Page 27 - izmir meb ozbakıs dergi deprem özel sayısı456

Öz Bakış

da ve uygun programın uygulanmasında uzmanların n
kolayla tıracaktır. Dolayısıyla s zler n f z ksel ve ruhsal olarak y
olmanız, çocuğunuzla lg l b lg ler k nc l k lere doğru
aktarmanıza ve çocuğunuzun doğru desteğ almasına da katkı
re ht yacı vardır. Unutmayın k çocuğunuzun duygu durumu sağlayacaktır.
s zler n genel y l k hal n zden bağımsız değ ld r (https://www.- Bu süreç çer s nde çocuğunuzun ortadan kalkan bazı stereot -
youtube.com/watch?v=yRlWmTEYBOo). p davranı ları ger geleb l r ya da ddet artab l r. Çocuğunuz
Afet sonrası süreçte çocuğunuzun var olan b reysel gereks - bu davranı ları tekrar tekrar yaparak bu ek lde rahatlıyor
n mler devam eder hatta artab l r. S z ebeveynler olarak olab l r. Sözel ve f z ksel olarak stenmeyen davranı ları vurgu-
öncel kle çocuğunuzun düzenl su çmes n , beslenmes n ve layıcı hareket veya telk nlerde bulunmaktan kaçının ve çocuğu-
d nlenmes n sağlayın. Güvende olduğunu h ssett r n. F zyolo- nuza yen duruma uyum sağlaması ç n fırsat tanıyın. Çocuğu-
j k ht yaçların kar ılanması ya anılan yoğun kaygıyı azaltacak- nuz bu yen duruma alı tıkça stereot p davranı ları da ortadan
tır ve çocuğunuzun duygu durumunu dengelemes ne katkı kalkacaktır.
sağlayacaktır. Böylel kle çocuğunuz hayatındak yen l klere Özel gereks n ml bazı çocuklar afet sonrası olu an yen ortam-
daha hızlı adapte olacaktır. Ortaya çıkan problem davranı ların dan kaçınarak ya anılan duruma uyum sağlamak steyeb l r.
ddet de zamanla azalacaktır. Çevreler nde çok fazla uyaran olab l r ve kend ler n hapsolmu
Bunun yanında destek h zmetler sağlayacak uzmanları h ssedeb l rler. Sürekl kapıya ya da çıkı a yönelmek steyeb l r-
çocuğunuz hakkında en y yönlend recek olanlar da s zlers n z. ler. Ayrıca olanları anlamlandırmakta zorluk ya ayab l r ve
Çocuğunuz; kend ler n fade etmekte zorlanab l rler. Bu durumdan kulakla-
Pek , özel gereks n ml b reylerde deprem sonrasında ne g b “Nelerden ho lanır ya da nelerden ho lanmaz? rını kapatarak, bağırarak ya da ağlayarak kurtulmaya çalı ab l r-
davranı lar gözlen r? ler. Çocuk her kapıya yöneld ğ nde çocuğu tekrar ya anılan
Neler onu rahatlatır? güvenl alana get rerek “Artık buradayız” mesajını vereb l rs n z.
