Page 39 - izmir meb ozbakıs dergi deprem özel sayısı456
P. 39

kolayla tıracaktır. Dolayısıyla s zler n f z ksel ve ruhsal olarak  y
                                                                                                                                             olmanız, çocuğunuzla  lg l  b lg ler   k nc l k   lere doğru
                                                                                                                                             aktarmanıza ve çocuğunuzun doğru desteğ  almasına da katkı
                                                                                                                                             sağlayacaktır.
                                                              re  ht yacı vardır. Unutmayın k  çocuğunuzun duygu durumu
                                                              s zler n genel  y l k hal n zden bağımsız değ ld r (https://www.-
                                                                                                                                             Bu süreç  çer s nde çocuğunuzun ortadan kalkan bazı stereot -
                                                              youtube.com/watch?v=yRlWmTEYBOo).
                                                                                                                                             p  davranı ları ger  geleb l r ya da   ddet  artab l r. Çocuğunuz
                                                                                                                                             bu davranı ları tekrar tekrar yaparak bu  ek lde rahatlıyor
                                                              Afet sonrası süreçte çocuğunuzun var olan b reysel gereks -
                                                                                                                                             olab l r. Sözel ve f z ksel olarak  stenmeyen davranı ları vurgu-
                                                              n mler   devam eder  hatta  artab l r.  S z ebeveynler  olarak
                                                                                                                                             layıcı hareket veya telk nlerde bulunmaktan kaçının ve çocuğu-
                                                              öncel kle  çocuğunuzun  düzenl   su   çmes n ,  beslenmes n   ve
                                                                                                                                             nuza yen  duruma uyum sağlaması  ç n fırsat tanıyın. Çocuğu-
                                                              d nlenmes n  sağlayın. Güvende olduğunu h ssett r n. F zyolo-
                                                                                                                                             nuz bu yen  duruma alı tıkça stereot p davranı ları da ortadan
                                                              j k  ht yaçların kar ılanması ya anılan yoğun kaygıyı azaltacak-
                                                                                                                                             kalkacaktır.
                                                              tır ve çocuğunuzun duygu durumunu dengelemes ne katkı
                                                              sağlayacaktır. Böylel kle çocuğunuz hayatındak  yen l klere
                                                                                                                                              Özel gereks n ml  bazı çocuklar afet sonrası olu an yen  ortam-
                                                              daha hızlı adapte olacaktır. Ortaya çıkan problem davranı ların
                                                                                                                                             dan kaçınarak ya anılan duruma uyum sağlamak  steyeb l r.
                                                                ddet  de zamanla azalacaktır.
                                                                                                                                             Çevreler nde çok fazla uyaran olab l r ve kend ler n  hapsolmu
                                                                                                                                             h ssedeb l rler. Sürekl  kapıya ya da çıkı a yönelmek  steyeb l r-
                                                              Bunun yanında destek h zmetler  sağlayacak uzmanları
                                                                                                                                             ler. Ayrıca olanları anlamlandırmakta zorluk ya ayab l r ve
                                                              çocuğunuz hakkında en  y  yönlend recek olanlar da s zlers n z.
                                                                                                                                             kend ler n   fade etmekte zorlanab l rler. Bu durumdan kulakla-
                                                              Çocuğunuz;
                                                                                                                                             rını kapatarak, bağırarak ya da ağlayarak kurtulmaya çalı ab l r-
            Pek , özel gereks n ml  b reylerde deprem sonrasında ne g b
                                                              “Nelerden ho lanır ya da nelerden ho lanmaz?
                                                                                                                                             ler. Çocuk her kapıya yöneld ğ nde çocuğu tekrar ya anılan
            davranı lar gözlen r?
                                                                                                                                             güvenl  alana get rerek “Artık buradayız”  mesajını vereb l rs n z.
                                                              Neler onu rahatlatır?
              Güvenl  bölgeye ula ma  ç n ver len yönergeler  anlamama
                                                                                                                                             Sak n olduğu anlarda sevd ğ  oyuncak, e ya vb. nesnelerle
              ve bu yönergelere uymakta zorlanma,
                                                              Çocuğunuzun duyu prof l  nasıldır?
                                                                                                                                             b rl kte oyunlar  oynayarak yen  ortama  uyum sağlamasını
                                                                                                                                             kolayla tırab l rs n z. Çocuk  “Demek k  bu yen  evde de
                                                                                                                                                                                               gerçeklerden kopmadan kısa, açık ve dürüstçe yanıtlayın.
              Yoğun kaygı ya ama ve bununla nasıl ba  edeceğ n  b leme-
                                                              Ses hassas yet  var mı?
