Page 49 - akademi 2 e dergisi
P. 49

Eğitim alanı, heyecan verici ve son derece önemli bir
                                                                                                                                                                                               İnsan beyni biyolojik, kimyasal,  ziksel bir organ olarak
                                                                                                                                             döneme, beyin  çağına girmiştir. Bu çağda  eğitimcilerden
                                                                                                                                                                                               tasarlanmış ve aynı zamanda duygu, düşünce ve sosyal
                                                                                                                                             beynin en iyi nasıl öğrendiğine uygun olarak öğretim uygu-
                                                                                                                                                                                               ilişkiler için de programlanmıştır. İnsan beyni öğrenmeyi
                                                                                                                                             lamaları geliştirmeleri beklenecektir. Gelişmekte olan
                                                                                                                                                                                               sever.  Ancak beynin öğrenme şekli  karmaşıktır. Beyinde
                                                                                                                                             eğitsel nörobilim alanının ve “Zihin, Beyin ve Eğitim” adlı
                                                                                                                                                                                               birden çok öğrenmenin gerçekleştirilmesi vardır. Beyin sağ
                                                                                                                                             daha geniş hareketin birincil amacı, biyolojiyi bilişsel bilim,
                                                                                                                                                                                               ve sol olmak üzere iki yarım küre; frontal lob, temporal lob,
                                                                                                                                             gelişim ve eğitimle birleştirmektir; böylece eğitim, öğren-
                                                                                                                                                                                               parietal lob, oksipital lob olmak üzere dört lop ile dış beyin
                                                                                                                                             me ve öğretme araştırmalarına daha sağlam bir şekilde
                                                                                                                                                                                               orta  beyin  ve  iç  beyin  olmak  üzere  kategorilendirilen
                                                                                                                                             temellendirilebilir (Fischer vd., 2010). Bilgi ile teknolojinin
                                                                                                                                                                                               yapılardan oluşur.
                                                                                                                                             harmanlandığı ve teknolojinin insan biyolojisine entegre
                                                                                                                                                                                               Yaşanılan her deneyim tipik olarak bir veya daha fazla duyu
                                                                                                                                             edilmeye çalışıldığı bu çağda organizmanın (canlı türlerinin)
                                                                                                                                                                                               içerir. Çocuk çevre ile etkileşime girdikçe beş duyu organı
                                                                                                                                             duygu, düşünce ve eylemlerine dair tüm davranışlarını
                                                                                                                                                                                               aracılığıyla çeşitli uyaranlar vücuda girer. Bu deneyimler
                                                                                                                                             inceleyebilmek ve problemlerine alternatif çözümler
                                                                                                                                                                                               daha sonra elektriksel/kimyasal uyarılara dönüştürülür ve
                                                                                                                                             bulabilmek için tek bir disiplin değil birçok disipline gerek-
                                                                                                                                                                                               bunlar sinirsel uyarılar yoluyla beynin merkezindeki talamu-
                                                                                                                                             sinim vardır. Psikoloji, davranışı incelerken; sinirbilim ise
                                                                                                                                                                                               sa gider. Gelen uyaranlar, daha ileri işlemler için dört
                                                                                                                                             davranışın altında yatan beyin mekanizmalarını incelemek-
                                                                                                                                                                                               lobdan birine veya beynin motor korteks kısmına gönderilir
                                                                                                                                             tedir. O halde okul, sınıf ortam ve süreçlerinde öğrenci
                                                                                                                                                                                               (Duman, 2015).
                                                                                                                                             davranışlarını inceleyebilmek, kontrol edebilmek ve öğren-
                                                                                                                                             cileri doğru bir şekilde yönlendirip rehberlik edebilmek için
                                                                                                                                                                                               İnsan  beyninde  yaklaşık  100  milyar  nöron  (sinir  hücresi)
                                                                                                                                             “beyin bilimine” ve “biyo-teknolojiye” daha çok ihtiyaç
                                                                                                                                                                                               vardır ve insan bir birey olarak birbiriyle örüntülü-ilişkilendi-
                                                                                                                                             vardır.
                                                                                                                                                                                               rilmiş çok farklı türden sinir ağları ile doğar. Bu çok farklı
                                                                                                                                                                                               türdeki sinir ağları, bilinen beş duyu diye adlandırılan
                                                                                                                                             Bütün vücudu sevk ve idare eden, yöneten, kontrol eden,
                                                                                                                                                                                               algısal kayıt kanalları yoluyla deneyimler organize edilir ve
                                                                                                                                             duygu ve düşüncenin merkezi olan beyni tanımakla başla-
                                                                                                                                                                                               her bir duyusal alan birbiriyle mesajlaşarak iletişim kurar.