Güvenl bölgeye ula ma ç n ver len yönergeler anlamama Sak n olduğu anlarda sevd ğ oyuncak, e ya vb. nesnelerle
ve bu yönergelere uymakta zorlanma, Çocuğunuzun duyu prof l nasıldır? b rl kte oyunlar oynayarak yen ortama uyum sağlamasını rı yapmak ç n fır
Yoğun kaygı ya ama ve bununla nasıl ba edeceğ n b leme- Ses hassas yet var mı? kolayla tırab l rs n z. Çocuk “Demek k bu yen evde de gerçeklerden kopmad
me, bu nedenle problem davranı larda (bağırma, ağlama I ık hassas yet var mı? sevd ğ m eyler yapab l r m.” mesajını alab lmel ... Çocuğunuza Zaman geçt
veya kapanma vb.) artma, yanında ve güvende olduğunu, f z ksel teması artırarak ona (https://www.yout
Alerj s var mı? h ssett reb l rs n z. Sevd ğ ek lde temas kurarak “Bak, geçt . gereks n
Bulundukları ortamdan ayrılma-kaçma steğ , Yanındayız. Sen sev yoruz.’’ mesajını anlamasını sağlayab l rs - veya konu m
Yardım Edene Yardım https://www.apa.org/pract ce/programs/dmh /psycholog - Stereot p (el çırpma, el sallama, vücudunu sallama, ba ını Kend n nasıl fade eder?’’ n z. bulunma ve kontrol h ss sağ
cal-f rst-a d#:~:text=What%20 s%20Psycholog cal%20F vurma, kend etrafında dönme, tekrarlı sesler g b .) davranı - g b onun b reysel özell kler ne a t soruların doğru yanıtlanması tanıyın. “Burada mı oynayal
Zorlayıcı ya am olaylarına maruz kalan k lere ps koloj k lk Çocuklarınız s zlerle ya da çevres ndek d ğer nsanlarla
yardım yapan k ler de bu olumsuz durumdan etk lenmekte- Dem rc oğlu, M., eker, Z., ve Aker, A. T. (2019). Ps koloj k İlk ların artması, afet sonrası süreçte ver lecek destek h zmetler n planlanmasın- afet/deprem hakkında sürekl konu up tekrar tekrar aynı yürüyel m? Yemeğ m
d r. Yardım edenler doğrudan kr z durumunda olmasa b le Yardım: Amaçları, Uygulanı ı, Hassas Gruplar ve Uyulması Sunulan yardımları reddetme ve yardımlar kar ısında d renç soruları sorab l rler. “Deprem oldu, depremden kaçtık.” g b Özel gereks n
yardım ederken olanlardan etk leneb l r. Yardım edenler n Gereken Et k Kurallar. Ps k yatr de Güncel Yakla ımlar, 11(3), gösterme, cümleler bıktırana kadar söyleyeb l rler. Çocuğunuzun soru normal gel m
kend y l k haller ne d kkat etmeler öneml d r (Türk Ps koloj k 351-362. sormasına ya da bu konu hakkında konu masına z n ver n. lemlemede güçlük
Danı ma ve Rehberl k Derneğ , 2014). Kılıç, N. (2020). Okul temell ps koloj k lk yardım. Turk ye Kl n k- Afet/deprem hakkında sık-sürekl konu ma veya aynı Sabırlı olun. Bırakın end es n d le get rs n. Bazı çocuklar ç n durumları
soruları sorma,
Dünya Sağlık Örgütüne (WHO, 2011) göre yardım edenler n ler J Ped atr, 29(3), 159-67. korkularının ve end eler n n b rden fazla kez konu ulması konu un. B rl k
gerekeb l r. Açık olun. Yararlı b lg ler ver n. Hatta bu konu mala-
sağlıklı olab lmeler ç n unlara d kkat etmeler gerekl d r (Türk MEB (2021). Okul Temell Ps koloj k İlk Yardım Öğretmen Öğrenmede gec kme, akadem k ba arıda azalma. Oyunun y le t r c gücünden
Ps koloj k Danı ma ve Rehberl k Derneğ , 2014): Uygulama K tabı. Er m Tar h : 21/03/2023, https://orgm.meb.- Deprem sonrası afet bölges�nde çalışan uzman arkadaş- kend n oyunla fade ets n k
dan evler yapsın yıksın, çad
Yardım Etmeye Hazırlık: Yardım h zmet ç n en y ek lde gov.tr/meb_ ys_dosyalar/2023_02/09150759_Ps - larımızdan, b�r�nc�l bakım verenler�n en çok yukarıda arasındak engeller b rl kt