                                                                                                                                             sevd ğ m  eyler  yapab l r m.” mesajını alab lmel ... Çocuğunuza
              me, bu nedenle problem davranı larda (bağırma, ağlama
                                                                                                                                                                                               Zaman geçt kçe çocuğunuzun gündem  de değ  ecekt r.
                                                              I ık hassas yet  var mı?
                                                                                                                                             yanında ve güvende olduğunu, f z ksel teması artırarak ona
                                                                                                                                                                                               (https://www.youtube.com/watch?v=yRlWmTEYBOo).
              veya kapanma vb.)  artma,
                                                                                                                                                                                                                                          Özel
                                                                                                                                             h ssett reb l rs n z.  Sevd ğ   ek lde  temas  kurarak “Bak, geçt .
                                                                                                                                                                                               gereks n m nden veya ya adığı travmadan dolayı soru sorma
                                                              Alerj s  var mı?
              Bulundukları ortamdan ayrılma-kaçma  steğ ,
                                                                                                                                             Yanındayız. Sen  sev yoruz.’’ mesajını anlamasını sağlayab l rs -
                                                                                                                                                                                               veya konu ma davranı ı göstermeyen çocuklarınıza  se terc hte
                                                              Kend n  nasıl  fade eder?’’
                                                                                                                                             n z.
                                                                                                                                                                                               bulunma ve kontrol h ss  sağlayın. Çocuklara seçme hakkı
              Stereot p  (el çırpma, el sallama, vücudunu sallama, ba ını
              vurma, kend  etrafında dönme, tekrarlı sesler g b .) davranı -
                                                                                                                                                                                               tanıyın.  “Burada mı oynayalım yoksa  urada mı? Nerede
                                                              g b  onun b reysel özell kler ne a t soruların doğru yanıtlanması
                                                                                                                                             Çocuklarınız s zlerle ya da çevres ndek  d ğer  nsanlarla
              ların artması,
                                                                                                                                                                                               yürüyel m?  Yemeğ m z  nerede y yel m?” g b .
                                                              afet sonrası süreçte ver lecek destek h zmetler n planlanmasın-
                                                                                                                                             afet/deprem hakkında sürekl  konu up tekrar tekrar  aynı
                                                                                                                                             soruları  sorab l rler. “Deprem oldu, depremden  kaçtık.” g b
                                                                                                                                                                                               Özel gereks n ml  bazı çocuklar, travmat k deney mler n
              Sunulan yardımları reddetme ve yardımlar kar ısında d renç
                                                                                                                                             cümleler  bıktırana kadar söyleyeb l rler.  Çocuğunuzun soru
              gösterme,
                                                                                                                                                                                               normal gel   m gösteren akranları g b  b l  sel olarak yen den
                                                                                                                                             sormasına ya da bu konu hakkında konu masına  z n ver n.
                                                                                                                                                                                                 lemlemede güçlük ya ayab l rler. Bu da afet sonrası  y  olma
              Afet/deprem  hakkında  sık-sürekl   konu ma  veya  aynı
                                                                                                                                             Sabırlı olun. Bırakın end  es n  d le get rs n. Bazı çocuklar  ç n
                                                                                                                                                                                               durumlarını engelleyeb l r. Çocuğunuza sarılın. Onunla
              soruları sorma,
                                                                                                                                             korkularının ve  end  eler n n b rden fazla kez  konu ulması
                                                                                                                                                                                               konu un. B rl kte sevd ğ   eyler  yapın, b rl kte oyun oynayın.
                                                                                                                                             gerekeb l r. Açık olun. Yararlı b lg ler ver n. Hatta bu konu mala-
                                                                                                                                                                                               Oyunun  y le t r c  gücünden yararlanın. Bırakın çocuğunuz
              Öğrenmede gec kme, akadem k ba arıda azalma.
                                                                                                                                                                                               kend n  oyunla  fade ets n kepçeyle/dozerle oynasın, legolar-
            Deprem sonrası afet bölges�nde çalışan uzman arkadaş-
                                                                                                                                                                                               dan evler yapsın yıksın, çadırlar kursun. İy  olma durumları  le
            larımızdan,  b�r�nc�l  bakım  verenler�n  en  çok  yukarıda
                                                                                                                                                                                               arasındak  engeller  b rl kte yıkın.
            sıraladığımız  davranışlara  yönel�k  uzman  yardımı
                                                                                                                                                                                               Özel gereks n ml  çocuklar,  farklı yöntem ve tekn kler kullanıla-
            �sted�kler�n� öğrend�k. Yazımızda bu davranışlara yönel�k
 İnsanlık, geçm  ten bugüne çe  tl  felaket ve yıkımlara neden
 çocuklarının  depremle  ba   etmeler n   sağlayacak  etk l   ve
                                                                                                                                                                                               rak, b reysel farklılıklarına uygun etk nl klerle (örneğ n; b l  sel
            açıklamalar yaptık.
 prat k becer lere  l  k n b lg ler vermey  amaçladık.  Yazının,
 olan b rçok afetle kar ı kar ıya kalmı tır (Tonak ve K t  , 2020).
