Page 44 - izmir meb ozbakıs dergi deprem özel sayısı456
P. 44

Öz Bakış






                                                                                                                                                                                                                                                                              3-Duygusal  rahatlama  ve  denge  �ç�n  bedensel  etk�nl�kler  ve
                                                                                                                                                                                                                                                                              sanatı  etk�l�  şek�lde  kullanmak:  S n r s stem n n rahatlaması,
                                                                                                                                                                                                                                                                              bedensel gev eme ve stab l zasyonu sağlamak  ç n öğretmen-
                                                                                                                                                                                                                                                                              ler n en etk l  aletler , drama, oyun g b  bedensel akt v te gerek-
                                                                                                                                                                                                                                                                              t ren etk nl kler  le  çsel malzemen n   lenerek dı a vurulmasını
                                                                                                                                                                                                                                                                              sağlayan sanat ve edeb yat etk nl kler d r. Örneğ n, travmat k
                                                                                                                                                                                                                                                                              olaylara  l  k n duygu ve dü ünceler n  fade ed lmes n
                                                                                                                                                                                                                                                                              sağlayan terapöt k h kâyeler kullanılab l r. Müz k, dans ve res m
                                                                                                                                                                                                                                                                              etk nl kler   duygularını  ve  zor  ya antılarını   fade  etmeler
                                                                                                                                                                                                                                                                              konusunda öğrenc lere yardımcı olab l r.
                                                                                                                                                                                                                                                                              4-Ps�koloj�k  sağlamlığı  �nşa  etmek: Ps koloj k sağlamlık, zor
                                                                                                                                                                                                                                                                              olaylar kar ısında öğrenc n n duygusal ba  etme sermayes
                                                                                                                                                                                                                                                                              olarak   lev göreb l r(Rutter, 1999).   Travmat k olaylar kar ısında
                                                                                                                                                                                                                                                                              öğrenc ler n olumsuz duygulara odaklanarak   levsel olmayan
                                                                                                                                                                                                                                                                              davranı lar ve ba a çıkma stratej ler  gel  t rmeler n  engelle-
                                                                                                                                                                                                                                                                              mek, ps koloj k sağlamlık düzeyler n n yüksek olmasıyla
                                                                                                                                                                                                                                                                              mümkündür. Ps koloj k sağlamlık sayes nde, duygularını
                                                                                                                                                                                                                                                                              anlamlandırab len, olayları gerçekç  b ç mde değerlend reb len
                                                                                                                                                                                                                                                                              ve  l  k   ç nde olduğu sosyal s stemler n desteğ n  alab len
                                                                                                                                                                                                                                                                              öğrenc ler bu zorlu olaylar kar ısında daha d k durab l r ve daha
                                                                                                                                                                                                                                                                              kısa sürede uyum gel  t reb l r.
                                                                                                                                                                                                                                                                              5-Akran  zorbalığı  konusunda  sınıfı,  önleme  ve  müdahale
                                                                                                                                                                                                                                                                              becer�ler� �le donatmak: Sınıfta ps koloj k güvenl ğ  sağlamak
                                                                                                                                                                                                                                                                              ve bununla b rl kte olumlu ve dayanı macı b r sınıf sosyoloj s
                                                                                                                                                                                                                                                                               n a etmek  ç n öğrenc ler arasında sıklıkla görüleb len akran
                                                                                                                                                                                                                                                                              zorbalığını önley c  ve müdahale ed c  stratej ler kullanılab l r.
                                                                                                                                                                                                                                                                              Zorbalığın ne olduğu konusunda öğrenc lere   levsel b r b l nç





                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              öneml  nedenler nden bazılarıdır. Bunların  çer s nde özell kle
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              anne-baba  tutumları ve bu  tutumların devamı  ekl ndek
                                                                                                                                             Öğrenme    n  beyn   le yapan çocuk, aynı zamanda ya adığı bu   loj s nde uygulayab lmek  ç n somut etk nl k öner ler nde                                                                                                                                        ebeveyn-çocuk  let   m , b rçok gel   msel travmanın gel  t ğ
                                                                                                                                             olumsuz deney mler n kron k stres n  de beyn nde ve beden n-  bulunmak  st yorum.                                                                                                                                                                                sosyal rah m   lev  görür. Çocuğun kron k olarak azarlandığı,
                                                                                                                                             de ya amak durumunda kalmaktadır. Bu stres, karı tırıcı b r etk                                                                                                                                                                                                  a ağılandığı, ba ka çocuklarla kıyaslandığı, saygı duyulmadığı
                                                                                                                                             rolü oynayab l r çünkü öğrenme  ç n gerekl  olan bey n bölge-  1-Duygu okuryazarı b�r sınıf �nşa etmek: Duygu okuryazarlığı,                                                                                                                                     ve total olarak saygı ve sevg  görme, güvenl  ortamda büyüme,
                                                                                                                                             ler  (PFC), stres altında bloke olab lmekte ya da bu bölgelerdek    k   n n beden nde h ssett ğ  duyumları fark etmes , b rb r nden                                                                                                                              duygusal rehberl k g b  temel ps koloj k  ht yaçlarının g der l-
                                                                                                                                             akt vasyon azalab lmekted r (F eld, Jones ve Russel-Chap n,   ayırt etmes  ve bu duyumları doğru b ç mde adlandırmasıdır.                                                                                                                                        med ğ  a le yapıları ba lı ba ına travmat k b r etk  yaratır.
