Page 184 - Şehrimiz İzmir

Deyim Açıklaması

ağız yağışlamak (alaysı taklit/tekrar) Taklidini yaparak alay etmek.
cızgı (ağustos böceği) gibi bağırmak Bir olaya aşırı tepki göstermek.
çakıldak (fasülye) çeneli olmak Çok konuşan kimseler için kullanılan bir yakıştırma.
elinden kabuklu yumurta yenmemek Çok pis insanlar için söylenen yakıştırma.
fıran fıran (köşe bucak) kaçmak Telaşla ve korkuyla kaçmak.
husasız (dertsiz/tasasız) oturmak Dertsiz, tasasız olma durumu.
kara damak olmak Yüzü gülmeyen asık suratlı kimseler için kullanılan bir söz.
Birçok ihtiyacı varken gereksiz özenti ve gösterişle uğraşanlar için
kel başa şimşir tarak
kullanılan bir söz .
Bir insanın işine karışılmaması için karşısındakine söylediği uyarı
keyfinin Hatça (Hatice) ablası olmak
sözü.
Bir kimsenin durumunun göründüğünden daha iyi olduğunu
kim demiş sıpanın keyfi yok diye
anlatan söz.
koğ/kov sokmak Konuşulan bir şeyi başka birine söylemek, dedikodu yapmak.
kürek gibi dil uzatmak/dili kürek gibi olmak Söylenen her söze kaba bir şekilde cevap vermek.
maytap geçmek. Biriyle alay etmek.
pösteki saydırmak İçinden çıkılmaz bir iş yüklenip uğraşmak.
sermayeyi kediye yüklemek Parasını yiyip bitirmek.
tingil tepeye çıkmak Çok yükseğe çıkmak.
“Çalışmalarımla başkalarına yarar sağlıyorum ancak bundan
tıngır elek tıngır saç, elim hamur karnım aç
kendim yararlanmıyorum.” anlamında kullanılan bir söz.
üçün beşin ardını aramamak Küçük, önemsiz ayrıntılara takılmamak anlamında söz.
zemheri zürafası Kışın ince giysi ile gezen kimse.
Uygunsuz zamanda uygunsuz istekte bulunmak manasında
zemheride hıyar aramak
söylenen söz.

Bilmeceler

Bilmeceler, hemen her toplumda görülen sözlü halk edebiyatı ürünlerinden olup hoşça vakit geçirmek amacıyla
söylenen, zekâ ve söz oyunlarına dayalı kalıplaşmış sözlerdir. Diğer halk edebiyatı ürünleri gibi bilmeceler de baş-
langıçta bir birey tarafından üretilir. Zamanla halk tarafından söylenmeye başlayarak ilk söyleyeni unutulur ve halkın
ortak malı hâline gelerek anonimleşir.
Bilmeceler genel olarak şiir biçimindedir. Bunun nedeni ezberleme kolaylığı sağlamaktır. Bilmeceler iki veya
daha çok dizeden oluşabilir. En çok rastlanan dize sayısı iki ve dörttür. Dize sonlarında ise kafiye özelliklerine uyul-
maktadır. Bilmece sormak çoğu zaman çocuklara özgü bir oyun ve eğlence olarak görülse de yetişkinler arasında
da yaygındır. İzmir’de derlenen bilmece örnekleri şunlardır:

Çin çin çinare Altı kapak üstü kapak Biz biz idik biz idik

Çinarenin üstü minare Kaldır da bak kaldır da bak Otuz iki kız idik
Minarenin üstünde balık Cevap: Göz Ezildik büzüldük

Balığın kuyruğu yanık Bir duvara dizildik

Sarı tavuk dalda yatar Cevap: Diş
Cevap: Gaz lambası
Dal kırıldı yerde yatar

Cevap: Ayva

182