                                                                                                                                                                                               süreç yakla ımı, sosyal öyküler, drama etk nl kler  g b .) destek-
 Nasıl, nerede ve ne zaman gerçekle eceğ  b l nmeyen afet
 odağında özel gereks n m  bulunan tüm b rey ve payda larına
                                                                                                                                                                                               lenmeye  ht yaç duyarlar. S zler n çocuğunuzla  lg l  yapacağı-
            Ebeveynler olarak neler yapab l r z?
 yararlı olmasını d l yoruz.
 durumları;  nsan ya amında b yoloj k, ekonom k, sosyal ve
                                                                                                                                                                                               nız doğru çalı malar onun afet sonrası süreçte ya adığı travma-
 ps koloj k yönden b rçok kayba neden olab lmekte ve  nsanla-
            Yukarıda sözü ed len bu davranı lar, olağan hayatın akı ını
                                                                                                                                                                                               t k deney mlerle  ba  etmes ne  katkı sağlayacaktır.(htt-
 Depremle Ba  Etme Becer ler
 rın olağan ya amlarını kes nt ye uğratab lmekted r (Arama
            bozan b r afet sonrası olması muhtemel doğal tepk lerd r.
                                                                                                                                                                                               ps://www.youtube.com/watch?v=yRlWmTEYBOo) Yapacağınız
 Kurtarma Derneğ  [AKUT], 2011; Öngör, 2012; Varol ve Gülte-
            Çocuklar anlamlandıramadıkları beklenmed k olay ve durum-
 Özel gereks n ml  b reyler dezavantajlı gruplar  çer s nde ölüm
                                                                                                                                                                                               etk nl klerde Özel Eğ t m ve Rehberl k H zmetler  Genel Müdür-
 k n, 2016).  üphes z b r afet durumunda nasıl ve ne derece
 ve yaralanmalara kar ı en hassas gruplardan b r d r. Bu grubun
            lar kar ısında (ör; deprem g b ), pan k ve/veya stres olab l r,
                                                                                                                                                                                               lüğü’nün yayınladığı Öykü Temell  Müdahale Set   çer s nde yer
 etk leneceğ m z ve bu etk lere ne tepk ler vereceğ m z b reysel
                                                                                                                                                                                               alan Afetlerde Uygun Davranıyorum adlı sosyal öyküden
 b reyler  de, yakın zamanda ülkem zde gerçekle en deprem
            travma ya ayab l r.  Ya anan afet n b r nc l bakım verenler
 anlamda değ  mekle b rl kte, en yoğun etk lenecek kes mler-
                                                                                                                                                                                               (https://orgm.meb.gov.tr/www/oyku-temell -mudahale-se-
            (anne, baba veya bakım veren) üzer nde de olumsuz etk ler
 felaket n , maalesef b zler g b  korku ve pan k  çer s nde
 den b r n n dezavantajlı gruplar arasında yer alan özel gereks -
 deney mled ler. A  na oldukları k    ve ortamlardan uzakla mak
            vardır. B r nc l bakım verenler n ya adıkları bu olumsuz etk ler,
                                                                                                                                                                                               t -ogretmen-ve-ogrenc ler m zle-bulusuyor/ cer k/2334)
                                                                                                                                                                                                                                           ve
 n ml  b reyler n olduğu söyleneb l r (Açıkalın, 2017; Afet ve Ac l
            çocuklarına olan tepk ler n  de öneml  b r hale get r r. A leler n
                                                                                                                                                                                               Okul Önces  Ps kososyal Destek Deprem Ps koeğ t m Programı’n-
 zorunda kaldılar. Bazıları  se a le b reyler n  kaybett . Gündel k
 Durum  Yönet m  Ba kanlığı [AFAD], 2011). Bu nedenle özel
                                                                                                                                                                                               dan(h ttps://or g m.meb.go v.tr/meb_ y s_dosy a -
 rut nler  ve düzenler  bozuldu.  Depremle b rl kte bu yen
            ebeveynl k becer ler n  sınırlayab l r ve afet sonrası ps koloj k
 gereks n ml  b reyler n ebeveynler n n veya bakımından
            zorlanmalar ya amalarına neden olab l r. Bu durum hâl hazırda
                                                                                                                                                                                               lar/2023_02/09162625_Okul_Onces .pdf) yararlanab l rs n z.