                                                                                                                                             malı  eğitim. Beynin nasıl  öğrendiğini  ve uyguladığını
                                                                                                                                                                                               İşte böylece dış çevreden duyular yoluyla aldığımız uyartı-
                                                                                                                                             anlamak paha biçilmez yeni bir beceridir. Bilişsel sinirbilim
                                                                                                                                                                                               larla, daha önceden yaşantı geçirdiğimiz beyin hücre
                                                                                                                                             ve eğitim dâhil olmak üzere farklı disiplinler arasındaki
                                                                                                                                                                                               gruplarını uyarır. Bu uyarı hücreler arasında bir mesaj
                                                                                                                                             örtüşme alanı,  eğitimsel sinirbilim veya  nöroeğitim adı
                                                                                                                                                                                               alışverişine dönüşerek öğrenmenin başlangıcını oluşturur.
                                                                                                                                             verilen disiplinlerarası bir çalışma alanı olarak tanımlanmış-
                                                                                                                                                                                               Öğrenme, yeni bilginin yeni beyin hücresi bağlantılarıyla
                                                                                                                                             tır. Eğitsel sinirbilim 30 yılı aşkın bir süre önce tanıtılmış
                                                                                                                                                                                               temsil edildiği  ziksel bir süreçtir. Öğrenme, nöronların
                                                                                                                                             olmasına rağmen (Cruickshank, 1981; Fuller ve Glende-
                                                                                                                                             ning, 1985), bazıları eğitimsel sinirbilimin eğitime çevrile-
                                                                                                                                                                                               birbirleriyle iletişim kurmasıyla oluşan yeni bağlantılarla
                                                                                                                                                                                               gerçekleşmeye başlar. Bu bağlantıların gücü ve oluşumu,
                                                                                                                                             meyeceğini savunmuştur (Bruer, 1997; Browers, 2016).
                                                                                                                                             Bununla birlikte önceleri nörobilim ve eğitim arasında
                                                                                                                                                                                               beyindeki büyüme faktörleri adı verilen kimyasallar tarafın-
                                                                                                                                             köprü kurulamayacağı iddia edilse de (Bruer, 2006), daha
                                                                                                                                                                                               dan kolaylaştırılır. Zayıf nöron bağlantıları budanır. Etkisiz
                                                                                                                                             sonra gelişen teknolojiler  ve beyin araştırmaları bilişsel
                                                                                                                                                                                               öğrenme ve öğretim ortamlarında nöron bağlantıları zayıf
                                                                                                                                             psikoloji ve eğitim araştırmaları arasında köprü kurmayı
                                                                                                                                                                                               olduğundan bilgiler uzun süreli belleğe transfer edilmeden
                                                                                                                                             destekleyebileceği kaydedilmiştir (Howard-Jones vd.,
                                                                                                                                                                                               unutulur. Sinaptik budama, daha güçlü bağlantıları
                                                                                                                                             2016). Eğitimsel sinirbilim ya da beyin temelli öğrenme
                                                                                                                                                                                               koruyup güçlendirirken daha zayıf sinaptik temasları
                                                                                                                                             avantajları ve dezavantajları ile eğitim dünyasının günde-
                                                                                                                                                                                               ortadan kaldırır. Hangi bağlantıların güçlendirileceğini ve
                                                                                                                                                                                               hangilerinin budanacağını deneyim belirler. Etkisiz veya
                                                                                                                                             minde olmaya devam edecektir.
                                                                                                 MAKALE                                      Eğitim  alanının  değişimsel  paradoksu  beyin  bilimidir.   İnsan beyni nasıl tasarlanmıştır?
