Page 18 - akademi 2 e dergisi

Travmatik olay, temel ihtiyaçlarımızı tehdit eden bir durum
lerin ortaya çıkmasına neden olan karşılanmayan ihtiyaçla-
veya olaydır. Deprem, güvende olma ihtiyacımızı derinden
rın karşılanması olmalıdır. Örneğin tırnak yeme, dikkatini
sarsmıştır. Maruz kalanların evlerini, işlerini, sevdiklerini
odaklayamama, sürekli ağlama, uyuyamama vb. belirtileri
kaybetmesine neden olup alışık oldukları rutinlerini baştan
gösteren çocuğun tırnağını yememesi, ağlamasının azaltıl-
sona bozarken; tanık olanların “Benim de başıma gelir mi?
ması değil; bu belirtileri ortaya çıkaran yakınlarını kaybet-
Gelirse ne yaparım?” gibi kaygılarını tetiklemiştir. Travma-
me korkusu ve güvende hissetmeme temelindeki duygu ve
tik olay sonrasında öğrencimizin gösterdiği söz konusu
ihtiyaçları ele alınmalıdır. Çocuk, kendini güvende hisset-
stres belirtileri ve baş etme tepkilerini yaklaşık 30-40 gün
miyorsa güvende olduğunu hissettirecek adımlar atılmalı-
boyunca olağan kabul edebiliriz (APA, 2013). Yoğun alarm
dır.
durumundan vücudun ve beynin görece mantıklı hareket
etmeye başlaması için bu süre kabul edilebilirdir. Bu
Öğretmenlerimiz öğrencileri için neler yapabilirler?
süreden sonra artık yavaş yavaş toparlanma sürecinin
Görüldüğü üzere çocuk ve ergenlerin travmatik olay sonra-
başlaması, stres belirtilerinin görece yoğunluğunun
sı gösterdiği belirtiler değişebilmektedir. Bu belirtiler ve
azalması ve günlük yaşamdaki rol ve sorumluluklarımızı
baş etme tepkileri ile ilgili eğitimcilerin bilgi birikimi,
yerine getirir hale gelmemiz beklenir (Bu noktada yoğun
sını arında bulunan öğrencilerde gözlemlenen davranışlar-
şekilde yukarıda sözü edilen belirtileri ve tepkileri gözlemli-
dan neyin beklenen, neyin beklenmeyen olduğunu anlaya-
yorsak bir ruh sağlığı uzmanından destek alınması gerekti-
ğini düşünebiliriz.).
bilmelerine destek olacaktır. Dolayısıyla, travma sonrası
stres belirtilerini ve baş etme tepkilerini bilmek “farkında
Bununla birlikte, önemli bir konuya dikkat edilmesi gerek-
olmanızı” sağlayacaktır. Bu farkındalıkla “Öğrencilerim için
mektedir. Bu konu, deprem sonrası stres belirtilerinin iyileş-
neler yapabilirim?” sorusu eş zamanlı olarak ilerleyecektir.
tirilmesidir. Travmatik olaydan sonra gözlemlenen davra-
nışlar aslında birer belirti veya semptom olarak nitelendiri-
Öğrenciler açısından bakıldığında, burada iki temel grup
ortaya çıkmaktadır. Birinci grup, depreme doğrudan maruz
lebilir. Bir başka deyişle, bu davranışlar buzdağının
kalan öğrencilerdir. Diğer grup ise depremin etkilerine
görünen kısmıdır. Oysaki travmatik olay sonrasında bireyin
(doğrudan maruz kalmayan ancak) tanık olan öğrencilerdir.
temel güvenlik ve kontrol algısı zedelenmiştir; dolayısıyla
Her iki grubun üzerinde de depremin benzer etkilerini
birey karşılanmayan güvende olma ve kontrolde olma
gözlemlemeniz mümkündür. Temel etki, güvenlik algısın-
ihtiyacının bir sonucu olarak söz konusu “savaş, don, kaç”
daki zedelenmedir. Diğer yandan, depreme doğrudan
tepkilerini vermektedir. Bunun devamında karşılanmayan
ihtiyaçlar kaygı, üzüntü, korku, hayal kırıklığı, gerginlik,
maruz kalan öğrencilerde depremin etkilerinin yoğunluğu
ve güvenlik ihtiyacının karşılanmasına duyulan gereksinim
huzursuzluk gibi duyguları beraberinde getirmektedir. O
görece daha fazla olabilir. Bu noktayı göz önünde bulundu-
halde, buzdağının altındaki büyük kısım travmatik olayın
rarak öğrencilerimizin ihtiyaçlarına uygun nitelikte destek
tehdit ettiği ihtiyaçlarımız ve duygularımızdır. Bu doğrultu-
vermemiz gerekmektedir.
da, deprem sonrasında amacımız öğrencilerimizde fark

MAKALE Travma sonrası iyileşme ettiğimiz stres belirtilerinin tedavi edilmesi değil; bu belirti-
MAKALE
BÜYÜK VERİ ve analiz etmek için büyük veri, en son teknoloji ve uygula- alan insan endeksli yaklaşımda öğrenci merkezli bireysel-
(BIG DATA) maları kullanır (Kalaian vd., 2019). Öğrenme ortamında leşme hâkimdir, yani her birey farklı bir dünyadır.