 düzende her  ey onlar  ç n de b r  lkt . B z sözde özel gereks n -
 sorumlu b reyler n afet durumlarına kar ı hazırlıklı olmaları ve
 m  olmayan b reyler b le bu yen  ortam ve sürece adapte
            çocukların var olan bazı semptomlarını artırab l r. Ebeveynler
                                                                                                                                                                                               En öncel kl  temel gereks n mlerden sonra, ebeveynler olarak
 aynı zamanda afet sonrası süreçle de ba  edeb lecek b lg  ve
            veya b r nc l bakım verenler olarak s zler çocuğunuzun rol
 olmakta zorlandık ve her b r m z farklı f zyoloj k ve ps koloj k
                                                                                                                                                                                               çocuğunuzun eğ t m   le  lg l  aklınızda pek çok soru   aret
 becer lere sah p olmaları büyük önem arz etmekted r (Türk,
            model s n z. S z nasıl tepk  ver rsen z çocuğunuz da s z n
 tepk ler verd k. Tahm n eders n z k , bu denl    ddetl  ve yıkıcı
                                                                                                                                                                                               olab l r. Örneğ n; çocuğum ger ler m ? Eğ t m  aksar mı? B r an
 2022).
 b r deprem kar ısında özel gereks n ml  b reyler b zlere kıyasla
            tepk ler n ze benzer tepk ler verecekt r. Öncel kle s zler kend -
                                                                                                                                                                                               önce eğ t me ba latmalı mıyım? Her  ey yoluna g recekt r.
 durumu anlamlandırmada zorlandıkları  ç n daha yoğun ve
            n z   f z ksel  ve  ruhsal  olarak   y le t rmeye  çalı malısınız  k
 N tek m 6  ubat 2023 tar h nde ülkem zde meydana gelen
                                                                                                                                                                                               Bazen de çocukların mevcut durumlarını korumak da eğ t m n
            çocuğunuza da  y  geles n z. Aks  halde çocuğunuza ula manız
 karma ık duygu durumları ya adılar.
 deprem felaket nden sonra, Öz Bakı  Derg s n n yazarları ve
                                                                                                                                                                                               b r parçasıdır ve b l n k  güvende olmayan, duygu durumunu
            çok zorla acaktır. Çocuğunuzun bozulmu  duygu durumunu
 öncel kle özel eğ t m alanında çalı an uzmanları olarak Deprem
                                                                                                                                                                                               dengeleyemeyen çocuklar öğrenemez.
            düzenley p dengeleyecek ve destekleyecek sağlıklı ebeveynle-
 özel sayımızda, özel gereks n ml  b reyler n ebeveynler ne,
                                                                                               Öz Bakış                                      da ve uygun programın uygulanmasında uzmanların    n    rı yapmak  ç n fırsat ve zaman olu turun. Sorduğu soruları
 j ler  gel  t rmes ne yardımcı olab l r (Türkçapar, 2012).
 BDT  yakla ımında travma semptomlarını azaltma ve yönetme-
 ye yönel k; b l  sel yen den yapılandırma, becer  eğ t m ,   levs z
 dü ünce ve  nançların tanımlanması, gev eme eğ t m , hayal
 maruz bırakma,  topraklama, rol oynama g b  tekn klere ve
 bunların b le enler ne yer ver lmekted r (Foy vd., 2001).
 BDT grup müdahaleler nde yaygın olarak üç a amalı b r yapı
 vardır. Gruplar genell kle haftada b r kez olmak üzere 6  le 16
 hafta boyunca sürmekted r. Müdahalen n  lk a amasında, grup
 üyeler ne travma hakkında eğ t m ver lerek, travmat k olaylarla
 ba  etme becer ler  öğret lmekted r. İk nc  a amada; her üye
  ç n travmat k deney mler tekrar tanılanmakta ve k    hayal
 maruz bırakmalarla travmanın k l t anlarına tekrar ula ab lmek-
 ted r. Hayal  maruz bırakma oturumları, b l  sel çarpıtmaların
 tanımlanmasını ve zorlanmasını  çermekted r (Reeker vd.,
 1997). Üçüncü a amada  se yen den ortaya çıkmasının önleme
 çalı ması ve r skl  durumlarda kullanılacak ba a çıkma stratej -
 ler n n bel rlenmes  ve gözden geç r lmes  üzer nde durulmak-
 tadır (Reeker vd.,  1997).
