğunlukla etk lenen bölgede 2021; NCTSN, 2023; WHO, 2011): K sel sınırlara saygılı olunmalı, uygun b r f z ksel mesafe- Kültürel farklılıklara duyarlı olunmalıdır. sıraladığımız davranışlara yönel�k uzman yardımı
uygulanır. Uygulama yer ç n, g zl l ğ n ve güvenl ğ n sağlana- den, rahatsız etmeyen b r göz teması le let m kurulmalı- İnsanlık, geçm ten bugüne çe tl felaket ve yıkımlara neden çocuklarının depremle ba etmeler n sağlayacak etk l ve �sted�kler�n� öğrend�k. Yazımızda bu davranışlara yönel�k
b ld ğ , k n n kend s n rahat h ssedeb leceğ ortam bulunma- dır. Çocukla let mde, çocuğun göz h zasında durulmalı, K n n tepk ler ne patoloj k b r durum g b davranılmamalı- olan b rçok afetle kar ı kar ıya kalmı tır (Tonak ve K t , 2020). prat k becer lere l k n b lg ler vermey amaçladık. Yazının, açıklamalar yaptık.
lıdır (Dem rc oğlu vd., 2019). ona haf f gülümsenmel , çocuk selamlanmalı, adı kullanıl- dır. Afete maruz kalan nsanlarda çoğu akut tepk ler normal- Nasıl, nerede ve ne zaman gerçekle eceğ b l nmeyen afet odağında özel gereks n m bulunan tüm b rey ve payda larına
Ps�koloj�k İlk Yardımda 3 Eylem İlkes�: “İzle, D nle ve Bağ Kur” malı ve sak n konu ulmalıdır. d r. Bu tepk ler "bel rt ler" olarak et ketlenmemel veya durumları; nsan ya amında b yoloj k, ekonom k, sosyal ve yararlı olmasını d l yoruz. Ebeveynler olarak neler yapab l r z?
"te h sler", "durumlar", "patoloj ler" veya "bozukluklar"
Dünyada sava , doğal afet, yangın, kaza ve ddet g b farklı etmek ve b reyler n yardım ve kaynaklara er mes n sağlama (WHO, 2011): Eğer öğrenc yardım tekl f n reddederse kararına saygı ter mler yle konu ulmamalıdır. ps koloj k yönden b rçok kayba neden olab lmekte ve nsanla-
ek llerde acı veren olaylar ya anab lmekted r. İnsanlar evler n amaçlı b r lk afet müdahales d r. PİY; etk lenen b reylere ruh göster lmel d r. rın olağan ya amlarını kes nt ye uğratab lmekted r (Arama Depremle Ba Etme Becer ler Yukarıda sözü ed len bu davranı lar, olağan hayatın akı ını
veya sevd kler n kaybetmekte, tanıdıklarından ayrı kalmakta sağlığı uzmanları ve d ğer lk müdahale ek pler tarafından İzle: Ya anan kr z durumuna d kkat ed n. (Neler olup b tt ğ , PİY’�n sonlandırılması aşamasında, öğrenc�ler ve Kurtarma Derneğ [AKUT], 2011; Öngör, 2012; Varol ve Gülte- bozan b r afet sonrası olması muhtemel doğal tepk lerd r.
veya ddet/ölüm olaylarına tanık olmaktadır. Bu tür olaylardan gerçekle t r l r. PİY’�n amacı; afet sonrasında b�reyler�n yardıma ht yacı olanlar, güvenl k r skler , f z ksel yaralanma- Dokunmadan önce z n stenmel d r. “El ndek /ayağındak yardım sunanların �ht�yaçları en �y� şek�lde değerlend�- k n, 2016). üphes z b r afet durumunda nasıl ve ne derece Özel gereks n ml b reyler dezavantajlı gruplar çer s nde ölüm Çocuklar anlamlandıramadıkları bekl
her b rey farklı etk len p farklı tepk ler vereb lmekted r. B rçok ac�l end�şeler�n� ve �ht�yaçlarını değerlend�rmekt�r. lar, ac l temel ht yaçlar bel rlenmel ve duygusal tepk lere yaraya bakab l r m y m, sandalyeye oturmana yardımcı r�lmel�d�r. Yardım edenler oradan ayrıldığında yardım etk leneceğ m z ve bu etk lere ne tepk ler vereceğ m z b reysel ve yaralanmalara kar ı en hassas gruplardan b r d r. Bu grubun lar kar ısında (ör; deprem g b ),
