Page 16 - izmir meb ozbakıs dergi deprem özel sayısı456

Öz Bakış
Afetler�n Kadınlar İnsanlık tar h n nceled ğ m zde toplumlar lk dönemler nden
bu yana çe tl afetlerle mücadele etmekted r. Her gün dünya-
ve Kız Çocukları nın farklı coğrafyalarında meydana gelen afetler le kar ıla -
maktayız (Gündüz, 2022; Yalçın, 2020). B rle m M lletler afet
“etk lenen toplumun yalnızca kend kaynaklarını kullanarak
Üzer�ndek� Etk�ler� ba a çıkma yet s n a an yaygın nsan , madd ya da çevresel
kayıplara sebeb yet vererek toplumun lev n c dd ek lde
aksatan durum” ekl nde tanımlamaktadır (UN, 1992). Günü-
müzde hem afetlerden hem de bu afetler sonrası ortaya çıkan
olumsuz durumlardan etk lenen b rey sayısı her geçen gün
Aslıhan ABADAN / Ps koloj k Danı man, artmaktadır. Afet n büyüklüğü ve zarar verme potans yel
Kadın Çalı maları Uzmanı artıkça, afet n toplum üzer nde yarattığı kr z ortamı büyümekte
I ılay Saygın Güzel Sanatlar L ses ve kr ze müdahale etmek çok daha zor b r hale gelmekted r.
Buna bağlı olarak da b reyler n afetlerden etk lenme düzey
daha fazla artmaktadır. Oxfam Internat onal tarafından yürütü-
len ara tırmalar ba ta olmak üzere pek çok çalı ma afetler n
b reyler üzer ndek etk ler n n e t b r ek lde ortaya çıkmadığı-
nı, bazı grupların bu yıkıcı etk den f z ksel, ekonom k, sosyal ve
ps koloj k olarak daha fazla etk lend ğ n göstermekted r
(Dem rc ve Avcu, 2021; Ünür, 2021).
16
Özell kle afet sırasında ve sonrasında kadınlar le kız çocukları- ddet ne maruz kaldığını b ld rm t r.
nın kar ıla tığı r skler, etk lenme b ç mler , zarar göreb l rl kler Üreme Sağlığında Bozulma
ve kırılganlık (örseleneb l rl k) düzeyler farklılık göstermekte-
d r. Bu nedenle de kadınlar ve kız çocukları afet dönemler nde Afet durumlarında kadınların ve kız çocuklarının üreme sağlığı
daha kırılgan b r durumdadır (Ünür, 2021). Afet ve Ac l Durum le lg l özel ht yaçları olab lmekted r, örneğ n ham lel k,
Yönet m Ba kanlığı’nın tanımına göre kırılganlık “farklı tür ve doğum, emz rme, korunma, menstruasyon g b . Afet durumla-
büyüklüktek tehl keler kar ısında, nsanların ve ya am çevrele- rında bunlarla lg l destek h zmetler ne er m kes nt ye
r n n uğrayab leceğ f z ksel, toplumsal, ekonom k veya uğrayab lmekted r (Dem r ve Öter, 2023). K ss nger vd. (2007),
çevresel zarar ve kayıpların ölçüsü” ekl nded r (AFAD, 2014). Katr na kasırgası sonrası New Orleans’ta 55 kadın le yaptığı
Neumayer ve Plümper’ n (2007) 141 ülke üzer nde yaptığı ara tırmada kadınların %17’s n n sağlık h zmet ne ht yaç
ara tırmaya göre doğal afetlerde hayatını kaybeden kadınların duyduğunu ancak er emed ğ n , %40’ının a le planlaması
sayısı erkekler n ortalama 14 katıdır. Bu ver afetler n kadınlar yöntemler ne ula amadığını ve %4’ünün de a le planlaması
er m ne eks kl k neden yle stenmeyen gebel k ya adığını
ve kız çocuklar üzer nde olu turduğu yıkıcı etk y ortaya
koymaktadır. ortaya koymu tur.
Erken Ya ta ve Zorla Evl l k
Kadınların ve kız çocuklarının afetler kar ısında toplumun her
b rey g b serg led kler d renç ve var olma kapas tes ne Afetler nsanların ya am alanlarını ve geç m kaynaklarını
rağmen yoksulluk, dü ük eğ t m sev yes , toplumdak c ns yet
olumsuz etk lemekte, buna bağlı olarak da a leler madd
roller g b unsurlar neden yle afetlerden daha fazla etk lend k-
ler görülmekted r (C amp ve d ğerler , 2020). Öğretmen, zorluklar ya ayab lmekted r. Afetler sonrasında a leler yoksul-
lukla mücadele etmek, hanede bakılacak b r k y azaltmak ç n
ps koloj k danı man ya da sahada bulunan sosyal çalı macılar
kızlarını ba lık parası kar ılığında çocuk ya ta ve zorla evlend -
olarak afet sırasında ve sonrasında kadınların ve kız çocukları- reb lmekted r (Dem r ve Öter, 2023). Kumala ve Dartanto
nın kar ıla ab lecekler sorunları önceden b lmeye ht yacımız
(2019), 40.157 kadın le yaptıkları ara tırmada Endonezya’dak
bulunmaktadır. doğal afetler sonrasında a leler n ya adıkları olumsuz ko ullarla
Afet durumlarında kadınlar ve kız çocuklarının etk leneb lecek- ba etmek ç n kız çocuklarını evlend rd ğ n ortaya koymu tur.
ler sorun alanları a ağıda sını andırılmı tır.