   md  Odaklı Grup Müdahaleler : Bu yakla ım problem odaklı
 destekley c  b r grup müdahale yakla ımıdır.  Temel amaç,
 danı anların ps kososyal gel   mler n  desteklemek  ç n
 problem çözme stratej ler  kullanab lmeler n  ve bu sayede   EMDR terap s n n yakın tar hl  travmat k olaylarda travmaya
 danı anların mevcut stres kaynaklarını yönetmes n  sağlamak-  maruz kalan k   lere müdahale yöntem  olarak b reysel ve grup   KAYNAKÇA  Negl, 21:669-680.
 tır.  ps koterap ler nde  kullanılan protokoller     mevcuttur    (Kork-  Rutan SJ, Stone, WN, Shay JJ (2007) Psychodynam cGroupPsychothe-
   md  odaklı grup müdahales nde; danı anların, travma bel rt -  mazlar, 2020). Ülkem zde ya anan b rçok travmat k olaydan   rapy, 4nd ed. New York,    Gu lfordPress.
 ler n n günlük rut nler n  nasıl etk lend ğ n  anlamaları  ç n   sonra  EMDR Türk ye  Derneğ ’n n  çatısı  altında  h zmet  veren   Shap ro, F. (2020) EMDR-Göz hareketler   le duyarsızla tırma ve yen den
 travma sonrası stres bel rt ler   le  lg l  ps koeğ t m uygulan-  Travma İy le t rme Grubu’nun çalı malarını tak p etmek   B sson, I. J.,Roberts, N.P,  Andrew M., Cooper, R.,&Lew s, C ( 2013).Psy-    leme: Temel prens pler ve prosedürler (5. Baskı) (Çev.  a zade M.,San-
 Sonuç olarak;   AKUT - Arama Kurtarma Derneğ . (2011). Engell ler İç n Deprem El   makta, zorluklarla ba  etmede destekley c  stratej ler denen-  mümkündür.   basamaktan olu an b r protokolü vardır. ACT model n n travma   çares z ve güçsüz h ssett reb l r ancak terap  yoluyla b reyler   cholog cal therap es for    chron c   post traumat c   stress   soy I.) İstanbul: Okuyanus yayınları. (Özgün çalı ma 2001)
 K tabı. Yılmaz, M. (Ed.). İstanbul: Marmara Beled yeler B rl ğ .  tedav  h zmetler  a amasında  se post travmat k stres bozuklu-  dü ünceler n , duygularını ve davranı larını kontrol etmey    d sorder (PTSD)  n adults.Cochrane Database of    Systemat cRe-
 Her ne kadar bu yazıda özel gereks n ml  b rey ebeveynler ne   mekte, yen  problem çözme becer ler n  uygulayab lecekler  ev   Ps kod nam k Terap : Ps kod nam k terap , b rey n davranı  ve   ğuna   aret eden durumların tak b  ve müdahales , k   ler    öğreneb l r. B reyler,  lerlemek ve daha olumlu b r gelecek   v ews   Shap ro, F. andMaxf eld, L. (2002). Eyemovementdesens t zat onand-
 çocuklarının depremle ba  etme becer ler ne  l  k n b lg ler   Öngör, C. (2012). Engell  B reylere Afet Eğ t m . İzm r: Kanyılmaz Matba-  ödevler  ver lmekted r. Bu yakla ım;  travmaya uğramı  b reyle-  dü ünce kalıplarına katkıda bulunan altta yatan duygu ve   tükenm  l kten koruyan tak p h zmetler  mevcuttur (Yıldırım,   yaratmak  ç n  ht yaç duydukları becer ler  gel  t reb l r.  reprocess ng (EMDR): Informat on process ng  n thetreatment of
 acılık.
 vermey  hede em   olsak da, en ba ta unutulmaması gereken,   r n    md ye odaklanması, güçlü yönler ne vurgu yapılması,   mot vasyonları ke fetmeye odaklanan daha uzun vadel  b r   2016).  Bradley  R,  Green  J,  Russ  E,  Dutra  L, Westen  D.  A.  mult d mens onal   trauma. Journal of cl n calPsychology, 58(8), 933-946.