büyük veriyi değerlendirmek ve kişiselleştirmek için
Hadoop, MapReduce, NoSQL ve diğer teknolojiler KAYNAKLAR
kullanılmaktadır. Bu eğitim teknolojileri ; esneklik, ölçekle- Anshari, M., Alas, Y. & Yunus, N. (2019). A survey study of smartphones
Dr. Öğr. Üyesi Kadriye Filiz BALBAL* nebilirlik, erişilebilirlik, güvenlik, gizlilik, kullanım kolaylığı behavior in Brunei: A proposal of Modelling big data strategies. In Multige-
ve yüksek içerik kalitesi gibi ölçütleri öğrenme sürecine nerational Online Behavior and Media Use: Concepts, Methodologies,
Tools, and Applications, 201–214. IGI global.
entegre etmektedirler (Mamedova vd., 2017). Özellikle
Son yıllarda ortaya çıkan yenilikçi teknolojilerle birlikte e-öğrenme ortamında büyük verinin kullanılması önemlidir Baig, M. I., Shuib, L., & Yadegaridehkordi, E. (2019). Big data adoption:
dünya hızla değişmektedir (Chae, 2019). Değişen dünyada ve öğrencilerin gelişimine katkıda bulunmaktadır (Moharm State of the art and research challenges. Information Processing & Manage-
ment, 56(6), 102095.
farklı yaş gruplarından bireyler, çok sayıda ve çeşitlilikte ve Eltahan, 2020).
teknolojik cihazı kullanmakta ve bu sayede her an büyük Black, P., & Wiliam, D. (2018). Classroom assessment and pedagogy. Tarih boyunca yaşanan önemli toplumsal değişimler, döne-
Assessment in Education: Principles, Policy ve Practice, 25(6), 551–575.
miktarda veri üretilmektedir (Shorfuzzaman vd., 2019). Araştırmalara göre eğitimde büyük veri; öğrencinin perfor- min üretim araçları ve onun yarattığı ilişkiler tarafından
Sürekli katlanarak artan bu devasa veriyi geleneksel mansı, modelleme ve eğitsel veri ambarı, eğitim sistemin- Chae, B. K. (2019). A general framework for studying the evolution of the şekillenir. Bu dönemlerin yapısını oluşturan üretim araçları
digital innovation ecosystem: The case of big data. International Journal of
yöntemlerle depolamak ve analiz etmek mümkün olmadı- de iyileştirme ve büyük verinin müfredata entegrasyonu Information Management, (45), 83–94. ve ilişkileri bir süre sonra yeni bir dönemin altyapısını
ğından, yeni teknolojiler ve uygulamalar geliştirilmektedir olmak üzere başlıca dört alanı kapsamaktadır (Fiofanova, Chandra, S., Ray, S., & Goswami, R. T. (2017, January). Big data security: hazırlar. Nasıl ki sanayi toplumuna geçişin “motoru” olma
(Kalaian vd., 2019). Araştırmacılar büyük veriden anlamlı ve 2021). Öğrenmede büyük veriden fayda elde edilebilmesi survey on frameworks and algorithms. In 2017 IEEE 7th International işlevini buharlı makineler üstlenmiş ise bilgi toplumuna
yararlı sonuçlar çıkarmaya yarayacak yöntem ve teknikler için uygun ders içeriklerinin ve kaynaklarının geliştirilmesi, Advance Computing Conference (IACC) (48-54). IEEE. geçişi de bilişim teknolojisinin temelindeki bilgisayarlar
üzerinde de çalışmaktadırlar. Hemen her alanda önemli öğrenme modellerinin elden geçirilmesi ve büyük veri Fiofanova, O. A. (2021). Data architecture on digital educational platforms gerçekleştirmiştir (Erkan, 1998). İnsanlar ve insanların
bilgiye ve değişime yol açan büyük veriye olan ilgi her analizi sonuçlarının uygulamaya geçirilmesi gerekmektedir. and data-competence of teachers. Revista on Line de Política e Gestão oluşturdukları farklı yapılar arasındaki bilginin dolaşımı,
geçen gün artmaktadır (Anshari vd., 2019). Büyük veri teknolojisi, dijital araçlarla öğrenmenin ve ilgili Educacional, (1), 1700–1716. sanayi çağının ürettiği bilgi iletişim teknolojileri yoluyla
uygulamaların entegrasyonunu kolaylaştırır. Aynı zamanda Gahi, Y., Guennoun, M. & Mouftah, H. T. (2016). Big Data Analytics: Security
Büyük veri konusunda araştırma yapan bilim insanları, daha kolay hale gelmiştir. Üretilen malların dolaşımından
-Görece daha yoğun güven ihtiyacı olduğunu gözlemledik- KAYNAKLAR büyük veriyi farklı biçimlerde tanımlamaya ve karakterize öğrencilerin becerilerine ve yeteneklerine göre uyarlanmış and Privacy Challenges. IEEE Symposium on Computers and Communicati- daha hızlı olması ve daha stratejik bir öneme sahip olması,
on (ISCC), 952-957.
lerimizle daha yakından temasta olunması gereklidir. “Bu etmeye çalışmaktadırlar. Schönberger ve Cukier (2013) eğitim hizmetlerinin sağlanması yoluyla gelişmiş ve kişisel- bilginin değerini artırmıştır.
aralar seni biraz üzgün görüyorum. Konuşalım mı?” diyerek APA (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th büyük veriyi; yeni iç görüler çıkarmak ya da yeni değer leştirilmiş öğrenme sağlar (Qu, 2021). Gürsakal, N. (2014). Büyük Veri. Dora Basım Yayın.