nsan bu durumda bazı travmat k tepk ler (yoğun a kınlık, Bununla beraber PİY yer�nde terap� sağlamak değ�ld�r bakılmalı) olmamı ster m s n?” g b sorular sorulab l r. ed�len öğrenc�lere durum açıklanmalı ve mümkünse anlamda değ mekle b rl kte, en yoğun etk lenecek kes mler- b reyler de, yakın zamanda ülkem zde gerçekle en deprem travma ya ayab l r. Ya anan afet n b r nc l bakım verenler
anlam verememe, güvens zl k veya bel rs zl k) vereb lmekted r (APA, 2023). D nle: Travmaya maruz kalan k ye d kkat ed n. (Kend n z yardım konusunda başka b�r� tanıştırılmalıdır. Her ne den b r n n dezavantajlı gruplar arasında yer alan özel gereks - felaket n , maalesef b zler g b korku ve pan k çer s nde (anne, baba veya bakım veren) üzer nde de olumsuz etk ler
(Türk Ps koloj k Danı ma ve Rehberl k Derneğ , 2014). Travma; tanıtın, d kkatl d nley n, duyguları kabul ed n, tehl kedek Konu ulmak sten ld ğ nde d kkatl ce d nlenmel d r. K n n n ml b reyler n olduğu söyleneb l r (Açıkalın, 2017; Afet ve Ac l deney mled ler. A na oldukları k ve ortamlardan uzakla mak vardır. B r nc l bakım verenler n ya adıkları bu olumsuz etk ler,
ölüm tehd d n n bulunduğu, k n n f z ksel ve ya amsal bütün- PİY; travmat k olayların hemen ardından çocuklara, yet k nlere k y sak nle t r n, gereks n mler n ve end eler n sorun, durumu hakkında yorum yapılmamalı, neler ya adıkları deney�m yaşanırsa yaşansın, �y� b�r şek�lde vedalaşılmalı Durum Yönet m Ba kanlığı [AFAD], 2011). Bu nedenle özel zorunda kaldılar. Bazıları se a le b reyler n kaybett . Gündel k çocuklarına olan tepk ler n de öneml
lüğüne dönük b r tehd d n ortaya çıktığı, k n n kend s n n ve a lelere yardım etmek amacıyla gerçekle t r len kanıtlara ht yaçlarını kar ılamalarına ve sorunlarına çözüm bulmala- hakkında varsayımlarda bulunulmamalıdır. ve onlara �y� d�lekler �let�lmel�d�r (WHO, 2011) gereks n ml b reyler n ebeveynler n n veya bakımından rut nler ve düzenler bozuldu. Depremle b rl kte bu yen ebeveynl k becer ler n sınırlayab l r ve afet sonrası ps koloj k
ya adığı ya da tanık olduğu sarsıcı deney mlerd r (APA, dayalı modüler b r yakla ımdır. PİY le travmat k b r olayı tak p rına yardımcı olun) Yaptıkları, yapmadıkları ya da nasıl h ssett ğ yargılanmama- sorumlu b reyler n afet durumlarına kar ı hazırlıklı olmaları ve düzende her ey onlar ç n de b r lkt . B z sözde özel gereks n - zorlanmalar ya amalarına neden olab l r. Bu durum hâl hazırda
2013’den akt. MEB, 2021). eden günler ç nde erken yardım sağlanır (NCTSN, 2018). aynı zamanda afet sonrası süreçle de ba edeb lecek b lg ve m olmayan b reyler b le bu yen ortam ve sürece adapte çocukların var olan bazı semptomlarını artırab l r. Ebeveynler
Bağ Kur: Yardımcı olmak ç n harekete geç n. (B lg ver n, lıdır örneğ n u fadeler kullanılmamalıdır; “Böyle h ssetme- olmakta zorlandık ve her b r m z farklı f zyoloj k ve ps koloj k veya b r nc l bakım verenler olarak s zler çocuğunuzun rol
Travmat k olaylarda k lere yapılacak lk desteklerden b r PİY öneml zorlu ya am olaylarının hemen ardından uygulanan k n n sevd kler yle ve sosyal desteğ yle bağlantı kurun, mel s n.” veya “Hayatta kaldığın ç n kend n anslı h ssetme- becer lere sah p olmaları büyük önem arz etmekted r (Türk, tepk ler verd k. Tahm n eders n z k , bu denl ddetl ve yıkıcı model s n z. S z nasıl tepk ver rsen z çocuğunuz da s z n
2022).