nasıl hazırlanab leceğ n z dü ünün. Kr z durumları, yardım koloj k_Ylk_YardYm_OYretmen_K tabY.pdf sıraladığımız davranışlara yönel�k uzman yardımı
rol ve sorumlulukları le lg l b lg ed n n. Strese neden NCTSN (The Nat onal Ch ld Traumat c Stress Network) İnsanlık, geçm ten bugüne çe tl felaket ve yıkımlara neden çocuklarının depremle ba etmeler n sağlayacak etk l ve �sted�kler�n� öğrend�k. Yazımızda bu davranışlara yönel�k Özel gereks n ml çocuklar,
olab lecek sağlık durumunuzu, k sel ve a lev konularınızı (2018). About PFA. Er m Tar h : 29/03/2023, https: // olan b rçok afetle kar ı kar ıya kalmı tır (Tonak ve K t , 2020). prat k becer lere l k n b lg ler vermey amaçladık. Yazının, açıklamalar yaptık. rak, b reysel farklılıkların
değerlend r n. www.nctsn.org/treatments-and-pract ces/psycholocal- Nasıl, nerede ve ne zaman gerçekle eceğ b l nmeyen afet odağında özel gereks n m bulunan tüm b rey ve payda larına süreç yakla ımı, sosyal öykü
lenmeye ht yaç duyarlar. S
Stres Yönet m : Sağlıklı Çalı ma ve Ya am Alı kanlıkları: f rst- d-and-sk lls-for-psycholog cal-recovery/about-pfa durumları; nsan ya amında b yoloj k, ekonom k, sosyal ve yararlı olmasını d l yoruz. Ebeveynler olarak neler yapab l r z? nız doğru çalı malar onun af
Yemek ve d nlenmek ç n zaman ayırmaya d kkat ed n. NCTSN (The Nat onal Ch ld Traumat c Stress Network) (2023). ps koloj k yönden b rçok kayba neden olab lmekte ve nsanla- Depremle Ba Etme Becer ler Yukarıda sözü ed len bu davranı lar, olağan hayatın akı ını t k deney mlerle ba etmes
Tükenm l k ya amamak ç n çalı ma saatler n z makul Psycholog cal F rst A d (PFA) F eld Operat ons Gu de: 2nd Ed t on. rın olağan ya amlarını kes nt ye uğratab lmekted r (Arama bozan b r afet sonrası olması muhtemel doğal tepk lerd r. ps://www.youtube.com/watch?v
tutmaya çalı ın. İnsanların tüm sorunlarını çözme sorumlu- Er m Tar h : 29/03/2023, https://www.nctsn.org/s tes/default/f - Kurtarma Derneğ [AKUT], 2011; Öngör, 2012; Varol ve Gülte- Özel gereks n ml b reyler dezavantajlı gruplar çer s nde ölüm Çocuklar anlamlandıramadıkları beklenmed k olay ve durum- etk nl klerde Özel Eğ t m ve
luğunuzun olmadığını b l n. Varsa zararlı alı kanlıklarınızdan les/reso k n, 2016). üphes z b r afet durumunda nasıl ve ne derece ve yaralanmalara kar ı en hassas gruplardan b r d r. Bu grubun lar kar ısında (ör; deprem g b ), pan k ve/veya stres olab l r, lüğü’nün yayınladığı Öykü Te
uzak durun ve reçetes z laç kullanmayın. Yardım ek b ndek Sphere Projes (2011). İnsan Yardım Sözle mes ve İnsan etk leneceğ m z ve bu etk lere ne tepk ler vereceğ m z b reysel b reyler de, yakın zamanda ülkem zde gerçekle en deprem travma ya ayab l r. Ya anan afet n b r nc l bakım verenler alan Afetlerde Uygun Davranı
arkada larınızla nasıl olduğunuz hakkında b rb r n z kontrol Yardımda Asgar Standartlar. Er m Tar h : 21/03/2023, anlamda değ mekle b rl kte, en yoğun etk lenecek kes mler- felaket n , maalesef b zler g b korku ve pan k çer s nde (anne, baba veya bakım veren) üzer nde de olumsuz etk ler (https://orgm.meb.gov.tr/www
ed n. Kar ılıklı destek yolları arayın. https://spherestandards.org/wp-content/uploads/2018/06/T- den b r n n dezavantajlı gruplar arasında yer alan özel gereks - deney mled ler. A na oldukları k ve ortamlardan uzakla mak vardır. B r nc l bakım verenler n ya adıkları bu olumsuz etk ler, t -ogretmen-ve-ogrenc ler m
