Page 179 - Şehrimiz İzmir

İZMİR’İN SOMUT OLMAYAN KÜLTÜR VARLIKLARI

Halk Oyunları ve Geleneksel Giyim Kuşam

Ege Bölgesi’ne ait dans türlerinin en önemlisi zeybek oyunlarıdır ve bölgenin hemen her yerinde çeşitli şekillerde
zeybek oyunları oynanmaktadır. Zeybeklik kurumuna mensup kişilere “zeybek” denildiği gibi Batı Anadolu’da halk
tarafından çalınan ve oynanan oyunlara da “zeybek havası”, “zeybek oyunları” denilmektedir.

Zeybek oyunlarında yiğitlik, mertlik gibi kavramlar konu edilir ve dansçılar bu kavramları yansıtır biçimde icrada
bulunurlar. Erkek zeybek oyunlarının geleneksel ortamı genellikle açık alanlardır. Bu zeybekler çoğunlukla gezin-
me ile başlar. Çalgılar coştukça efeler ağır ve kararlı figürlerle oyuna başlarlar. Oyundaki ağır ve dikkatli yürüyüş
düşmana sessizce yaklaşmanın sembolüdür. Gezintide eller toprağa sürülür. Bu da topraktan bereket ve kuvvet
almayı temsil eder. Oyunda ani davranış ve atılmalardan sonra gelen duruşa “heykelleşme” adı verilir. Figürlerdeki
sıçrayış ve atlamalar düşman üzerine yapılan saldırı ve baskını sembolize eder. Kadın zeybek oyunları genellikle
kapalı alanlarda; düğün, nişan, kına gecesi, sünnet düğünü, hıdrellez gibi özel günlerde ve çeşitli eğlencelerde oy-
nanır. Sahne sanatı olarak oynanan zeybeklerde ise kadın erkek birlikte aynı sahneyi paylaşırlar. Zeybek oyunları
tek ya da toplu hâlde oynanmaktadır. Toplu hâlde oynanırken daire ya da yarım daire oluşturulur ve oyuncular el ele
tutuşmadan veya kol kola girmeden solo şekilde oynarlar. Zeybek oyunları denince bu oyunların sadece zeybekler
tarafından oynanmış olduğu düşüncesi akla gelmemelidir. Halka mal olmuş olan bu oyunlar yöre halkı tarafından
da oynanmaktadır.

İzmir ili zeybek oyunları kendi içerisinde tek
bir şekilde sergilenmez. İzmir ve ilçeleri birbi-
rinden farklı oyun karakteristiğine sahiptir. Ör-
neğin İzmir’deki erkek zeybek oyunları il mer-
kezine yakın bölgelerde kıvrak oyunlar, doğuya
doğru gidildikçe daha ağır tempolu oyunlar
şekline dönüşür. Bu farklılıklar doğrultusunda
İzmir zeybek oyunları altı grupta incelenmiştir:
1. İzmir il merkezli zeybek oyunları

2. Bergama ve Soma merkezli zeybek
oyunları

3. Menemen merkezli zeybek oyunları
4. Ödemiş ve Tire merkezli zeybek oyunları

5. Cumaovası merkezli zeybek oyunları

6. Karaburun merkezli zeybek oyunları

177