Page 11 - izmir meb ozbakıs dergi deprem özel sayısı456

Öz Bakış

Ekonom k Etk ler toplumun ve b reyler n rut n hayatları kes nt ye uğramı tır. Bu
durum, toplumsal davranı lar ve toplumsal yapının üzer nde
Deprem ülkeler n kalkınma pol t kalarının uygulanmasına farklı etk ler yaratacak güce sah pt r. Bu etk ler çok yönlü
engel olab lecek potans yele sah p doğal b r afett r. Deprem n değerlend rmek mümkündür. Travmat k durumlarda güvens z-
ülke ekonom s ne etk s ülkeler n kalkınmı lık sev yeler le l k, bel rs zl k, çares zl k, öfke g b b reyler n kend dünyalarında
doğrudan lg l d r. Deprem neden yle gel m ülkelerde genel- ya adıkları olumsuz duygular toplumun ley nde de kend n
l kle kayda değer makroekonom k etk ler (toplam üret m, m ll b r ek lde göstereb l r. Bunun yanında b rl k olma hal , yardım-
gel r, toplam tasarruf vb.) söz konusu olmazken, gel mekte la ma, destek olma g b toplumu olumlu yönde etk leyeb lecek
olan ülkelerde meydana gelen etk çok daha yıkıcı boyutlarda durumlar, beraber nde dayanı ma eylem n güçlend reb l r.
ortaya çıkab lmekted r (Mechler, 2007). Deprem n Türk ye g b
gel mekte olan ülkelerde; kalkınma, kamu mal yes ve Deprem g b doğal afetler etk ler bakımından çok yönlü ele
büyüme üzer nde c dd etk ler söz konusudur. Özell kle alınmalıdır, z ra b r afet ba ka b r afete neden olab lmekted r
gel mekte olan ülkelerde yıkıcı depremler yoksulluğun artma- (Kadıoğlu, 2011). Ortaya çıkan yen afet durumları da ko ulların
sına ve mal bakımdan bütçe açıklarına neden olmaktadır. Buna daha zor hale gelmes ne neden olab l r. Bu da toplumun
ek olarak kalkınma ç n bel rlenm kaynaklarının, ülken n stres n n artmasına yol açab l r. Yukarıda da bel rt ld ğ üzere,
yen den yapılanma sürec nde kullanılacak olması kalkınma deprem n yarattığı değ m, düzen n ve rut n n bozulması
programlarının uygulanmasını sekteye uğratmaktadır (Akar, anlamında öneml b r faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Deprem
2013). g b afetler sonrasında ortaya çıkan an değ mler, toplumsal
yapıdak farklıla malar, afet sonrası toplumlardak davranı
Deprem ülke ekonom�s�nde der�n �zler bırakmaktadır. b ç m , b reysel ve toplumsal y le me ve mücadele durumu
L�teratüre bakıldığında deprem�n yol açtığı ekonom�k g b kavramların ele alınması önem kazanmaktadır (Gökalp-
sonuçların ele alınması �k� ana başlık altında �ncelenmek- Yılmaz, 2021).
ted�r. Deprem�n ekonom�k etk�ler� kısa, orta ve uzun vadel� Ortaya çıkan toplumsal etk ler n, ekonom , d n, a le g b sosyal
olarak farklı süreçlerde yaşanmaktadır. Kısa vadede alanlarda get rd ğ öneml değ mler n yanında c dd yapısal
ortaya çıkan etk�ler can ve mal kaybı, yaralanmalar, alt değ mlere de yol açab ld ğ görülmekted r.
yapı, �let�ş�m ve ulaşım konularında; orta vadedek� etk�ler
�ş gücü kaybı, k�ra kaybı; uzun vadedek� etk�ler �se devam Bu değ mler tartı an Bates ve Peacok’a göre;
eden �hracat-�thalatta k� değ�ş�kl�kler, enflasyon farklılık- “Afetler farklı sosyoekonom k ve etn k grupları ve hatta
ları olarak sıralanab�l�r (Karancı vd., 2011). toplumun farklı bölümü tabakalarını farklı b ç mde etk ler ve
Sosyal Etk ler sonuç olarak toplumsal tabakala ma s stem süreçten etk len r;
sosyal yapının farklı kısımlarında farklı ger leme ya da lerleme
Deprem n f z ksel olduğu kadar toplumsal olarak da etk ler ortaya çıkab l r” (Bates ve Peacok, 1987)
üzer ne odaklanılması kr t k b r öneme sah pt r. Çünkü
Sosyal alandak değ m n yanında, bu değ m n beraber nde