konuşma başlatılabilir. edition (DSM 5). American Psychiatric Association. biçimleri oluşturmak amacıyla, piyasaları, organizasyonları, Şekil 1. Büyük Veri Bileşenleri Çok sayıda avantajının yanı sıra, büyük veriyi kullanırken Holland, A. A. (2019). Effective principles of informal online learning Bilgi toplumuna geçişte stratejik kaynak, sanayi toplumun-
daki sermaye değil, bilgidir (Tonta ve Küçük, 2005). Bu
design: A theory-building metasynthesis of qualitative research. Computers
-Konuşmaya istekliyse duygularını ve ihtiyaçlarını anlamak Armenian, H. K., Morikawa, M., Melkonian, A. K., Hovanesian, A. P., hükümetler ile vatandaşlar arasındaki ilişkileri ve daha karşılaşılabilecek bazı ciddi sorunlar da bulunmaktadır. Bu ve Education, (128), 214–226. kaynağın odağında olduğu yeni bir toplumsal ilişkiler
için “Neye ihtiyacın var?”, “Senin için ne yapabilirim?”, Haroutunian, N., Saigh, P. A. & Akiskal, H. S. (2000). Loss as a determinant of fazlasını değiştiren biçimlerde, küçük ölçekte yapılamaya- Eğitim Alanında Büyük Veri sorunlardan bazıları; esnek veri akışının sağlanamaması, Kalaian, S. A., Kasim, R. M., & Kasim, N. R. (2019). Descriptive and predicti- sistemi kendini gittikçe artan bir şekilde göstermektedir.
PTSD in a cohort of adult survivors of the 1988 earthquake in Armenia:
“Sana ne iyi gelir?” diye sorulabilir. Implications for policy. Acta Psychiatrica Scandinavica, 102(1), 58-64. cak ama büyük ölçekte yapılabilecek şeyler olarak tanımla- hatalı ve bozuk veriler, kaynakların kötüye kullanılması, ve analytical methods for big data. In Web Services: Concepts, Methodo- Drucker (1997) yeni sistemin bilgi ve enformasyon serma-
mıştır. Gürsakal (2014)’e göre büyük veri ; algılayıcılardan Eğitim alanı, büyük verinin en iddialı üretici ve tüketicilerin- eğitim programlarının uyumlu hale getirilememesi, eğitim- logies, Tools, and Applications, (314–331). USA: IGI global. yeli ve eğitimle desteklenen bir sistem olacağını, gelenek-
-Sorduğu sorulara açık, anlaşılır cevaplar verilmesi, çocuğun Başoğlu, M., Kılıç, C., Şalcıoǧlu, E. ve Livanou, M. (2004). Prevalence of ve bilimsel araçlardan büyük hacimde, hızlı bir şekilde ve den birisidir. Çevrim içi dersler ve kurslar günümüzün de uygun kalite güvencesinin sağlanamaması, gizlilik ve Mamedova, G. A., Zeynalova, L. A., & Melikova, R. T. (2017). Big data
gerçekleri yaşına uygun olacak şekilde öğrenmesi güven posttraumatic stress disorder and comorbid depression in earthquake yüksek çeşitlilikte elde edilen verilerin toplanması, saklan- teknolojik ortamında ve özellikle Covıd-19 salgını bağla- etik sorunlar olarak sayılabilir. Özellikle güvenlik ile ilgili technologies in e-learning. Open Education, 6(6), 41–48. sel kaynakların yerini enformasyon ve bilginin alacağını
duygusunu onarmayı sağlayabilir. Bu noktada, konuyu survivors in Turkey: An epidemiological study. Journal of Traumatic Stress: ması, temizlenmesi, görselleştirilmesi, analiz edilmesi ve mında öğrenme ve öğretme sürecini desteklemek için aktif riskler, büyük veri araçlarının erişilebilen tüm kaynaklardan Marr, B. (2016). Big data in practice: how 45 successful companies used big öngörmektedir. Bu yeni sistem örgütleri de etkilemektedir.
Of cial Publication of The International Society for Traumatic Stress Studies,
kapatmaya “yara bandı” olmaya çalışılması “Benden bir 17(2), 133-141. anlamlandırılmasıdır. Marr (2016)’ya göre ise büyük veri, olarak kullanılmıştır ve kullanılmaktadır (Oi vd., 2017). toplanan çeşitli veriyi depolaması, yönetmesi, analiz data analytics to deliver extraordinary results. John Wiley & Sons. Bilgi toplumunun örgütleri “sorumluluğa dayalı bir düzen”
şeyler gizleniyor” düşüncesini tetikleyerek çocuğun güven Calhoun, L. G. & Tedeschi, R. G. (1999). Facilitating posttraumatic growth: A çeşitli yöntemler ile çevremizden her türlü elde edebildiği- Büyük verinin sağladığı bilgi; öğrenme ve öğretme etmesi, görselleştirmesi ve paylaşmasından kaynaklı olarak Moharm, K., & Eltahan, M. (2020). The role of big data in improving gerektirmektedir. Bilgi toplumu örgütleri, kendi iç örgüt-
duygusunu yine zedeleme riski taşımaktadır. İçindekini clinician's guide. Routledge. miz verilerin toplanması ve bunu geniş bir alan yelpazesin- faaliyetlerinin etkisini artırmakta, öğrencilerin becerilerinde ortaya çıkmaktadır (Gahi vd., 2016). Gizli veride güvenlik E-learning transition. IOP Conference Series: Materials Science and Engine- lenmesini, güç-hiyerarşi ve komuta yerine, uzmanlık-görev
akıtırsa, acısını/duygusunu boşaltırsa iyileşme yönünde de kendi avantajımıza kullanma yeteneğimizi ifade eden ve akademik başarılarında gelişmeye fırsat vermekte, riskinin artmasından dolayı büyük veri ortamlarında güven- ering, 885(1), 012003. IOP Publishing. ve sorumluluk üzerine oturtmak durumundadır (Erkan,
ilerleme şansı olduğunu bilmemiz önemlidir. Edinsel, K. ve Elçi, Ö. (2015). Psychological distress among the non-reloca- kavramdır. öğrencilerin öğrenme sürecinde karşılaştıkları sorunları liğin sağlanması önemli bir konu olarak karşımıza çıkmakta- Oi, M., Yamada, M., Okubo, F., Shimada, A., & Ogata, H. (2017). Reproduci- 1998). Örgütleri ve dolayısıyla toplumları etkileyen bu
ted and relocated survivors after the August 19th 1999 eathquake in Turkey.
