Page 7 - izmir meb ozbakıs dergi deprem özel sayısı456

Öz Bakış

ya adım?” sorularına cevap aramaktadır. hemen sonra gel meye ba layan, duyguların merkez n n
B z ruh sağlığı çalı anları ve eğ t mc ler olarak, nsanların bulunduğu bölged r. Key f ve korku veren eyler n ayırt ed ld -
b reysel farklılıklarını ve her b rey n özel ve b r c k olduğunu ğ , hayatta kalab lmek ç n tehl ken n fark ed lmes n sağlayan
özell kle vurgularız ancak nsanı dü ündüğümüzde b z ayıran ve sosyal hayatın ç ndek karma a le ba a çıkan yerd r.
özell klerden daha fazlasının b rle t rd ğ n görürüz. Özell kle
travma kar ısında ver len tepk ler bunun en çarpıcı örneğ d r.
Her nsan ya amını tehd t altında h ssett ğ nde yoğun korku,
kontrol kaybı, çares zl k ve yok olma duygularını ya amaktadır.
Ya adığımız bu duyguları neden ve nasıl ya adığımızı y ne
b l m n bey n üzer nde yaptığı ara tırmalar sayes nde öğren yo-
ruz. Van Der Kolk (2019), travma konusunda uzun yıllar süren
meslek deney mler n “Beden Kayıt Tutar” adlı k tabında gözler
önüne sererek travmayı anlamlandırmak üzer ne oldukça
ayrıntılı b r har ta olu turmu tur. Bu har tayı olu tururken de
beyn m z n levler , travma sırasında beyn m zde olan değ k-
l kler, travmanın beden ve z h n üzer nde yaptığı değ kl kler
vakalar üzer nden örneklend rerek açıklamı tır. Aynı har ta
üzer nden g derek beyn m z n görevler ne kısaca bakab l r z.
Beyn�m�z�n en öneml� görev� zorlu yaşam olaylarında
hayatta kalmamızı sağlamaktır. Bunu;