get rd ğ baskı sonucu uyum sağlama problemler de afet tet�kte olma hal� g�b� stres tepk�ler� arasında yer alab�l-
sonrası dönemde stres yaratıcı öneml b r unsur olu turmakta- mekted�r (Aker ve Işık, 2017). Bu stres tepk ler deprem n
dır. hemen sonrasında görüleb ld ğ g b deprem n üzer nden uzun
Afetler sosyal s stem n yapısını strese sokarak, mevcut levler - b r süre geçt kten sonra da ortaya çıkab lmekted r.
n yer ne get r p get rmed ğ n kontrol eder. Dahası s stem, en Zorlayıcı ya am olaylarına maruz kalan b reyler n büyük çoğun-
azından geç c olarak bu strese ve buna neden olan ko ullara luğunda korku ve stres tepk ler görülmekted r. Bu tepk ler tüm
uyum sağlamaya zorlanır. Bu geç c olan uyum sürec zaman nsanların ya ayab leceğ evrensel tepk lerd r. Travmat k olay
çer s nde sosyal yapıda kalıcı değ mlere neden olab l r ya da sonrası lk b r ayda ver len tepk ler akut tepk lerd r ve bunlar
l k l değ mler yaratab l r (Bates ve Peacok, 1987). normal kabul ed lmekted r. Bu dönem n ardından olaya göste-
r len tepk ler n sıklık ve ddet n n artarak devam etmes
Ps koloj k Etk ler
ya anan durumun Travma Sonrası Stres Bozukluğuna (TSSB)
Deprem den l nce akla önce, can ve mal kayıpları gelmekted r; dönü tüğüne aret edeb lmekted r. Bu durumda b r ruh
ancak zaman geçt kçe b reylerde ortaya çıkan f z ksel ve ruhsal sağlığı uzmanından destek alınmasının önem büyüktür.
etk ler de öneml b r yer tutmaktadır. Bu ruhsal etk ler depreme Depremden sonra rut n hayata dönme ve y le me sürec ,
doğrudan maruz kalanlara ek olarak, yardım ek pler n , afetzede- b reyler n c dd zorlanmalar ya adıkları ve ba etmekte güçlük
ler n yakınlarını ve olaylara medya yoluyla ah t olanları da çekt kler b r dönem olarak görülmekted r. Nasıl k deprem
etk leyeb lmekted r (Akyılmaz ve Karka, 2011). Bu etk ler her nsanlar üzer nde farklı etk ler ortaya çıkartıyorsa; y le me
k de farklı ddet, ek l ve sürelerde gözlemleneb l r.
sürec de b reyler arası farklılıklar çer r. B rey n aldığı sosyal
Travmat�k olayı yen�den yaşıyor olma h�ss�, travmayı destek se travma sonrası y le me dönem nde öneml b r role
hatırlatan nesneler, k�ş�ler ya da ortam g�b� farklı tet�kley�- sah pt r (Sönmez,2022).
c�lerden kaçınma, duygularda değ�şkenl�k ya da olumsuz
duyguları (kaygı, öfke, korku, umutsuzluk vb.) daha
sıklıkla deney�mleme hal�, b�rey�n kend�s�, çevres� ve
dünyaya yönel�k olumsuz düşünceler�ndek� artış, her an

11