denli önemli bir yere sahip bilginin ne olduğuna ilişkin bazı
-Konuşmaya istekli değilse ara ara sormaya devam edilebi- Journal of International Social Research, 8(38). Yassine, Singh, Hossain ve Muhammad (2019) büyük ortaya çıkarmakta ve bilgilerini geliştirmelerine olanak dır. İşlem gücünün ve depolama alanlarının günümüzde bility of ndings from educational Big data. In Oi (Ed.), Proceedings of the yaklaşımlara değinmek gerekir.
sağlamaktadır (Black ve Wiliam, 2018 ). Eğitimciler ise
seventh international learning analytics ve knowledge conference
lir, akranlarından destek alması için akranları devreye Eker, D. ve Arkar, H. (1995). Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği’ nin verinin büyük hacimli bir veri olduğunu belirtmişlerdir. büyük veriden elde edilen sonuçlara dayanarak öğrenci kolaylıkla temin edilebiliyor olması, veri hacmini giderek (536–537). ACM.
sokulabilir, güvenlik ihtiyacını karşılayabilecek oyunları faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikoloji Dergisi, 10(34), 17-25. Fakat büyük veriden kastedilen sadece hacimsel anlamda motivasyonunu ve öğrenme çıktılarını geliştirebilmekte ve büyütmektedir. Bu durum, veriyi dış dünyanın erişimine Qu, J. (2021). Research on mobile learning in a teaching information service Bilgi Taksonomisi
sını arımızda oynamaya öncülük edilebilir. Epstein, R. S., Fullerton, C. S. & Ursano, R. J. (1998). Posttraumatic stress büyüklük değildir. Büyük verinin tam olarak anlaşılabilmesi açmakta ve dolayısıyla verinin yanlış ellere geçmesini system based on a Big data driven environment. Education and Information Nonaka (1994) bilgiyi, geleneksel epistemolojinin bilgi İkinci aşama ise enformasyondan oluşmaktadır. Bu, bir
disorder following an air disaster: A prospective study. The American Journal iyileştirebilmektedirler (Zheng ve Bender, 2019 ). Böylece önlemek adına büyük veri güvenlik önlemlerinin alınmasını Technologies, 26(5), 6183–6201. tanımı olan “doğruluğu kabul edilmiş inançlar” olarak bakıma düzenlenmiş veri şeklinde ifade edilebilir. Üçüncü
-Burada bir diğer önemli nokta da deprem görüntülerinden of Psychiatry, 155(7), 934–938. için, büyük veriyi oluşturan altı bileşenin bilinmesi gerek- öğrenme faaliyetleri, öğrencilerin ihtiyaç ve taleplerine gerekli kılmaktadır (Chandra vd., 2017). aşama, enformasyonun kişiselleştirilmiş ve özümsenmiş
öğrencilerimizi uzak tutmak konusunda velilerle iş birliği Goenjian, A. K., Najarian, L. M., Pynoos, R. S., Steinberg, A. M., Petrosian, P., mektedir. 6V modeli olarak da bilinen yaklaşım, ismini göre uyarlanabilmektedir. Pek çok eğitsel web sitesi ve Schönberger, V. M.r ve Kenneth, C. (2013). Büyük Veri - Yaşama, Çalışma ve tanımlamaktadır. Sağsan ve Yücel (2010) bilgiyi; ziksel hali olan bilgidir. Bilgi, insanların beynindedir ve tüm
Düşünme Şeklimizi Dönüştürecek Bir Devrim. Çeviri: Banu Erol. Paloma
içinde olunmasıdır. Velilerin, depremin travmatize edici Setrakyan, S. & Fairbanks, L. A. (1994). Posttraumatic stress reactions after kendisini oluşturan bileşenlerin İngilizce karşılıklarının ilk çevrim içi kurs, öğrenme sürecini desteklemek için büyük Eğitim alanında büyük veriden yararlanılarak strateji gelişti- Yayınevi. süreç, veri, enformasyon, bilgi, akıl basamağından oluşan yaşamları boyunca öğrendiklerinin ve deneyim yolu ile
görüntülerinden çocuklarımızı uzak tutmaları konusunda single and double trauma. Acta Psychiatrica Scandinavica, 90(3), 214-221. har nden almaktadır. Bu bileşenler çeşitlilik (variety), hız veri kullanılarak geliştirilmektedir(örneğin Kitlesel Açık rebilmek için; eğitim alanındaki sorunların belirlenmesi, Shirinkina, E. V. (2020). Learning platforms in the digital transformation beş aşamalı bir karar verme süreci olarak sını andırmışlar- kazandıklarının topl
bilgilendirme toplantıları yapılabilir. Kaniasty, K. & Norris, F. H. (1995). Mobilization and deterioration of social (velocity), verinin hacmi (volume), doğrulama (veri cation), Çevrim İçi Dersler (KAÇD), topluluk tartışma panoları, sorunlara yönelik verilerin toplanması ve toplanan bu context. Fundamental Issues of Reliability and Quality (Reliability and dır. Tuomi (1999) bilgiyi; veri, enformasyon, bilgi, akıl, irfan aşamasını oluşturmaktadır ve bütünleş
olarak açıklamıştır. Earl (1994) ise örgütsel açıdan bakarak
veriler üzerinden yol haritası çizilmesi, sorunlara yönelik
Son olarak; dayanışma, birlik olma ve şefkatle ilgilenme support following natural disasters. Current Directions in Psychological doğruluk (veracity) ve değerden (value) oluşmaktadır e-posta liste sunucuları, internet tarayıcı kullanımı, dijital alternatif çözümler üretilmesi, çözümlerin sonucunda Quality of Complex Systems), 1(29), 42–48. bilgiyi olaylar, veri, enformasyon, bilgi olarak basamaklan- bilgiyi başka bir alana taşıyabilme ve yararlanabilme
(Baaziz ve Quoniam, 2013; Normandeau, 2013). Eldeki
öğrenme nesneleri, web siteleri, bloglar ve diğerleri). Bu
Science, 4(3), 94–98.