            meta analys s of
                           psychotherapyfor  PTSD.  Amer canJournal  of
  ster normal gel   m gösteren  ster özel gereks n ml  b rey   Tonak, H., A. ve K t  , A. (2020). Deprem ve Yangın Afetler nde Engell :   a amalı değ   m ve sınırlı yüzle t rme sürec  olarak görülmekte-  terap d r. Travmayı tedav  ederken ps kod nam k terap , b reyle-  Travma  ç n ps koterap n n b r d ğer öneml  yönü de, b reyler n   Psych atry 2005;162(2):214 27.  Van der Kolk, B. A. (2014). The body keepsthescore: Bra n, m nd, and
 olsun,  esasında  tüm  çocukların  benzer  gel   m ve  özell klere   Anlatımsal B r Derleme. Ergoterap  ve Rehab l tasyon  Derg s , 8(1),   d r (Foy vd.,  2005).  r n travmalarıyla  l  k l  daha der n duyguları ve deney mler    Anlatı (Narrat ve) Terap s : Anlatı terap s , b rey n k   sel öyküsü-   l  k ler n  ve sosyal destek ağlarını gel  t rmeler ne yardımcı   body  n theheal ng of trauma.   New York, NY: Pengu nBooks.
 sah p ve aynı zamanda her b r n n e s z olduğudur. Ancak   77-84.  Göz Hareketler yle Duyarsızla tırma ve Yen den İ leme (EMDR):   anlamalarına,   lemeler ne yardımcı olab l r. Bu  müdahalede;   nü, deney mler n  ve bunların mevcut zorluklarla nasıl  l  k l    olab lmes d r.  Travma,  zolasyon ve d ğerler nden kopukluk   Cohen, J. A., Mannar no, A. P., & Debl nger, E. (2017). Trauma-focused   Ya ar, B. A., Eroğlu, Z. M., Kavakcı, Ö., Abamor, E. A. ve Tavacıoğlu, E.
 çocukların bazı özel gereks n m durumlarından dolayı,   Türk, A. (2022). Deprem Özel nde Engell  B reylere Duyarlı Afet   Dünya Sağlık Örgütü ve dünyanın önde gelen sağlık kurulu la-  b reyde travma sonrası b l nçs z ya da b l nçl  olarak ortaya   olduğunu ke fetmey   çer r. Bu yakla ımda, patoloj  ya da   duygularına yol açab l r. B reyler terap  yoluyla, ba kalarıyla   CBT    forch ldrenandadolescents:  Treatmentappl cat ons.  New   (2016). Kalıcı kompl ke yas bozukluğ
            York, NY: Gu lfordPress.
 yakla ım ve müdahale yöntemler nde, akranlarına göre farklı   Yönet m  Model . Afet ve R sk Derg s  5(1),61-77.   rınca travmanın ps koloj k etk ler n  g dermede etk l l ğ    çıkarılan korkular, benl k algıları ve duygular değerlend r lmek-  eks kl kten z yade sosyal ve kültürel süreçlere odaklanılmakta-  etk l  b r  ek lde  let   m ve daha güçlü  l  k ler kurmayı,  b r   duyarsızla tırma ve yen den   leme EMDR’n n hızlı  etk nl ğ : İk  olgu
 b reyselle t rme ve uyarlamalarda bulunmamız gerekeb l r.   Varol, N., ve  Gültek n, T. (2016). Afet  Antropoloj s . Elektron k  Sosyal   Travmat k olay, b r k   n n z h nsel ve duygusal sağlığı üzer nde   Travma; anks yete, depresyon, geçm  e dönü ler, kabuslar,   kanıtlanmı  b r terap  yakla ımıdır. EMDR’da b reyler n travma-  te; bu deney mlere göre b reyler n farkındalıklarının artırılması   dır. Temel olarak  nsanların problemler yle  lg l  baskın anlatıla-  toplulu
 B l mler Derg s , 15(59), 1431-1436. do : 10.17755/esosder.89650  öneml   b r  etk ye  sah p  olab lecek  karma ık  ve  zayı atıcı  b r   s n rl l k, uykusuzluk, a ırı uyanıklık ve ba kalarından kopma    stenmekted r (Foy vd., 2000).  rını yapı-söküme uğratmak ve alternat f h kâyelerle yen  b r   çocuklar ve a lelerle emdr uygulamaları. Ercan ES, Yekta  Ç, Tufan AE,   ces2017;30:154-159.
 Deprem n beraber nde get rd ğ  olumsuz sonuçların, dezavan-  deney md r. Ps�koterap�, travmat�k olayı yaşamış b�reyle-  h ss   g b   b r  d z   f z ksel  ve  ps koloj k  semptomlara  neden   t k  deney mler    lemes ne  yardımcı olmak   ç n  adapt f  b lg    anlatı  n a etmek üzer ne b r çalı ma tekn ğ  uygulanır. Travma-  Çok sayıda çalı ma, ps koterap n n travma tedav s nde etk nl -  B laç Ö, ed törler. COVID-19 Pandem s  ve Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı.
