Page 46 - izmir meb ozbakıs dergi deprem özel sayısı456

Öz Bakış

3-Duygusal rahatlama ve denge �ç�n bedensel etk�nl�kler ve kazandırmak, zorbalık vakalarını anal z ederek zorba, kurban ve
sanatı etk�l� şek�lde kullanmak: S n r s stem n n rahatlaması, zley c roller n bel rlemek etk l b r lk adım olab l r. Bu noktada
bedensel gev eme ve stab l zasyonu sağlamak ç n öğretmen- öğrenc ler n öğrenmes gereken en öneml b lg , zorbalığı
ler n en etk l aletler , drama, oyun g b bedensel akt v te gerek- devam ett ren n sess z çoğunluğun tepk s zl ğ olduğunu fark
t ren etk nl kler le çsel malzemen n lenerek dı a vurulmasını etmeler d r. Bu sebeple, sınıfta b zl k duygusunu gel t rerek
sağlayan sanat ve edeb yat etk nl kler d r. Örneğ n, travmat k h çb r öğrenc n n "yabancı ve yalnız" konumuna dü memes n
olaylara l k n duygu ve dü ünceler n fade ed lmes n sağlamak ve zorbalık vakası olduğunda "güçsüz" öğrenc yle
sağlayan terapöt k h kâyeler kullanılab l r. Müz k, dans ve res m dayanı ma serg leyerek onu güçlend recek b r sosyoloj
etk nl kler duygularını ve zor ya antılarını fade etmeler olu turmak, bu tür vakaların çoğunu önleyeb l r.
konusunda öğrenc lere yardımcı olab l r.
4-Ps�koloj�k sağlamlığı �nşa etmek: Ps koloj k sağlamlık, zor Bu stratej ler uygulamak ç n öğretmen n, etk l b r let m
olaylar kar ısında öğrenc n n duygusal ba etme sermayes kullanarak modellemes ve sınıfta öğrenc lerle saygı ve güven
olarak lev göreb l r(Rutter, 1999). Travmat k olaylar kar ısında l k s ç nde olması gerekmekted r(Cra g, 2016). Bu gerekl l k,
öğrenc ler n olumsuz duygulara odaklanarak levsel olmayan öğretmene yukarıda sayılan stratej ler uygulaması ç n b r
davranı lar ve ba a çıkma stratej ler gel t rmeler n engelle- platform sağlar. Sınıfta d s pl n ; etk le mle, önceden kar ılıklı
mek, ps koloj k sağlamlık düzeyler n n yüksek olmasıyla olarak bel rlenen kurallarla, her öğrenc n n söz hakkına sah p
mümkündür. Ps koloj k sağlamlık sayes nde, duygularını olduğu ve bunu kullandığı çember ya da forum g b mekan z-
anlamlandırab len, olayları gerçekç b ç mde değerlend reb len malarla sağlayan öğretmen, öğrenc de saygı ve güven duygu-
ve l k ç nde olduğu sosyal s stemler n desteğ n alab len su olu turur. Kar ılıklılık lkes gereğ , saygı duyan ve güvenen
öğrenc ler bu zorlu olaylar kar ısında daha d k durab l r ve daha öğretmen, saygı görecek ve güven lecekt r. Bu stratej ler
kısa sürede uyum gel t reb l r. uygulamanın d ğer b r yolu Rehberl k Serv s le b rl ğ
yapmaktır. Öğrenc y bütünsel olarak tanımak ve yukarıda
5-Akran zorbalığı konusunda sınıfı, önleme ve müdahale l stelenen bazı etk nl kler uygulamak ç n ps koloj k danı ma
becer�ler� �le donatmak: Sınıfta ps koloj k güvenl ğ sağlamak b l m n n yöntemler kullanılab l r.