travma sonrası iyileşmede temel bakış açısı olmalıdır. Bu verinin büyük veri olup olmadığının belirlenmesi bu altı tür web siteleri ve çevrim içi kurslar, öğrencilerin tercihlerini tatmin edici hede erin belirlenmesi, analitik bir bakış açısı Shorfuzzaman, M., Hossain, M. S., Nazir, A., Muhammad, G., & Alamri, A. dırır. Bu süreçte veri üretmek için örgütsel olaylar ifade yeteneği olarak bilinir. Yani bilgi yönetimi daha genel
duyguları öğrencilerimizin hissetmesi için öncelikle öğret- Kılıç, C. ve Ulusoy, M. (2003). Psychological effects of the November 1999 bileşene sahip olup olmamasına bağlıdır. ve ihtiyaçlarını dikkate alarak yapılandırılmaktadırlar (Fiofa- ile bütüncül bakış yakalanması, kitlesel çözüm için bireysel (2019). Harnessing the power of big data analytics in the cloud to support edilir, toplanır ve işlenir. Veri ayrıca, işlenir, sunulur ve anlamda, içerisine enforma
learning analytics in mobile learning environment. Computers in Human
menlerimizin göstererek model olmaları, sonrasında ise earthquake in Turkey: An epidemiological study. Acta Psychiatrica Scandina- nova, 2021; Holland, 2019 ). plan hazırlanması, ölçümlenmiş sonuçlar üzerinden fayda Behavior, 92(1), 578–588. yorumlanır; böylece enformasyon üretilir. Enformasyon bir disiplin olmakla birlikte veri, enformasyon, bilgi ve akıl
vica, 108(3), 232-238.
çocuklarımızın birbirlerine göstermeleri için destekleyici Büyük veri teknolojisi eğitim, sağlık, sigorta, inşaat, teleko- maliyet analizi yapılması, ortaya çıkan sonuçlar üzerinden Yassine, A., Singh, S., Hossain, M. S., & Muhammad, G. (2019). IoT big data daha sonra test edilir, doğrulanır ve kodlanarak bilgiye oluşturma sürecindeki teknolojik çalışmaları da içermekte-
olmamız önemlidir. Öğrencilerin duyguları içinde kaybol- Riad, J. K. ve Norris, F. H. (1996). The in uence of relocation on the environ- münikasyon ve e-ticaret alanlarında aktif olarak kullanılmak- Dünyada eğitim alanında, büyük veriye ve dijital fırsatlara belirlenen güncellemelerin yapılması gerekmektedir analytics for smart homes with fog and cloud computing. Future Generation dönüşür (akt. Tuomi, 1999). Bir diğer taksonomik yapılan- dir (Sağsan, 2002).
mental, social, and psychological stress experienced by disaster victims.
malarının yalnızlığı ve çaresizliği tetiklediğini bilerek ve Environment and Behavior, 28(2), 163–182. tadır (Fiofanova, 2021). Aynı zamanda büyük verinin çoğun- giderek daha fazla güven duyulmaktadır. 2025 yılına kadar (Fiofanova, 2021). Eğitim alanını diğer alanlardan ayıran en Computer Systems, 91(2), 563–573. dırmayı Barutçugil (2002) yapmıştır. Yazar, bilgi spektrumu- Polanyi (1966) “Söylediğimizden daha fazlasını biliriz.”
