Page 11 - izmir meb ozbakıs dergi deprem özel sayısı456
P. 11

Öz Bakış








            Ekonom k Etk ler                                  toplumun ve b reyler n rut n hayatları kes nt ye uğramı tır. Bu
                                                              durum, toplumsal davranı lar ve toplumsal yapının üzer nde
            Deprem  ülkeler n  kalkınma  pol t kalarının  uygulanmasına   farklı etk ler yaratacak güce sah pt r. Bu etk ler  çok yönlü
            engel olab lecek potans yele sah p doğal b r afett r. Deprem n   değerlend rmek mümkündür. Travmat k durumlarda güvens z-
            ülke ekonom s ne etk s  ülkeler n kalkınmı lık sev yeler   le   l k, bel rs zl k, çares zl k, öfke g b  b reyler n kend  dünyalarında
            doğrudan  lg l d r. Deprem neden yle gel  m   ülkelerde genel-  ya adıkları olumsuz duygular toplumun   ley   nde de kend n
            l kle kayda değer makroekonom k etk ler (toplam üret m, m ll    b r  ek lde göstereb l r. Bunun yanında b rl k olma hal , yardım-
            gel r, toplam tasarruf vb.) söz konusu olmazken, gel  mekte   la ma, destek olma g b  toplumu olumlu yönde etk leyeb lecek
            olan ülkelerde meydana gelen etk  çok daha yıkıcı boyutlarda   durumlar, beraber nde dayanı ma eylem n  güçlend reb l r.
            ortaya çıkab lmekted r (Mechler, 2007). Deprem n Türk ye g b
            gel  mekte olan ülkelerde; kalkınma, kamu mal yes  ve   Deprem g b  doğal afetler etk ler  bakımından çok yönlü ele
            büyüme üzer nde c dd  etk ler  söz konusudur. Özell kle   alınmalıdır, z ra b r afet ba ka b r afete neden olab lmekted r
            gel  mekte olan ülkelerde yıkıcı depremler yoksulluğun artma-  (Kadıoğlu, 2011). Ortaya çıkan yen  afet durumları da ko ulların
            sına ve mal  bakımdan bütçe açıklarına neden olmaktadır. Buna   daha zor hale gelmes ne neden olab l r. Bu da toplumun
            ek olarak kalkınma  ç n bel rlenm   kaynaklarının, ülken n   stres n n artmasına yol açab l r. Yukarıda da bel rt ld ğ  üzere,
            yen den yapılanma sürec nde kullanılacak olması kalkınma   deprem n yarattığı değ   m, düzen n ve rut n n bozulması
            programlarının uygulanmasını sekteye uğratmaktadır (Akar,   anlamında öneml  b r faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Deprem
            2013).                                            g b  afetler sonrasında ortaya çıkan an  değ   mler, toplumsal
                                                              yapıdak  farklıla malar,  afet sonrası toplumlardak  davranı
            Deprem  ülke  ekonom�s�nde  der�n  �zler  bırakmaktadır.   b ç m ,  b reysel ve toplumsal  y le me ve mücadele durumu
            L�teratüre  bakıldığında  deprem�n  yol  açtığı  ekonom�k   g b  kavramların ele alınması önem kazanmaktadır (Gökalp-
            sonuçların ele alınması �k� ana başlık altında �ncelenmek-  Yılmaz, 2021).
            ted�r. Deprem�n ekonom�k etk�ler� kısa, orta ve uzun vadel�   Ortaya çıkan toplumsal etk ler n, ekonom , d n, a le g b  sosyal
            olarak  farklı  süreçlerde  yaşanmaktadır.  Kısa  vadede   alanlarda get rd ğ  öneml  değ   mler n yanında c dd  yapısal
            ortaya çıkan etk�ler can ve mal kaybı, yaralanmalar, alt   değ   mlere de yol açab ld ğ  görülmekted r.
            yapı, �let�ş�m ve ulaşım konularında; orta vadedek� etk�ler
            �ş gücü kaybı, k�ra kaybı; uzun vadedek� etk�ler �se devam   Bu değ   mler  tartı an Bates ve Peacok’a göre;
            eden �hracat-�thalatta k� değ�ş�kl�kler, enflasyon farklılık-  “Afetler farklı sosyoekonom k ve etn k grupları ve hatta
            ları olarak sıralanab�l�r (Karancı vd., 2011).    toplumun farklı    bölümü tabakalarını farklı b ç mde etk ler ve
            Sosyal Etk ler                                    sonuç olarak toplumsal tabakala ma s stem  süreçten etk len r;
                                                              sosyal yapının farklı kısımlarında farklı ger leme ya da  lerleme
            Deprem n f z ksel olduğu kadar toplumsal olarak da etk ler    ortaya çıkab l r” (Bates ve Peacok,  1987)
            üzer ne odaklanılması kr t k  b r öneme sah pt r. Çünkü
                                                              Sosyal alandak  değ   m n yanında, bu değ   m n beraber nde