 tajlı gruplar  çer s nde yer alan kırılgan ve savunmasız   Yılmaz, A., Kokmaz, S. Z., ve Korur, S. (2011). Depremler ve sonrasında   r�n deney�mler� aracılığıyla çalışmasına ve genel refahı-  olab l r. Bu semptomlar, b r k   n n günlük ya amda   lev görme     lem kuramını kullanır. EMDR sırasında terap st, k    travmat k   Ps kod nam k grup müdahales nde temel amaç, travmaya   yı tedav  ederken anlatı terap s , b reyler n deney mler n    ğ n  gösterm  t r. Konuyla  lg l
 konumundak  özel gereks n ml  b reyler  d ğer b reylere kıyasla   kar ıla ılan çevre sorunları. Eng neer ng Sc ences, 6(4), 1212-1223.  nı �y�leşt�rmes�ne yardımcı olab�lecek b�r tedav� şekl�d�r.   yeteneğ n  öneml  ölçüde etk leyerek   ,  l  k ler ve genel ya am   olaya odaklanmı ken ona verd ğ  dokunma, ses ya da göz   maruz kalmı  b rey n travmalardan tamamen kurtulması değ l;    yen den çerçevelend rmeler ne, onları güçlend ren,  lerlemele-  çalı manın sonuçları değe
 daha fazla etk led ğ n  b l yoruz (Türk, 2022). Ancak gerçekle -  https://www.youtube.com/watch?v=yRlWmTEYBOo  Bu yazıda; travmanın tanımını, dünyada ve ülkem zde travma-  kal tes   le  lg l  zorluklara yol açab l r. Bu zorlukların g der lme-  hareket  g b  b r d z  ç ft yönlü uyarımla; beyn n  lg l  bölümler -  günlük akt v teler n  engelleyen travmaların üstes nden gelme-  r ne yardımcı olan yen  ve daha olumlu b r anlatı gel  t rmeler -  anks yete, depresyon ve travma
 mes  her zaman olası olan afet durumlarından;  lg l  hazırlık ve   t k deney mlerden sonra b reyler n  y le mes nde etk l l ğ    s nde de k    ps koloj k destek arayı ına g reb l r.   n n uyarımını sağlar. Bu müdahale k   n n anı  le  l  k l  duygula-  s n  sağlamaktır (Rutan vd., 2007).   ne yardımcı olab l r (Fırat, 2019).  etk l  olduğunu bulmu tur (Cohen vd., 2017). Ek olarak 26   Foy DW, Er ksson CB, Tr ce GA (2001) Introduct ontogroup ntervent -
 planlamaları yaparak ve gerekl  b lg , becer  ve davranı ları   kanıtlanmı  farklı terap  türler n  ve travma ps koterap s n  ele   Travma  ç n Ps koterap  Türler   rı ve duyumlarını   lemleyerek duyarsızla masını, daha stab l   çalı manın s stemat k olarak gözden geç r lmes  sonucunda,   onsfortraumasurv vors.  GroupDyn, 5:246-251.
 ed nerek korunab leceğ m z  de b l yoruz. Bu derg n n yazarları   alacağız.   olmasını ve günlük ya amına daha adapt f b r  ek lde devam   Kabul ve Adanmı lık Terap s  (ACT): L teratürde İng l zce adının   Ps koterap  Travmayı İy le t rmeye Nasıl Yardımcı Olab l r?  travma odaklı ps koterap n n travma semptomlarını azaltmada
 ve özel gereks n ml  b reylerle çalı an alan uzmanları olarak,   Ps koterap , duygusal ve ps koloj k zorluklarla çalı mak  ç n ruh   edeb lmes n  sağlar (Ya ar vd., 2017).  kısaltımı ACT Terap s  olarak geçen bu yakla ımın; değerlend r-  Ps koterap , travma  ç n oldukça etk l  b r yoldur çünkü b reyle-  travma odaklı olmayan ps koterap den daha etk l  olduğunu   Foy DW, Unger WS, Wattenberg MS (2005) An overv ew of
 çocuklarınızı özell kle deprem sonrası süreçte sözünü ett ğ m z   Travma, b rey n ba a çıkma yeteneğ n  a an, der nden üzücü   sağlığı uzmanıyla konu mayı  çeren b r tedav   ekl d r. A ağıda-  Son yıllarda bu yakla ımın hem b reysel hem de grupla müda-  me, kr z müdahales  ve travma tedav  h zmetler n  kapsayan üç   r n deney mler  ve duyguları üzer nde çalı maları  ç n güvenl ,   bulunmu tur (B sson vd., 2013).  ev dencebasedgroupapproachestotraumaw thadults. InGroupInt
                                  Psycholog calTrauma. (Eds B Buchele,
            vent onsforTreatment of
 becer ler  le koruyab lmen z d leğ yle. Sevg yle kalın.   veya rahatsız ed c  b r olaya ver len  ps koloj k  b r tepk d r.   k ler dah l olmak üzere çe  tl  ps koterap  türler  travma tedav -  basamaklı b r müdahale sürec  vardır.  ACT model nde değer-
 Travmat k olaylar; f z ksel ya da duygusal  st smarı, doğal afetle-  s nde etk l  olab l r:  halelerde kullanılmak üzere olu turulan uygulama protokoller    lend rme a aması,  lk müdahale ed lecek mağdurların saptan-  destekley c  b r ortam sağlar. Terap  yoluyla b reyler, bel rt ler -  BDT'n n de  özell kle travma tedav s nde etk l  olduğu göster l-  H Sp tz):116-166. New York,    Amer canGroupPsychotherapyAsso-
 KAYNAKÇA  r , kazaları,   ddet , b r k   n n güvenl k veya esenl k duygusunu    le b rçok farklı ruhsal problem n tedav s nde de etk l  ve ba arı-  ması, ya amsal r sk ta ıyıp ta ımadıklarının tesp t  ve travmanın   ne katkıda bulunan olumsuz dü ünce kalıplarını, davranı ları   m  t r.  Konuyla   lg l     gerçekle t r len  29  ara tırmanın    çoklu   c at on.