                                                                                                                                             2017; Kenya and Vuy ya, 2020).                    Bu  duyumların adlandırılmasıyla  duygulara  ula ırız. Öfke,                                                                                                                                                   A leden dev r alınan bu ps koloj k m ras  le sınıf ortamına gelen
                                                                                                                                                                                               korku, çares zl k, sev nç, co ku g b  duyguların neden ve nasıl
                                                                                                                                             Travma ya ayan öğrenc ler n travmanın etk s yle serg led kler    ya andığına da r öğrenc lere ps ko-eğ t mler sunmak, duygu                                                                                                                                      çocuklarda dürtüsell k, duygusal  st krarsızlık, davranı ını
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              kontrol edememe, saldırganlık ve ba arısızlık en sık görülen
                                                                                                                                             davranı lar, sıklıkla ba ka özel gereks n m durumları ve davra-
            Travmayı                                          Travmat k olaylar ya da ya antılar, çocukların hayatında örsele-               nı  problemler yle karı tırılab l r. Özel Öğrenme Güçlüğü,   travmat k stres altında beyn n etk lenen bölgeler n  ve travma-                                                                                                                                     davranı  örüntüler d r. Bu ko ullar altında bu örüntüler travma
                                                                                                                                                                                               anlama  becer ler n   kazanmalarını  sağlayab l r.  Öğretmenler,
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              temell d r.  Bu  davranışların  panzeh�r�  �se  şefkatl�  ve  saygı
                                                                                                                                             d kkat eks kl ğ , a ırı hareketl l k, derse kar ı  lg s zl k, akadem k
                                                                                                                                                                                               t k stres  le öğrenme arasındak   l  k y  fark ett kler nde travma-
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              duyan  öğretmenl�k  s�stem�d�r.  Bu  s�stem�  uygulayan  b�r
                                                              y c  etk ler bırakab lmekted r. Olayın n tel ğ ne bağlı olarak bu
                                                                                                                                             ba arısızlık ve hatta Ot zm g b  tanı veya et ketler akla  lk gelen-
                                                                                                                                                                                               ya duyarlı b r prat k serg leyeb l rler. Böyle b r prat k sayes nde
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              öğretmen, duygusal olarak stab�ld�r, yet�şk�n sorumluluğu �le
                                                              etk ler, uzun yıllar boyu süreb lmekte ve yet  k nl kte ortaya
                                                                                                                                             ler olab lmekted r (Cole ve ark., 2005; Mears, 2012). Doğal
                                                                                                                                                                                               beden-bey n etk le  m n  sağlayan yöntemlerle kend  davranı -
            İy�leşt�ren                                       çıkan ps koloj k rahatsızlıklara kaynaklık edeb lmekted r.                     olarak yanlı  tesp t, yanlı  müdahale veya yardım etme stratej -  larını yönetmeler  konusunda öğrenc lere yardım edeb l rler.                                                                                                                                   hareket  eder,  çocuğun  davranışlarını  ahlak�  açıdan  değ�l
                                                              Çocukluk çağı travmalarının ya da olumsuz ya am deney mler -
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              ps�koloj�k  açıdan  değerlend�r�r  ve  bu  öğretmenler  davranış
                                                                                                                                             ler n n kullanılmasına yol açab l r. Sonuç; öğretmen n ya adığı
                                                                                                                                                                                               2-Travmat�k  yaşantıların  bey�n  üzer�ndek�  etk�s�n�  b�lmek  ve
                                                              n n  lerleyen yıllardak  etk ler  hakkında yapılmı  b rçok çalı ma
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              değ�şt�rme konusunda oldukça etk�l�d�r.
                                                                                                                                             stres, tükenme ve yetk nl kler nden  üphe duyma; öğrenc n n
                                                              mevcuttur (Arslan  ve  Balkıs, 2015;  Gluckman, Hanson and
                                                                                                                                                                                               öğretmek: Öğretmenler, travmat k stres altında beyn n etk le-
                                                                                                                                             de anla ılmama ve çares z h ssetmes  olab l r.