dayanışmanın umut verici olduğunu düşünerek şefkatli bir lukla teknoloji (%14), nansal hizmetler (%10), danışmanlık 1 milyardan fazla öğrencinin dijital araçlar aracılığıyla önemli özellik, eğitim alanının çıktısının direkt insan ile ilgili Zheng, M., & Bender, D. (2019). Evaluating outcomes of computer-based nu dört aşamada ele almıştır. Birinci aşama veridir ve demiştir. Polanyi bilgiyi iki kategoriye ayırır: açık bilgi, örtük
ilişki içinde destek vermek en temel sorumluluğumuz ve Şalcıoğlu, E., Başoğlu, M. ve Livanou, M. (2003). Long-term psychological (%9), sağlık hizmetleri (%9), eğitim (%8) ve telekomünikasyon üniversite diploması almış olacağı öngörülmektedir (Shirin- olması ve insan hayatını şekillendirici yol izlemesidir. classroom testing: Student acceptance and impact on learning and exam kurumsal amaçlara bağlı olarak işlemlerin yapılandırılma- bilgi. Açık ya da kodlanmış
outcome for non-treatment-seeking earthquake survivors in Turkey. The
öğretmenliğin en doyum verici tarafıdır. Journal of Nervous and Mental Disease, 191(3), 154-160. (%7) tarafından üretildiği belirtilmektedir (Baig vd., 2019). kina, 2020). Devasa veri kümelerini etkili bir şekilde işlemek Geleneksel yaklaşımdan farklı olarak büyük veriyi temel performance. Medical Teacher, 41(1), 75–82. mış bir biçimde kaydedilmesi şeklinde tanımlanmaktadır. iletilebilir bilgi anlamına gelir. Diğer yandan örtük bilgi
* Dr. Öğr. Üyesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Fakültesi, Bilgisayar Bilimleri Bölümü,
kadriyefiliz.balbal@deu.edu.tr
yapmış, fakat bilginin oluşturulması ve paylaşımı konusuna gibi doğrudan sisteme müdahil kişiler yanında, dolaylı Okullar tüm süreçlerinde bilgiyi elde eden, kullanan, okul
gerekli önemi vermemişlerdir (Fullan, 2002). Bilgi üretebil- olarak okulla ve okulun insan kaynağıyla etkileşim içinde içi ve dışı unsurlarla paylaşan ve çeşitli düzeylerde depola-
mek bir eğitim gerektirir. Bunun için sadece bilgi teknolojisi olan dış çevredeki kişi ve kurumların da okulla bilgi paylaşı- yan örgütlerdir. Okullarda etkili bilgi yönetiminin olması
yatırımları değil, bilgi yönetiminde en önemli kaynak olan mı yapması, günümüz eğitim anlayışının vazgeçilmez için etkili bir liderlik ile bilgiyi değerlendirme, kullanma ve
çalışan insana yatırım yapılmalıdır (Çınar, 2004). Çalışan parçası haline gelmiştir. Okullarda bilgi paylaşımını kolay- sürekli geliştirmeyi hâkim kılan bir örgüt kültürünün benim-
katılımı üzerinde duran ve etkin iletişim kanalları oluşturan laştırılacak bir ortam yaratmak için öncelikle çalışanların, senmesi gerekmektedir. Bunun yanı sıra yapısal birtakım
örgüt kültürleri bilgi yönetim sistemlerinin etkinliği için de bilginin çok özel bir varlık olduğunu ve kendi kaynaklarını değişikliklerle, karar verme mekanizmalarında çeşitli kir ve
uygun bir ortam oluşturur (Çakar vd., 2010). Bununla azaltmadan başkalarına da verebilecekleri anlayışına sahip uygulamaların ortaya çıkmasına zemin yaratacak esnek,
birlikte örgütteki insan ve madde kaynaklarının etkili olmaları, bilgi paylaşımının kendileri için bir tehdit değil, katılımcı ve paylaşımlı işleyişleri hayata geçirmek zorunda-
kullanılması ise doğal olarak liderliğin konusudur. Dolayı- bir takdir ve tanınma yaratacağını da görmeleri gerekir dır (Muratoğlu ve Özmen, 2006). Bu ortamı hayata geçire-
sıyla örgüt kültürü yanında liderlik de bilgi yönetiminin (Barutçugil, 2002). cek kişiler arasında yöneticiler önemli bir yer tutmaktadır.
temel unsurlarındandır. Okullardaki yöneticiler kendilerini sadece insani, ziksel ve
Bilginin depolanması, saklanması; bilginin daha sonra nansal kaynakların yöneticisi olarak değil, aynı zamanda
Örgüt kültürü ve liderlik yaklaşımının da etkili olduğu bilgi gerekli olduğunda örgütteki üyeler tarafından erişimine bilginin yöneticisi olarak da düşünmelidirler (OECD, 2001).
yönetimi, açık ve örtük bilgi kaynaklarında bulunan imkân verilecek bir biçime dönüştürülmesi demektir. Okulun bir öğrenen örgüt haline gelmesini sağlayan, okul
bilginin, örgütün amacına hizmet edecek şekilde elde Bilginin depolanması çeşitli düzeylerde gerçekleştirilebilir. ve çevresiyle birlikte bir okul topluluğu oluşturan, öğret-
edilmesi, üretilmesi, kullanılması, paylaşılması ve depolan- Örgütlerde hiyerarşik bir sorumluluk gözeterek depolanan menlerin mesleki gelişimlerini ve öğrencilerin bilgi ve
ması aşamalarını içerecek şekilde yönetilmesidir. Bu ve erişimin sınırlandırılması gereken bilgiler olduğu gibi becerilerini en üst düzeye çıkaracak ortamları oluşturan kişi
sürecin ayrıntılarına aşağıda değinilecektir. sadece yazılı doküman veya teknolojik belleklerde depo- liderlik nitelikleri taşıyan okul yöneticileridir. Okul yönetici-
lanmayan, insanların zihinlerinde örtük bilgi halinde muha- leri okullarda öğretmen, öğrenci ve diğer çalışanlarla
formalize olmayı ve iletmeyi zor kılan kişisel bir nitelik taşır Bilgi Yönetimi Süreci faza edilen bilgiler de bulunabilmektedir. Önemli olan, olduğu kadar okul çevresiyle de etkili iletişim ve iş birliği
(akt. Nonaka, 1994). Açık bilgi resmi kurallar, araçlar ve Bilgi yönetimi süreci hakkında farklı bakış açılarıyla çeşitli depolanan bilginin gerektiğinde tekrar bilgi yönetimi oluşturarak okulun gelişmesi ve etkili eğitim için bilginin
süreçlerde saklıdır. Örtük bilgi ise bildiğimiz fakat açıklaya- modeller öne sürülmüştür. Bhatt (2000), örgütsel bilginin sürecine sokulmasıdır. Eğitim örgütlerinde elde edilen etkili yönetimini sağlamalıdır (Muratoğlu ve Özmen, 2006).