Ps koloj k İlk Yardım h zmet d r. Ps koloj k İlk Yardım (PİY); afet, b r destek müdahales d r (NCTSN, 2023). Sphere (2011) ve çözümü prat k sorunları bel rley n ve çözmeye çalı ın, l s n.” b r deprem kar ısında özel gereks n ml b reyler b zlere kıyasla tepk ler n ze benzer tepk ler verecekt r. Öncel kle s zler kend -
ddet, terör saldırısı, kaza g b b reysel ya da toplumsal anlam- IASC’e (2007) göre, PİY; desteğe ve yardıma ht yaç duyanlara sunulan h zmetler ve yardımları kullanın) Mağdur küçümsenmemel veya tepeden bakılmamalıdır. N tek m 6 ubat 2023 tar h nde ülkem zde meydana gelen durumu anlamlandırmada zorlandıkları ç n daha yoğun ve n z f z ksel ve ruhsal olarak y le t rmeye çalı malısınız k
da olumsuz etk lere neden olan b r olay anında ya da sonrasın- sunulan nsan destekt r. PİY; öneml zorlayıcı ya am olayları Okul Temell Ps koloj k İlk Yardım K n n güçlü yönler ve ba a çıkma stratej ler desteklenmel deprem felaket nden sonra, Öz Bakı Derg s n n yazarları ve karma ık duygu durumları ya adılar. çocuğunuza da y geles n z. Aks halde çocuğunuza ula manız
da gerçekle t r len, lk ps kososyal müdahale yakla ımıdır (MEB, sonrası uygulanan ps kososyal h zmetler n lk a aması olarak ve pek t r lmel d r. öncel kle özel eğ t m alanında çalı an uzmanları olarak Deprem çok zorla acaktır. Çocuğunuzun bozulmu duygu durumunu
2021). PİY; güvenl ğ artırmak, afetlerden kurtulanları stab l ze konumlanmaktadır. Akut dönemde olaylardan etk lenen Okul temell PİY; okul ortamında veya okulun dı ında meydana özel sayımızda, özel gereks n ml b reyler n ebeveynler ne, düzenley p dengeleyecek ve destekleyecek sağlıklı ebeveynle-

26

Sonuç olarak; AKUT - Arama Kurtarma Derneğ . (2011). Engell ler İç n Deprem El
K tabı. Yılmaz, M. (Ed.). İstanbul: Marmara Beled yeler B rl ğ .
Her ne kadar bu yazıda özel gereks n ml b rey ebeveynler ne
çocuklarının depremle ba etme becer ler ne l k n b lg ler Öngör, C. (2012). Engell B reylere Afet Eğ t m . İzm r: Kanyılmaz Matba-
vermey hede em olsak da, en ba ta unutulmaması gereken, acılık.
ster normal gel m gösteren ster özel gereks n ml b rey Tonak, H., A. ve K t , A. (2020). Deprem ve Yangın Afetler nde Engell :
olsun, esasında tüm çocukların benzer gel m ve özell klere Anlatımsal B r Derleme. Ergoterap ve Rehab l tasyon Derg s , 8(1),
sah p ve aynı zamanda her b r n n e s z olduğudur. Ancak 77-84.
çocukların bazı özel gereks n m durumlarından dolayı, Türk, A. (2022). Deprem Özel nde Engell B reylere Duyarlı Afet
yakla ım ve müdahale yöntemler nde, akranlarına göre farklı Yönet m Model . Afet ve R sk Derg s 5(1),61-77.
b reyselle t rme ve uyarlamalarda bulunmamız gerekeb l r. Varol, N., ve Gültek n, T. (2016). Afet Antropoloj s . Elektron k Sosyal
B l mler Derg s , 15(59), 1431-1436. do : 10.17755/esosder.89650
Deprem n beraber nde get rd ğ olumsuz sonuçların, dezavan-
tajlı gruplar çer s nde yer alan kırılgan ve savunmasız Yılmaz, A., Kokmaz, S. Z., ve Korur, S. (2011). Depremler ve sonrasında
konumundak özel gereks n ml b reyler d ğer b reylere kıyasla kar ıla ılan çevre sorunları. Eng neer ng Sc ences, 6(4), 1212-1223.
daha fazla etk led ğ n b l yoruz (Türk, 2022). Ancak gerçekle - https://www.youtube.com/watch?v=yRlWmTEYBOo
mes her zaman olası olan afet durumlarından; lg l hazırlık ve
planlamaları yaparak ve gerekl b lg , becer ve davranı ları
ed nerek korunab leceğ m z de b l yoruz. Bu derg n n yazarları
ve özel gereks n ml b reylerle çalı an alan uzmanları olarak,
çocuklarınızı özell kle deprem sonrası süreçte sözünü ett ğ m z
becer ler le koruyab lmen z d leğ yle. Sevg yle kalın.

KAYNAKÇA
Açıkalın, O. (2017). Yüzyılın hesabı: Deprem bağlamında d rayetl
toplumun neres ndey z? İstanbul: Yen İnsan Yayınev .
AFAD - Afet ve Ac l Durum Yönet m Ba kanlığı. (2011). Engell ler İç n
Depremde İlk 72 Saat. Kadıoğlu, M. (Ed.). İstanbul: AFAD