 tehd t eden herhang  b r olayı  çereb l r (Van der Kolk, 2014).   B l  sel Davranı çı Terap  (BDT): BDT, olumsuz dü ünce kalıpları-  lı olduğu görülmekted r (Shap ro, 2020). Shap ro ve Maxf eld     ddet n n bel rlenmes   le  ht yaca uygun toplum kaynaklarını   tanımlamayı, ba a çıkma stratej ler  gel  t rmey  ve travmalarıy-  anal z   BDT'n n travma semptomlarını azaltmada etk l  olduğu-  Türkçapar, M. Hakan, and A. Emre Sargın. "B l  sel davranı çı ps kotera-
 Açıkalın, O. (2017).  Yüzyılın hesabı: Deprem bağlamında d rayetl    Travmanın etk�ler� k�ş�den k�ş�ye gen�ş ölçüde değ�şeb�l�r   nı ve davranı ları bel rlemeye ve değ  t rmeye odaklanan kısa   (2002); f z ksel   ddet, doğal felaket, tecavüz, kaza g b   travma-  bel rlemey  hede er. ACT model n n kr ze müdahale a aması,   la  lg l  zor duyguları   lemey  öğreneb l rler.  nu ortaya çıkmı tır (Bradley vd., 2005).   p ler: tar hçe ve gel   m." B l  sel Davranı çı Ps koterap
 toplumun neres ndey z? İstanbul: Yen  İnsan Yayınev .  ve travmanın ş�ddet�, olayın türü, k�ş�n�n yaşı, k�ş�l�ğ� ve   vadel , kanıta dayalı b r terap d r. Travmayı tedav  ederken BDT,   t k ya antılar sonrasında görülen travma tanısı alan k   lerde üç   kr z müdahales  planlarının yapılması ve bel rlenen toplum   Derg s  1.1 (2012): 7-14.
 AFAD - Afet ve Ac l Durum Yönet m  Ba kanlığı. (2011). Engell ler İç n   dayanıklılığı g�b� b�r d�z� faktöre bağlı olab�l�r.  b reyler n deney mler yle  lg l  olumsuz dü ünce  le  nançları    le sek z seansın ardından  % 60-90 oranında bel rt ler n kaybol-  kaynakları  le kısa sürede uygulanacak tedav  h zmetler n    Ps koterap n n en öneml  faydalarından b r , b reyler n kend le-  BDT ve EMDR'ye kıyasla bu terap ler hakkında daha az ara tırma   Reeker J, Ens ng D, Ell o
 olmasına rağmen, ps kod nam kterap  ve anlatı terap s n n de
 r n  daha güçlü h ssetmeler ne ve ya amları üzer nde kontrol
 Depremde İlk 72 Saat. Kadıoğlu, M. (Ed.). İstanbul: AFAD  tanımasına; bunlarla mücadele etmes ne ve ba a çıkma strate-  duğunu bel rtmekted r.  kapsar.  Bu  a ama  kr z  müdahales   model n n,  standart yed    sah b  olmalarına  yardımcı  olab lmes d r.  Travma; b reyler    grouptreatmentoutcomesforsexuallyabusedch ldren. Ch ld Abuse-
                                                                                                           39
   34   35   36   37   38   39   40   41   42   43   44