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              Yukarıda sıralanan gerekçelere dayalı olarak öğretmen n k   sel
                                                              Beedle, 2007). Çocukluk çağı travmaları, ergenl k ve yet  k nl k-
                                                                                                                                                                                               nen bölgeler n n neler olduğunu ve bunların davranı larla ve
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              olgunluğu, kend  duygularını düzenleme becer ler ne sah p
            Öğretmen                                          tek  depresyon, uyku bozuklukları, k   l k bozuklukları vs. g b                Travmat�k etk�ler �le d�ğer davranış sorunlarını veya zorlukları-  özell kle öğrenme  le  l  k s n  b lerek beden-bey n arasındak                                                                                                                                olu u,  efkat ve merhamet prat ğ  serg lemes , çocuk haklarına
                                                                                                                                             nı b�rb�r�nden ayırt etmen�n yollarından b�r� travmaya duyarlı
                                                              ps koloj k bozukluklarla yakından  l  k l d r.
                                                                                                                                                                                                l  k y  kurma, beden ve bey nler n  kontrol ederek davranı ları-
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              duyarlı olması, m kro- let   m becer ler n  akt f b ç mde kullan-
                                                                                                                                             öğretmenl�k becer�ler�n� ed�nmek ve uygulamak olab�l�r (Cra�g,
                                                                                                                                                                                               nı yönetme konusunda öğrenc lere yardım edeb l r. Öğrenc le-
                                                              Büyük travma yaratan olayların (ölüm, tecavüz, doğal afetler
                                                                                                                                             2016). Akılda tutmayı kolaylaştırması açısından bu becer�ler�
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              ması ve travmanın sınıfta nasıl ortaya çıkab leceğ  konusunda
                                                                                                                                                                                               r n, stres altında  ken beyn n am gdala bölges n n akt ve
                                                              vb.) yanı sıra; küçük dü ürme,  ğneleme, hakaret etme, alay
                                                              etme, ba kaları  le kıyaslama ve temel ps koloj k  ht yaçlara                  şöyle l�steleyeb�l�r�z:                           olduğunu b lmes  ve bu akt vasyonun beyn n öğrenen bölges                                                                                                                                                      kesk n gözlemler yapab lmes ne olanak tanıyacak b lg
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              b r k m ne sah p olması, öğretmen n “travma  y le t ren” b r
                                                              kar ı duyarsızlık g b  davranı lar da çocuk  ç n gel   msel                      Duygu okur yazarı b r sınıf  n a etmek          olan prefrontal korteks  devre dı ı bıraktığını b lmeler , s n r                                                                                                                                               öğretmene dönü mes   ç n gerekl  olan önko ullardır.
            Dr. Vahap YORGUN                                  travmalar yaratab lecek olaylardır. Çocuklar doğup büyüdükle-                    Travmat k ya antıların bey n üzer ndek  etk s n  b lmek ve   s stemler n  nasıl rahatlatacakları konusunda öneml   puçları
                                                                                                                                                                                               sunar.  Yüksek stresl  durumlarda beyn  sak nle t rmek ve
            Bayraklı Rehberlik ve Araştırma Merkezi           r  a leler nden ve sosyal ortamlarından ya da okulun  ç ndek                     öğretmek                                        prefrontal kortekstek  akt vasyonu tekrar yükseltmek öğrenme
                                                              d ğer öğrenc ler ve bazen öğretmenler tarafından bu tür davra-
                                                              nı lara maruz kalab l r.                                                         Duygusal rahatlama ve denge  ç n bedensel etk nl kler ve    ç n önko uldur (F eld, Jones ve Russel-Chap n, 2017; Kenya
                                                                                                                                               sanatı etk l   ek lde kullanmak                 and Vuy ya, 2020.  Bu noktadan hareketle, Beyn n El Model
                                                                                                                                                                                               (S egel, 2010) kavramını öğrenc lere tanıtmak, nefes egzers zle-
                                                                                                                                               Ps koloj k sağlamlığı  n a etmek                r , topraklanma etk nl kler , stres ver c  olaylara  l  k n duygusal
                                                                                                                                               Akran zorbalığı konusunda sınıfı önleme ve müdahale   payla ım çemberler  ve destekley c  b r akran ve okul s stem -
                                                                                                                                               becer ler   le donatmak                         n n varlığı, s n r s stem n  rahatlatarak dürtüsel davranı ları
                                                                                                                                                                                               önleyeb l r, duyguların düzenlenmes ne yardımcı olab l r.
                                                                                                                                             Bu be  temel ba lık, bu hal yle öğretmenler  ç n yeter nce
                                                                                                                                             somut olmayab l r. O nedenle bu ba lıkları sınıfta ve sınıf sosyo-
              44
   39   40   41   42   43   44   45   46   47   48   49