ve bununla b rl kte olumlu ve dayanı macı b r sınıf sosyoloj s
n a etmek ç n öğrenc ler arasında sıklıkla görüleb len akran Öğrenc n n ç nden geld ğ sosyal yapıyı tanımak, olası çocuk-
zorbalığını önley c ve müdahale ed c stratej ler kullanılab l r. luk çağı travmaları konusunda öğretmene zeng n b r ver
Zorbalığın ne olduğu konusunda öğrenc lere levsel b r b l nç tabanı sunar (Jaycox vd., 2006). Göç, s zl k, kültürel yapı,
sosyo-ekonom k düzey ve anne-baba tutumları, travmaların en

öneml nedenler nden bazılarıdır. Bunların çer s nde özell kle
anne-baba tutumları ve bu tutumların devamı ekl ndek
Öğrenme n beyn le yapan çocuk, aynı zamanda ya adığı bu loj s nde uygulayab lmek ç n somut etk nl k öner ler nde ebeveyn-çocuk let m , b rçok gel msel travmanın gel t ğ
olumsuz deney mler n kron k stres n de beyn nde ve beden n- bulunmak st yorum. sosyal rah m lev görür. Çocuğun kron k olarak azarlandığı,
de ya amak durumunda kalmaktadır. Bu stres, karı tırıcı b r etk a ağılandığı, ba ka çocuklarla kıyaslandığı, saygı duyulmadığı
rolü oynayab l r çünkü öğrenme ç n gerekl olan bey n bölge- 1-Duygu okuryazarı b�r sınıf �nşa etmek: Duygu okuryazarlığı, ve total olarak saygı ve sevg görme, güvenl ortamda büyüme,
ler (PFC), stres altında bloke olab lmekte ya da bu bölgelerdek k n n beden nde h ssett ğ duyumları fark etmes , b rb r nden duygusal rehberl k g b temel ps koloj k ht yaçlarının g der l-
akt vasyon azalab lmekted r (F eld, Jones ve Russel-Chap n, ayırt etmes ve bu duyumları doğru b ç mde adlandırmasıdır. med ğ a le yapıları ba lı ba ına travmat k b r etk yaratır.
2017; Kenya and Vuy ya, 2020). Bu duyumların adlandırılmasıyla duygulara ula ırız. Öfke, A leden dev r alınan bu ps koloj k m ras le sınıf ortamına gelen
korku, çares zl k, sev nç, co ku g b duyguların neden ve nasıl
Travma ya ayan öğrenc ler n travmanın etk s yle serg led kler ya andığına da r öğrenc lere ps ko-eğ t mler sunmak, duygu çocuklarda dürtüsell k, duygusal st krarsızlık, davranı ını
davranı lar, sıklıkla ba ka özel gereks n m durumları ve davra- anlama becer ler n kazanmalarını sağlayab l r. Öğretmenler, kontrol edememe, saldırganlık ve ba arısızlık en sık görülen
nı problemler yle karı tırılab l r. Özel Öğrenme Güçlüğü, davranı örüntüler d r. Bu ko ullar altında bu örüntüler travma
Travmat k olaylar ya da ya antılar, çocukların hayatında örsele- d kkat eks kl ğ , a ırı hareketl l k, derse kar ı lg s zl k, akadem k travmat k stres altında beyn n etk lenen bölgeler n ve travma- temell d r. Bu davranışların panzeh�r� �se şefkatl� ve saygı
y c etk ler bırakab lmekted r. Olayın n tel ğ ne bağlı olarak bu ba arısızlık ve hatta Ot zm g b tanı veya et ketler akla lk gelen- t k stres le öğrenme arasındak l k y fark ett kler nde travma- duyan öğretmenl�k s�stem�d�r. Bu s�stem� uygulayan b�r
etk ler, uzun yıllar boyu süreb lmekte ve yet k nl kte ortaya ler olab lmekted r (Cole ve ark., 2005; Mears, 2012). Doğal ya duyarlı b r prat k serg leyeb l rler. Böyle b r prat k sayes nde öğretmen, duygusal olarak stab�ld�r, yet�şk�n sorumluluğu �le
çıkan ps koloj k rahatsızlıklara kaynaklık edeb lmekted r. olarak yanlı tesp t, yanlı müdahale veya yardım etme stratej - beden-bey n etk le m n sağlayan yöntemlerle kend davranı - hareket eder, çocuğun davranışlarını ahlak� açıdan değ�l
Çocukluk çağı travmalarının ya da olumsuz ya am deney mler - ler n n kullanılmasına yol açab l r. Sonuç; öğretmen n ya adığı larını yönetmeler konusunda öğrenc lere yardım edeb l rler. ps�koloj�k açıdan değerlend�r�r ve bu öğretmenler davranış
n n lerleyen yıllardak etk ler hakkında yapılmı b rçok çalı ma stres, tükenme ve yetk nl kler nden üphe duyma; öğrenc n n 2-Travmat�k yaşantıların bey�n üzer�ndek� etk�s�n� b�lmek ve değ�şt�rme konusunda oldukça etk�l�d�r.