 peynir, domates, salatalık ve biber karıştırıldığında bu   durur. Bu seçeneklere bağlamdan bağımsız bir dış seçenek   yor?”  diye olayları öğrenme merakıyla  okunmaz.  Şiir;
 gösterge iyi bir kahvaltı göstergesi olmaktan çıkar; diğer   eklenemez. Okur, bu denli özgür değildir. Onu metin   yüklendiği duyuş ve anlamların, özellikle psikolojiyle
 öğünlerin göstergesi olan “salata”ya dönüşür. Dolayısıyla   sınırlandırır. Yahya Kemal’in (1989) “Sessiz Gemi” şiiri aşk,   bağlantılı olanların keş  için okunur. Tev k Fikret’in “Ömr-i     Zamanı tanımlamanın modern  zikteki en kolay yolu onu
 içeriğinde her ne kadar aynı malzemeler olsa da malzeme-  ölüm gibi izlekler doğrultusunda anlam çeşitliliği oluşturur.   Muhayyel”i (2012,  142-143) nedir? Bir hayalin, arzunun,            uzay gibi bir koordinat olarak tanımlamaktır. Hermann
 lerin birbiriyle olan biçimsel bağıntısı (dizim, eklemleme)   Okur, bu anlam çeşitliliğinden kendi çözümleme ya da   kaçışın betimlemesidir. Peki, bu hayaller, kaçışlar nereden              Minkovski  zamanın  bir  boyut  olarak alınmasının   zikteki
 Nörobilim öğretmenlere nasıl yardımcı olabilir? Nörobilim,   nöronlar aktive edilebilir. Nöronlar arasındaki bağlantılar   Uygulama ve tekrarlama ve deneyim-deneme-yanılma   olduğu öne sürülmektedir. O halde bir atasözümüzü de şu   onun anlamını değiştirir. Tabii, bu görsel göstergeden   anlamlama sürecine göre bir ya da birden fazla seçimde   kökenleniyor? Metin içi bilgilerle buna ulaşmak olanaklı   bazı problemleri çözmeyi kolaylaştırdığını ilk fark edenler-
 zayıf bağlantılar, tıpkı bir bahçıvanın bir ağaca veya çalıya   Neden Nörobilimi Anlamak Durumundayız?  öğretmenlerin beynin yeni bilgileri nasıl öğrendiğini   ne  kadar  güçlüyse  bilgiyi  hatırlama  da  o  kadar  güçlü  ve   yoluyla öğrenme, basit ezberlemeye göre daha etkilidir.   şekilde uyarlayabiliriz: “Bir duyunun ve duygunun nesi var,   üretilen bir anlamdır. Göstergeler; görüntüselliğin dışında   bulunarak okuma sürecini tamamlar. Söz konusu seçenek-  görünmüyor
 doğal, simgesel ve dilsel olabilir. Dilsel göstergeler konuş-
 istenen şekli vermesi gibi "budanır". O halde beyindeki   Nörobilimi anlamak, öğrenmenin temelidir ve öğretimle   anlamalarına yardımcı olabilir. Öğretmenlerin kendi sını a-  hızlı bir tepki  olacaktır (Gallagher, 2005).  Bilim insanları,   Öğrenciler, detayları ezberlemek yerine, uygulama yoluyla   beş duyunun ve duygunun bütünselliği ve bağlantısallığı   ma dilinde seslerle, yazı dilinde har erle üretilir. Seslerin ya   ler dışına çıkılarak bu şiirin doğa sevgisini anl
 bağlantıların sağlanması için okul-sınıf içi ve dışı öğrenme;   ilgili becerilerin geliştirilmesine yardımcı olur. Nörobilim;   rını öğrenme-öğretme süreç ve ortamlarını öğrenmeyi   özellikle de  zor konu ya da  işleri, bilgileri, becerileri   konuyu daha iyi anlayacaklardır. Dersleri büyük ölçüde   var.” 2000 yılı aşkın bir süre önce Platon, “Tüm öğrenme-  da har erin eklemlenme biçimi farklı anlamlar üretir. /a/,   mez. Göstergenin gücül (olası) anlamları, metnin sundu
 deneyim temelli, öğrencinin yaparak yaşayarak öğrendiği   sinir  sisteminin nasıl geliştiğini,  yapısını ve  ne yaptığını   kolaylaştıracak şekilde uyarlama yapmalarını sağlar. Örne-  öğrenirken meydan okuyarak "mücadele” etmenin öğren-  tartışmaya dayalı yapmak öğrencilerin öğrenmesini teşvik   nin duygusal bir temeli vardır." sözüyle öğrenmedeki   /k/, /ş/ har eri eklemleme türüne göre “aşk” veya “kaş”   anlam  evreninden  koparılamaz.  Dolayısıyla  gösterge   kırılgan
 öğrenme ortamlarına dönüştürülmelidir. Çünkü sinaptik   inceleyen bilim dalıdır. Odak noktası beyin ve onun davra-  ğin; araştırmalar sabahleyin, 30 dakika kadar kısa bir süre   meyi geliştirdiğini ve yeni bağlantılar kurulduğunun bir   eder.   duyguların katalizörlük görevini ortaya çıkarır. Bu bağlam-  göstergelerini üretebilir. Edebî metinler dilsel göstergeler   çözümlemesi rastlantısal ya da nedensiz değildir, tam   görülecektir. Şiirlerinden Haşim’e gidildiğinde an