madığımız bilgilerdir (De Long & Fahey, 2000). Açık bilgi gelişim döngüsünü dört bileşen üzerinden açıklamıştır. veya üretilen bilgilerin daha sonra kullanılmak üzere muha-
işlenebilir, iletilebilir ve kolaylıkla depolanabilir. Örtük bilgi, Bunlar; bilginin üretilmesi, bilginin gözden geçirilmesi, faza edilmesi, kurumsal hafızanın işlemesi açısından olduk- Bilgiyi yönetebilen okullar sorunlarını çözmede önemli
kişiseldir ve zor formülize edilir. Öznel anlayışlar, sezgiler ve bilginin dağılımı ve bilginin benimsenmesidir. Gold ve ça önemlidir. Gelişimin ölçülmesi ancak depolanan bilginin adımlar atar. Bu sayede öğrenci, öğretmen ve toplumun
önseziler bilginin bu kategorisi içine girer (Nonaka, Toyama diğerlerine (2001) göre ise bilgi yönetiminde temel kullanılması ile mümkündür. Bu anlamda eğitim örgütleri öğrenmesi gerçekleşir. Okullar bilginin önemini bilerek
& Konno, 2000). Örgütler için açık ve örtük bilginin de bileşenler; bilgiyi elde etme, elde edilen bilgiyi kullanılabi- için sadece yazılı dokümanların değil, bunun yanında kişile- teknolojik alt yapının yanı sıra daha önemli olan insan
olduğu tüm bilgi kaynaklarının örgütsel süreçlerde yöneti- lir bilgiye dönüştürme, elde edilen bilgiyi örgütsel uygula- rin belleklerindeki bilgilerin de depolanması ve gerektiğin- unsurunun yeterliğini artıracak şartları yaratmalıdır. Okul
lebilmesi gerekmektedir. malarda kullanma ve elde edilen bilgiyi korumadır. Çınar’a de kullanılmak üzere açık bilgi haline getirilmesi gereke- üyeleri iç ve dış tüm kaynaklardaki bilgiyi işe koşacak bir
(2004) göre ise bilgi yönetiminde yeterlik alanları olarak cektir. anlayışa sahip olmalıdır. Açık ve örtük bilginin dolaşımını
Bilgi Yönetimi
bilginin üretilmesi, paylaşılması, kullanılması ve depolan- kolaylaştıracak, öğrenci, öğretmen ve velilerin bilgiden en
Bilgi yönetimi bir disiplin olarak oldukça yeni sayılır. İlk ması bilgi yönetiminin bileşenleridir. Bu bileşenler bilgi yönetimini oluşturan farklı fakat birbirine yüksek yararı çıkarmalarını sağlayacak, dolayısıyla örgütsel
olarak 1986 yılında Dr. Karl Wiig tarafından işletme alanına bağımlı öğelerdir ve zaman içinde herhangi bir noktada bir öğrenmeyi gerçekleştirecek anlayışa ve şartlara sahip
kazandırılmış, 1990’ların başında sözü geçmeye başlamış Bilginin üretilmesi, okulun dış çevresinde gelişen ve okulu örgüt ve üyeleri birden fazla bilgi yönetim süreci zincirlerin- olmak, okulu etkili bir örgüt yapacaktır.
ve ilk yapı taşları konulmuştur. Günümüzde ise önemi ilgilendiren formal ve/veya informal bilgilerin okulda de yer alabilir. Bu nedenle bilgi yönetimi yekpare değil
yoğun bir biçimde artmakta olan bir konu olarak dikkatleri kullanıma dâhil edilmesi, bu bilgilerin okuldaki iç bilgi ve fakat dinamik ve sürekli bir örgütsel olgudur (Alavi &
çekmektedir. Bilgi yönetimi kişisel deneyimler ve bilinme- deneyimlerle birleşip sentezinin yapılarak yeni bilgi ve Leidner, 2001). Sözü edilen bilgi yönetimi bileşenleri KAYNAKLAR
yen uzmanlıklar da dâhil olmak üzere bir örgütün bilgi düşüncelerin oluşturulmasını kapsar. Bilginin elde edilme- birbirini izleyen veya izlemesi gereken hiyerarşik ve ardışık Alavi, M. & Leidner, D. E. (2001). Review: Knowledge management and
varlıklarının tümünün tanımlanması, kullanılması ve payla- sinde ve üretilmesinde okul içinde ve çevresindeki kaynak- aşamalar olarak düşünülmemelidir. Bu bileşenler örgütün knowledge management systems: Conceptual foundations and research
issues. MIS Quarterly, 25(1), 107-136.