n ml b reyler n olduğu söyleneb l r (Açıkalın, 2017; Afet ve Ac l
D nlenme: Yönet c , meslekta ya da güvend ğ n z b r yle he_Sphere_Handbook_2011_Turk sh.pdf Durum Yönet m Ba kanlığı [AFAD], 2011). Bu nedenle özel zorunda kaldılar. Bazıları se a le b reyler n kaybett . Gündel k çocuklarına olan tepk ler n de öneml b r hale get r r. A leler n Okul Önces Ps kososyal Dest
kr z durumundak deney m n z hakkında konu un. Ba kala- Türk Ps koloj k Danı ma ve Rehberl k Derneğ (2014). Ps koloj k gereks n ml b reyler n ebeveynler n n veya bakımından rut nler ve düzenler bozuldu. Depremle b rl kte bu yen ebeveynl k becer ler n sınırlayab l r ve afet sonrası ps koloj k dan(h ttps://or g m.meb.go v
rına yardım ç n neler yaptığınızı hatırlayın. İ n ze ve sorum- İlk Yardım: Saha Çalı anları İç n Rehber. Ankara: Türk Ps koloj k sorumlu b reyler n afet durumlarına kar ı hazırlıklı olmaları ve düzende her ey onlar ç n de b r lkt . B z sözde özel gereks n - zorlanmalar ya amalarına neden olab l r. Bu durum hâl hazırda lar/2023_02/09162625_Okul_On
luluklarınıza dönmeden önce d nlenmek ve rahatlamak ç n Danı ma ve Rehberl k Derneğ Yayınları. aynı zamanda afet sonrası süreçle de ba edeb lecek b lg ve m olmayan b reyler b le bu yen ortam ve sürece adapte çocukların var olan bazı semptomlarını artırab l r. Ebeveynler En öncel kl temel gereks n
kend n ze zaman ayırın. becer lere sah p olmaları büyük önem arz etmekted r (Türk, olmakta zorlandık ve her b r m z farklı f zyoloj k ve ps koloj k veya b r nc l bakım verenler olarak s zler çocuğunuzun rol çocuğunuzun eğ t m le lg
WHO (World Health Organ zat on) (2011)-. Psycholog cal f rst 2022). tepk ler verd k. Tahm n eders n z k , bu denl ddetl ve yıkıcı model s n z. S z nasıl tepk ver rsen z çocuğunuz da s z n olab l r. Örneğ n; çocuğum g
a d: gu de for f eld workers. World Health Organ za- t on, War b r deprem kar ısında özel gereks n ml b reyler b zlere kıyasla tepk ler n ze benzer tepk ler verecekt r. Öncel kle s zler kend - önce eğ t me ba latmalı mıyı
Trauma Foundat on & World V s on Internat onal. N tek m 6 ubat 2023 tar h nde ülkem zde meydana gelen durumu anlamlandırmada zorlandıkları ç n daha yoğun ve n z f z ksel ve ruhsal olarak y le t rmeye çalı malısınız k
KAYNAKÇA Er mTar h :29/03/2023,http://apps.who. nt/ r s/b tstream/ha deprem felaket nden sonra, Öz Bakı Derg s n n yazarları ve karma ık duygu durumları ya adılar. çocuğunuza da y geles n z. Aks halde çocuğunuza ula manız Bazen de çocukların mevcut d
APA (Amer can Psycholog cal Assoc at on) (2023). Understan- ndle/10665/44615/9789241548205_eng.pdf;jsess on d=5143 öncel kle özel eğ t m alanında çalı an uzmanları olarak Deprem çok zorla acaktır. Çocuğunuzun bozulmu duygu durumunu b r parçasıdır ve b l n k g
dengeleyemeyen çocuklar öğre
d ng Psycholog cal F rst A d . Er m Tar h : 29/03/2023, 04E4BD3B0D7DC13E26B3011B9D35?sequence=1 özel sayımızda, özel gereks n ml b reyler n ebeveynler ne, düzenley p dengeleyecek ve destekleyecek sağlıklı ebeveynle-

27

Sonuç olarak; AKUT - Arama Kurtarma Derneğ . (2011). Engell ler İç n Deprem El
K tabı. Yılmaz, M. (Ed.). İstanbul: Marmara Beled yeler B rl ğ .