Kadına Yönel k ddet Eğ t m n Kes nt ye Uğraması
Afetler okul b nalarına ve okulların er m yollarına zarar
Afet durumları sonrasında kadınlar ve kız çocukları ç n f z ksel vereb lmekted r. Buna bağlı olarak öğretmen ve öğrenc ler n
ve c nsel ddet ortaya çıkab lmekted r (Dem r ve Öter, 2023). okula er m sekteye uğrayab lmekted r. Özell kle annen n
Yosy hama vd. (2019), 2011 yılında Japonya’da gerçekle en vefatı, annen n göç etmes ya da annen n b r te çalı maya
Büyük Doğu Japonya felaket nden sonra 5-70 ya aralığında ba laması durumlarında kız çocukları ev ler n devralmak ve
olan 82 kadın ve kız çocuğu le b r ara tırma yürütmü tür. karde ler n n bakımını üstlenmek zorunda kalab lmekted r. Kız
Ara tırma ver ler ne göre, 45 b rey a le ç ddet ve yakın çevre çocukları devraldıkları bu sorumluluk neden yle okulu
bırakmak zorunda kalab lmekte, devam etseler b le okul büyük b r travma ya amaktadır. Genell kle kadınlar travma
performaslarının dü mes sonucu eğ t me devam edememe sonrası stres bozukluğu, depresyon, uykusuzluk, anks yete g b
r sk le kar ı kar ıya kalab lmekted rler (Dem r ve Öter, 2023). uzun sürel ps koloj k etk ler le kar ıla maktadırlar. Afetlerden
sonra kadınlarda uzun sürel ps koloj k etk ler n ortaya çıkması
Yoksulluk sosyoekonom k durumun yeters zl ğ , a le ve toplum desteğ -
Afetler sonrasında çoğu nsan yoksullukla mücadele etmekte- n n eks kl ğ ve ddet n artması le açıklanmaktadır. Afetlerde
d r. Ülken n tamamını etk leyen büyük çaplı afetlerde devletler kadınların ya adığı alanı tem zleme, yemek yapma, a les nde
b reylere, kadın ve erkek farkı gözetmeden yardım sağlamakta- bulunan çocuk, ya lılara bakma g b sorumlulukları devam
dır. Ancak afet durumları sonrası gel r get ren b r e ba layab l- etmekte ve olumsuz artlara bağlı yükler daha da zorla makta-
me süres ne bağlı olarak kadınların yoksulluktan etk lenme dır. Kadınların a len n ht yaçlarını her zaman kend ler nden
dereces nde olumsuz yönde anlamlı fark gözlemlenmekted r önce tutması da onların ps kososyal yönden zayı amasına
(Dem r ve Öter, 2023). Sohrab zadeh (2016), İran’da 2012 ve neden olmaktadır (Dem r ve Öter, 2023).
2013 yıllarında meydana gelen deprem ve sel felaket nden
etk lenen 20 k le yaptığı ara tırmada afet sonrası kadınlar ve L teratürde afet ve ac l durumlar sonrasında kadınlarda ortaya
çıkan ps koloj k etk y gösteren çalı malar yer almaktadır. Bu
erkekler ç n e t mkanının olmadığını, verenler n daha çok
erkeklere st hdam sağladığını b ld rm t r. Ayrıca Yönet m ve çalı malardan b r de Aksaray ve arkada larının (2006), Sakar-
ya’da 1999 yılında meydana gelen Marmara deprem sonrasın-
Sosyal Kalkınma Kaynak Merkez (Governance and Soc al
da Sakarya Devlet Hastanes Ps k yatr Pol kl n ğ ne ba vuran
Development Resource Centre) tarafından Ha t 'dek deprem
sonrası dönemde c nsel sömürüye uğrayan kadın ve kız 105 kadın, 79 erkek le yaptıkları ara tırmadır. Bu ara tırmada
kadınlar ve erkekler arasındak deprem sonrası 6-10 hafta
çocuğu sayısındak artı ın bağlantılı olduğu bel rt lm t r.
ç ndek ps koloj k etk lenme düzeyler n n kar ıla tırılması
İ Yükü yapılmı tır. Sonuç olarak kadınların erkeklere göre Beck
Afet sonrası değ en ya am ko ullarındak zorlu artlar Depresyon Envanter , Beck Umutsuzluk Ölçeğ , SCL-90-R
neden yle kadınlar ç n bas t ler yapmak dah zorla maktadır. (Ps koloj k Bel rt Tarama Test )’n n depresyon, anks yete ve
Kadınlar afetlerden f z ksel ve ps koloj k olarak etk lenmeler ne somat zasyon alt ölçek puanlarının daha yüksek olduğu
rağmen daha fazla zaman ve emek harcayarak günlük sorum- bel rt lm t r.
luluklarını yer ne get rmek durumunda kalab lmekted r. Ayrıca .
a lede bulunan kız çocukları da anneye bu lerde yardım
etmek zorunda oldukları ç n onlar da bu durumdan olumsuz
etk lenmekted r (Dem r ve Öter, 2023).
Ps koloj k Etk
Afet sonrası olayın büyüklüğü, yaralanma ya da ölüme tanıklık
etme g b nedenlerle her b rey g b kadınlar ve kız çocukları da