şılmasını inceleyen bir disiplindir. Bilgi yönetimi, mevcut ve lar önemlidir. Okul için çevre, okulu etkileyen tüm dış durumuna ve bilginin muhatabı kişilere göre farklılık göste-
ihtiyaç duyulan bilginin tanımlanmasını, analizini ve örgüt- unsurlardır (Çınar, 2004). rebilir. Örneğin örgüte (okula) gelen bir bilgi elde edildik- Bahar, E. (2011). Konaklama işletmelerinde bilgi yönetimi: Altyapı,
uygulama ve karşılaşılan engeller. İşletme Araştırmaları Dergisi, 3(2), 51-68.
sel hede eri gerçekleştirmek amacıyla bilgi varlıklarını Eğitim örgütleri bilgi kullanımının en yoğun olduğu örgüt- ten sonra saklanıp paylaşılmayabilir. Bunun tersine bazı
geliştirmek için yapılacak eylemleri planlama ve kontrol lerdendir. Eğitim örgütlerinde, bilginin etkin kullanılması bilgiler çok kapsamlıdır ve bu aşamaların tümü en geniş Barutçugil İ. (2002). Bilgi yönetimi. Kariyer Yayıncılık.
etmeyi kapsar (Kim, 2000). Bilgi yönetimi, bir örgütte için okul koşullarının elverişli olmasının yanında bilgiyi anlamda izlenebilir. Ayrıca bazen bilgi, paylaşılmasına Bhatt, G. D. (2000). Organizing knowledge in the knowledge development
hemen hemen tüm çalışanların katıldığı bir örgütsel aktivi- kullanacak kişi veya kişilerin bu konuda yeterli olması karşın kullanılmayabilir veya depolanmayabilir. Buradaki bu cycle. Journal of Knowledge Management, 4(1), 15-26.
tedir. Bu nedenle bilgi yönetimi, öğrenmeyi, bilgi paylaşı- gerekir. Yeni bir uygulama örneğini hayata geçirmek bazen dört bileşen bize ideal bir bilgi yönetimi çerçevesi sunar. Celep, C. ve Çetin, B. (2003). Örgütlerde bilgi paylaşım kültürü yaratma. Anı
mını ve bilgi teknolojilerini kullanmayı cesaretlendiren bir bazı düzenlemeler yapmayı gerektirebilir. Bunun dışında Bunların hangi düzeyde ve ağırlıkta işleme sokulacağı Yayıncılık.
kurumsal kültüre gereksinim duyar (Gümüştekin, 2004). Bu bilgiyi kullanacak kişilerin bilgiyi doğru özümsemesi ve bilginin kendisine, örgüte sağlayacağı yararın önemine ve Chase, R. L. (1997). The knowledge based organization: An international
anlamda etkili bilgi yönetiminin belki de en önemli unsuru eğitim sürecine doğru bir şekilde uygulaması beklenir. ziksel şartlara göre değişmektedir. survey. Journal of Knowledge Management, 1(1), 38-49.
örgütsel kültürdür (Chase, 1997; Gold vd., 2001). Okullarda açık ve örtülü bilginin okulun amaçlarına hizmet Cheng, E. C. K. (2013). Applying knowledge management for school
Wang ve Noe’ye (2010) göre bilgi yönetiminin başarısı strategic planning. Korean Educational Development Institute KEDI Journal
Bilgi yönetimi alan yazınında her ne kadar kurum kültürü- bilgi paylaşımına bağlıdır. Bilgi paylaşımı, yöneticilere edecek en etkin şekilde yönetilmesi gerekir. Bilgi yönetimi, of Educational Policy, 10(2), 339-356.
nün önemi vurgulansa da bundan farklı olarak birçok örgütteki bireysel öğrenmeleri elde tutma ve bunları pratik öğrenmenin etkililiği için daha güçlü bir kaynak zemini Çakar, N. D., Yıldız, S. ve Dur, S. (2010). Bilgi yönetimi ve örgütsel etkinlik
alandaki örgüt için bilgi yönetimi çalışmalarının genellikle uygulamalar için bütünleştirme imkânını sağlar. Buna ek sağlamakta ve okulun öğrenmeye ilişkin amaçlarının yerine ilişkisi: örgüt kültürü ve örgüt yapısının temel etkileri. Ege Akademik Bakış,
bilgi teknolojileri eksenli geliştiği görülmektedir (Bahar, olarak bir örgüt içinde insanlar, kendi düşünce, inanç, bilgi getirildiği krini güçlendirmektedir (Celep ve Çetin, 2003). 10(1), 71-93.
2011). Fakat bilgisayarlar ve yazılımlar gibi teknolojik unsur- ve deneyimlerini paylaşarak karşılıklı olarak ortak bir anlayış Okullarda bilgi yönetimi uygulamaları, okul stratejik Çınar, İ. (2004, Temmuz). Bilgi yönetiminde eğitim yöneticilerinin
lar bilgi yönetim sürecinde, insan unsuruna göre ikinci oluştururlar. Bu pratik uygulamalar ve ortak anlayışlar planının yeterliğini, yönetimini, öğretmenlerin öğretme yeterlikleri: Malatya örneği. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, İnönü
sıradadır (Gupta vd., 2000). Birçok örgüt, ağırlıklı olarak örgütsel bilgiyi meydana getirirler (Yang, 2007). Eğitim yetkinliğini, öğrenci desteğini ve öğrenmenin değerlendi- Üniversitesi, Malatya.
teknoloji ve büyük olasılıkla bunun eğitimine yatırım örgütlerinde öğrenci, öğretmen, yönetici, personel ve veli rilmesini geliştirmektedir (Cheng, 2013). De Long, D. W. & Fahey, L. (2000). Diagnosing cultural barriers to
knowledge management. Academy of Management Executive, 14(4),