Her ne kadar bu yazıda özel gereks n ml b rey ebeveynler ne
çocuklarının depremle ba etme becer ler ne l k n b lg ler Öngör, C. (2012). Engell B reylere Afet Eğ t m . İzm r: Kanyılmaz Matba-
vermey hede em olsak da, en ba ta unutulmaması gereken, acılık.
ster normal gel m gösteren ster özel gereks n ml b rey Tonak, H., A. ve K t , A. (2020). Deprem ve Yangın Afetler nde Engell :
olsun, esasında tüm çocukların benzer gel m ve özell klere Anlatımsal B r Derleme. Ergoterap ve Rehab l tasyon Derg s , 8(1),
sah p ve aynı zamanda her b r n n e s z olduğudur. Ancak 77-84.
çocukların bazı özel gereks n m durumlarından dolayı, Türk, A. (2022). Deprem Özel nde Engell B reylere Duyarlı Afet
yakla ım ve müdahale yöntemler nde, akranlarına göre farklı Yönet m Model . Afet ve R sk Derg s 5(1),61-77.
b reyselle t rme ve uyarlamalarda bulunmamız gerekeb l r. Varol, N., ve Gültek n, T. (2016). Afet Antropoloj s . Elektron k Sosyal
B l mler Derg s , 15(59), 1431-1436. do : 10.17755/esosder.89650
Deprem n beraber nde get rd ğ olumsuz sonuçların, dezavan-
tajlı gruplar çer s nde yer alan kırılgan ve savunmasız Yılmaz, A., Kokmaz, S. Z., ve Korur, S. (2011). Depremler ve sonrasında
konumundak özel gereks n ml b reyler d ğer b reylere kıyasla kar ıla ılan çevre sorunları. Eng neer ng Sc ences, 6(4), 1212-1223.
daha fazla etk led ğ n b l yoruz (Türk, 2022). Ancak gerçekle - https://www.youtube.com/watch?v=yRlWmTEYBOo
mes her zaman olası olan afet durumlarından; lg l hazırlık ve
planlamaları yaparak ve gerekl b lg , becer ve davranı ları
ed nerek korunab leceğ m z de b l yoruz. Bu derg n n yazarları
ve özel gereks n ml b reylerle çalı an alan uzmanları olarak,
çocuklarınızı özell kle deprem sonrası süreçte sözünü ett ğ m z
becer ler le koruyab lmen z d leğ yle. Sevg yle kalın.

KAYNAKÇA
Açıkalın, O. (2017). Yüzyılın hesabı: Deprem bağlamında d rayetl
toplumun neres ndey z? İstanbul: Yen İnsan Yayınev .
AFAD - Afet ve Ac l Durum Yönet m Ba kanlığı. (2011). Engell ler İç n
Depremde İlk 72 Saat. Kadıoğlu, M. (Ed.). İstanbul: AFAD