                                                                                                                                             get rd ğ  baskı sonucu uyum sağlama problemler  de afet   tet�kte olma hal� g�b� stres tepk�ler� arasında yer alab�l-
                                                                                                                                             sonrası dönemde stres yaratıcı öneml  b r unsur olu turmakta-  mekted�r (Aker ve Işık, 2017). Bu stres tepk ler  deprem n
                                                                                                                                             dır.                                              hemen sonrasında görüleb ld ğ  g b  deprem n üzer nden uzun
                                                                                                                                             Afetler sosyal s stem n yapısını strese sokarak, mevcut   levler -  b r süre geçt kten sonra da ortaya çıkab lmekted r.
                                                                                                                                             n  yer ne get r p get rmed ğ n  kontrol eder. Dahası s stem, en   Zorlayıcı ya am olaylarına maruz kalan b reyler n büyük çoğun-
                                                                                                                                             azından geç c  olarak bu strese ve buna neden olan ko ullara   luğunda korku ve stres tepk ler  görülmekted r. Bu tepk ler tüm
                                                                                                                                             uyum sağlamaya zorlanır. Bu geç c  olan uyum sürec  zaman    nsanların ya ayab leceğ  evrensel tepk lerd r. Travmat k olay
                                                                                                                                              çer s nde sosyal yapıda kalıcı değ   mlere neden olab l r ya da   sonrası  lk b r ayda ver len tepk ler akut tepk lerd r ve bunlar
                                                                                                                                              l  k l  değ   mler yaratab l r (Bates ve Peacok, 1987).  normal kabul ed lmekted r. Bu dönem n ardından olaya göste-
                                                                                                                                                                                               r len tepk ler n sıklık ve   ddet n n artarak devam etmes
                                                                                                                                             Ps koloj k Etk ler
                                                                                                                                                                                               ya anan durumun Travma Sonrası Stres Bozukluğuna (TSSB)
                                                                                                                                             Deprem den l nce akla önce, can ve mal kayıpları gelmekted r;   dönü tüğüne    aret  edeb lmekted r.  Bu  durumda  b r  ruh
                                                                                                                                             ancak zaman geçt kçe b reylerde ortaya çıkan f z ksel ve ruhsal   sağlığı uzmanından destek alınmasının önem  büyüktür.
                                                                                                                                             etk ler de öneml  b r yer tutmaktadır. Bu ruhsal etk ler depreme   Depremden sonra rut n hayata dönme ve  y le me sürec ,
                                                                                                                                             doğrudan maruz kalanlara ek olarak, yardım ek pler n , afetzede-  b reyler n c dd  zorlanmalar ya adıkları ve ba  etmekte güçlük
                                                                                                                                             ler n yakınlarını ve olaylara medya yoluyla  ah t olanları da   çekt kler  b r dönem olarak görülmekted r. Nasıl k  deprem
                                                                                                                                             etk leyeb lmekted r   (Akyılmaz ve Karka, 2011). Bu etk ler her    nsanlar üzer nde farklı etk ler ortaya çıkartıyorsa;  y le me
                                                                                                                                             k   de farklı   ddet,  ek l ve sürelerde gözlemleneb l r.
                                                                                                                                                                                               sürec  de b reyler arası farklılıklar  çer r. B rey n aldığı sosyal
                                                                                                                                             Travmat�k  olayı  yen�den  yaşıyor  olma  h�ss�,  travmayı   destek  se travma sonrası  y le me dönem nde öneml  b r role
                                                                                                                                             hatırlatan nesneler, k�ş�ler ya da ortam g�b� farklı tet�kley�-  sah pt r (Sönmez,2022).
                                                                                                                                             c�lerden kaçınma, duygularda değ�şkenl�k ya da olumsuz
                                                                                                                                             duyguları  (kaygı,  öfke,  korku,  umutsuzluk  vb.)  daha
                                                                                                                                             sıklıkla  deney�mleme  hal�,  b�rey�n  kend�s�,  çevres�  ve
                                                                                                                                             dünyaya yönel�k olumsuz düşünceler�ndek� artış, her an


                                                                                                            11
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16