mevcuttur (Arslan ve Balkıs, 2015; Gluckman, Hanson and de anla ılmama ve çares z h ssetmes olab l r. öğretmek: Öğretmenler, travmat k stres altında beyn n etk le-
Beedle, 2007). Çocukluk çağı travmaları, ergenl k ve yet k nl k- nen bölgeler n n neler olduğunu ve bunların davranı larla ve Yukarıda sıralanan gerekçelere dayalı olarak öğretmen n k sel
tek depresyon, uyku bozuklukları, k l k bozuklukları vs. g b Travmat�k etk�ler �le d�ğer davranış sorunlarını veya zorlukları- özell kle öğrenme le l k s n b lerek beden-bey n arasındak olgunluğu, kend duygularını düzenleme becer ler ne sah p
ps koloj k bozukluklarla yakından l k l d r. nı b�rb�r�nden ayırt etmen�n yollarından b�r� travmaya duyarlı l k y kurma, beden ve bey nler n kontrol ederek davranı ları- olu u, efkat ve merhamet prat ğ serg lemes , çocuk haklarına
öğretmenl�k becer�ler�n� ed�nmek ve uygulamak olab�l�r (Cra�g, duyarlı olması, m kro- let m becer ler n akt f b ç mde kullan-
Büyük travma yaratan olayların (ölüm, tecavüz, doğal afetler 2016). Akılda tutmayı kolaylaştırması açısından bu becer�ler� nı yönetme konusunda öğrenc lere yardım edeb l r. Öğrenc le- ması ve travmanın sınıfta nasıl ortaya çıkab leceğ konusunda
vb.) yanı sıra; küçük dü ürme, ğneleme, hakaret etme, alay şöyle l�steleyeb�l�r�z: r n, stres altında ken beyn n am gdala bölges n n akt ve kesk n gözlemler yapab lmes ne olanak tanıyacak b lg
etme, ba kaları le kıyaslama ve temel ps koloj k ht yaçlara olduğunu b lmes ve bu akt vasyonun beyn n öğrenen bölges b r k m ne sah p olması, öğretmen n “travma y le t ren” b r
kar ı duyarsızlık g b davranı lar da çocuk ç n gel msel Duygu okur yazarı b r sınıf n a etmek olan prefrontal korteks devre dı ı bıraktığını b lmeler , s n r öğretmene dönü mes ç n gerekl olan önko ullardır.
travmalar yaratab lecek olaylardır. Çocuklar doğup büyüdükle- Travmat k ya antıların bey n üzer ndek etk s n b lmek ve s stemler n nasıl rahatlatacakları konusunda öneml puçları
r a leler nden ve sosyal ortamlarından ya da okulun ç ndek öğretmek sunar. Yüksek stresl durumlarda beyn sak nle t rmek ve
d ğer öğrenc ler ve bazen öğretmenler tarafından bu tür davra- prefrontal kortekstek akt vasyonu tekrar yükseltmek öğrenme
nı lara maruz kalab l r. Duygusal rahatlama ve denge ç n bedensel etk nl kler ve ç n önko uldur (F eld, Jones ve Russel-Chap n, 2017; Kenya
sanatı etk l ek lde kullanmak and Vuy ya, 2020. Bu noktadan hareketle, Beyn n El Model
(S egel, 2010) kavramını öğrenc lere tanıtmak, nefes egzers zle-
Ps koloj k sağlamlığı n a etmek r , topraklanma etk nl kler , stres ver c olaylara l k n duygusal
Akran zorbalığı konusunda sınıfı önleme ve müdahale payla ım çemberler ve destekley c b r akran ve okul s stem -
becer ler le donatmak n n varlığı, s n r s stem n rahatlatarak dürtüsel davranı ları
önleyeb l r, duyguların düzenlenmes ne yardımcı olab l r.
Bu be temel ba lık, bu hal yle öğretmenler ç n yeter nce
somut olmayab l r. O nedenle bu ba lıkları sınıfta ve sınıf sosyo-

46