• Temel ht yaçlarımız ç n ruhsal s nyaller üretme,
• Temel ht yaçlarımızı kar ılayab lmek ç n b r yol har tası
üretme,
• Bu ht yaçları kar ılayab lmek ç n gereken enerj ve
eylemler gel t rme,
• Bu ht yaçları g derme sırasında olası fırsatlara, engellere
ve tehl kelere kar ı uyanık olma, L�mb�k s�stem�n en öneml� �şlev� �se, �nsan beyn�n�n çevre-
• Anın ç ndek gerekl l klere uygun hareket etme s�ndek� olaylara göre duygusal ve algısal b�r har�ta
oluşturmasıdır. Bu öyle b r har tadır k k den k ye farklılık
göster r. Örneğ n güvende ve sev lerek büyüyen çocuk, ç nde
yoluyla gerçekle t rmekted r. Bu s stem normal artlar altında ne e, mutluluk g b olumlu duyguların olduğu b r har taya
son derece sağlıklı b r ek lde çalı ır ve nasıl çalı tığını fark sah p olurken; korku le veya stenmeyen b r olarak büyüyen
Ya am döngüsü ded ğ m z ey, nsanın doğumu le ba layan ve sonrasında ya ama devam etmek zorlayıcı b r ya am deney m etmey z ancak özell kle travma durumlarında bu s stem n çocuk, korku ve terk ed lme g b olumsuz duygularının olduğu
ölümüne kadar g den uzun ve maceralı b r yoldur. Yolda lerler- hal ne gel p k m ler n n kaybolmalarına neden olurken, k m ler ley bozulur ve normal ley n sürdüremed ğ ç n, ps kolo- b r har taya sah p olur. Memel ve sürüngen bey n çoğu zaman
ken ya adıklarımız k m zaman b ze her günü d ğer n n aynısı se bu sürec ger de bırakarak güçleneb lmekted r. j k problemler ba göstermeye ba lar. b rl kte hareket etmeler nden ötürü k s b rl kte duygusal bey n
g b ya ıyormu h ss n verse de yolun ba langıcı ve sonu Günümüzde lerleyen b l m sayes nde bu sürec n nasıl gerçek- olarak n telend r lmekted r (Van Der Kolk, 2019). Çevrem zde
arasında büyük değ mler ya anır. B zden önce var olan, le t ğ , travmanın b z nasıl etk led ğ ve olumsuz etk lerden Bu s stem n ley n anlamak bey n n yapısını öğrenmekten gerçekle en tüm olaylarda, duygusal bey n hareket hal nded r.
bebekl kten, çocukluğa, gençl ğe, yet k nl ğe ve n hayet nde nasıl kurtulab leceğ m z b l yoruz. Bugüne kadark meslek geçmekted r. Bey n a ağıdan yukarıya doğru katmanlardan Tehl ke ve fırsatlar kar ısında hormonlar salgılayarak, vücudu-
ya lılığa evr len bu döngü, b zden sonra da var olmaya devam deney m m ve b l m n ı ığında unu rahatlıkla söyleyeb l r m k olu maktadır. Her katmanın kend ne özgü b r çalı ma s stem muzda bel rl tepk ler n (ba dönmes , m de bulantısı, göğsü-
edecekt r. ve görev bulunmaktadır. Bu katmanlar sırasıyla: müzde sıkı ma vb.) olu masına neden olur. Böylece gündel k
travmaya uğrayan k ney , neden ya adığını ve gerçekten
Sürdürüleb l r b r ya am se kend ht yaç ve arzularımızın yanı yalnız olmadığını anladığında bu zorlu ya am deney m n daha Sürüngen bey n: Beyn n en alt katmanında bey n sapında hayatta verd ğ m z pek çok kararı ya da terc hler m z duygusal
sıra b zden sonrak nes ller n de ht yaçlarını kar ılayab lmek le kolay atlatab lmekted r. İy le meye g den yol se z hn m z n bulunan bölgede yer alan ve en lkel olandır. Doğduğumuz beyn m zden gelen s nyaller doğrultusunda yaparız. Tüm bu
mümkün olab l r. travma önces , travma esnasında ve sonrasında nasıl çalı tığını zaman akt f hale gelen, yemek, uyku, nefes alma, açlık, ısı, tepk ler otomat k olarak ver l rken, mantıklı dü ünme sonradan
ve b ze ne olduğunu öğrenmek le ba layan b r süreçt r. sıcaklık, ıslaklık ve acıyı h ssetmem z , dı kılama yapmamızı ve devreye g rmekted r.
Değ m ya am döngüsünün en öneml öğes d r. H ç değ me- vücudumuzdak tüm s stemler n uyum ç nde çalı masını
yecek g b h ssed len her ey zamanla değ leb l r. Bu değ m- Z hn m z n Nasıl Çalı tığını Anlamak… sağlar. Herhang b r nedenle uyku veya yeme düzen nde Neokorteks: Beyn n en üst katmanı olan bu bölüm, nsanın
ler, bazen zaman ç nde yava b r ek lde olurken bazen de B l m nsanları özell kle son on yılda travma ve etk ler le lg l olu an aksaklık k de ruhsal dengen n de bozulmasına neden entelektüel tarafıdır. Konu ma d l n gel t ren ve soyut dü ün-
beklenmed k b r ek lde meydana geleb l r. cey cat ve cra eden bölümdür. Sembol k ve soyut olan eyler
oldukça aydınlatıcı b lg lere ula mı lardır. Yapılan ara tırmalar, olur. algılamaktan ve topluma uyumdan sorumludur. Neokortekste,
Ya amda an den ortaya çıkan ve k n n hayatını önces ve nsan z hn ve f zyoloj s n n b rb r nden bağımsız olmadığını ve ç nde sorgulamanın olduğu mantık devreded r ancak yoğun
sonrası ekl nde k ye bölen yegâne olay travmalardır. Bu aralarında güçlü b r bağ olduğunu kanıtlamaktadır. Bununla Memel beyn : Beyn n tam merkez nde bulunan bu katmanda b r ek lde duygusal bey nden gelen s nyallere kar ı çok da
durum ya amı tehd t ett ğ ç n herkes n ya amında yoğun b rl kte b l m nsanları beden ve z hn ayrı ayrı ele alıp ncele- l mb k s stem akt f olarak çalı maktadır. Bebeğ n doğumundan dayanıklı değ ld r.
korku, çares zl k hatta ölüm korkusuna neden olur. Travma mek yer ne, travma ya ayan k n n “Bana ne oldu?” “Ne

7