 bağlantılar, ancak çok yönlü ve çok duyulu öğrenme ortam-  nış ve bilişsel işlevler üzerindeki  etkisidir. Davranış ve   daha fazla uykunun sınıftaki bilişsel işlevi ve uyanıklığı   göstergesi olduğunu açıklamaktadır.  Uyarım, mizah, nüktedanlık, hareket veya oyun ve oyunlaş-  da beyin üzerine yapılan çalışmalarda da  “ Hiçbir öğrenme   grubunda yer alır. Bu nedenle edebî metinlerin incelenme-  aksine nedenlidir. Bu durum, görsel göstergeler üzerinden   kaybetmesi, annes
 larında beyinde kodlanmaktadır. Bu kodlamaları sağlayan,   öğrenme ile ilişkisini inceler. Etkili öğrenme için nörobilim   büyük ölçüde iyileştirebileceğini göstermiştir. Bunun yanın-  Öğrenmeyi parçalara ayırın. Parçalara ayırmanın, zor veya   tırmalarla öğrencilerin dikkatini çekmek beyinlerinin   yoktur ki, içinde duygu olmasın” ana teması vurgulanmak-  sinde har erden sözcüklere, cümlelere, paragra ara kadar   de yorumlanabilir. Öfkeyi temsil eden göstergelerin (bura
 bağlantıları geliştirme ve budama sürecini mümkün kılan,   ilkelerini sınıf içi öğretime dâhil etmenin yolları RAS’dan   da öğrenciler, öğrenmeden en iyi şekilde yararlanmak için   büyük metin parçalarını daha küçük parçalara ayırmanın   duygusal merkezini harekete geçirir. Stresten uzaklaştırır,   tadır.O halde öğretmenlerin öğretim yaklaşımlarında öğren-  göstergelerin birbiriyle nasıl eklemlendiğine dikkat edilme-  da emoji) yer aldığı bir mesajın pek de esenlikli ola
 beynin çevresine uyum sağlamasına izin veren plastisitedir.   (Retiküler Etkinleştirme Sistemi) geçer.   tekrara ve çeşitli yaklaşımlara ihtiyaç duyarlar. Öğretmen-  öğrencilerin anahtar sözcükleri ve tümceleri belirlemesine,   öğrenmeyi eğlenceye dönüştürerek öğrenmenin kalıcılığı-  menin duygusal perspekti ni her zaman göz önünde   lidir.  düşünülemez. Çünkü anlam yelpazesinde öfke göstergesi   çekmesi, aile sevgisi görememesi, öz güven eksikliği (çirkin   20. yüzyılın
 Beyin plastisitesi veya bilinen diğer adıyla nöroplastisite,   ler, öğretim ortamlarında öğrencilerin performansını   başka kelimelerle ifade etmesine ve metni kendi sözcükle-  nı ,   öğrenci katılımını artırır ve bilginin daha rahat işlenme-  bulundurmaları gerekmektedir.  böyle bir anlam üretmemektedir. Okur da doğal olarak bu   olduğu düşüncesi) vb. durumlar öne çıkacaktır. Gösterge   biçimde değiştiren iki temel  zik teorisinin ortaya çıkışına   olduğu  varsayımından
 beynin yaşam boyunca yeni nöral bağlantılar oluşturarak   RAS, beynimizin uyanık tutulması, gün içindeki bilinçlilik   artırmak için oyunlara, sosyal aktivitelere, grup etkinliklerine,   riyle anlamasına yardımcı olduğu kanıtlanmıştır.  sini sağlar. Daha az stres, beyni kimyasal olarak değiştirir.   Göstergelerin hızla yaygınlaştığı bir çağda gösterge   Edebî metin türlerinden olan şiir de bir göstergedir. Şiir,   yelpazenin dışına çıkamaz.  üreticisi olarak şairin psiko
 kendini yeniden organize etme yeteneğidir. Nöroplastisite,   durumumuz ve dikkatimizle yakından ilgilidir. Beynin,   molalara,  ziksel etkinliklere ve eşleştirme çalışmalarına,   Sakin bir sınıf ortamında, öğrenciler daha yüksek seviyeler-  üzerine çalışmalar önem kazanmaya devam ediyor. Çünkü   başlığından  son dizesindeki  noktaya kadar  bir  gösterge   Bu okuma sürecinde gösterge üreticisi olarak şair nerede-  üretimini etkileyen bu durumlar siyah değil midir? Öyleyse
 beyindeki nöronların yaralanma ve hastalıkları tela  etme-  hedef belirleme eylemlerimizi düzenlemede çok önemli rol   çeşitli yeni yazılım uygulama çalışmalarına daha sık yer   Nöronların aktivasyon aralığını dikkate alın. Daha sık ama   de performans gösterme fırsatına sahip olurlar.   günümüz  toplumları;  göstergeleri  yalnızca  üretmekle   olarak düşünülebilir. Ayrıca  şiirin eklemleme  sürecine   dir? Roland Barthes (2013), 1968 yılında yazarın ölümünü   “Şair öldü
 sine ve yeni durumlara veya çevrelerindeki değişikliklere   oynayan bir parçasıdır. RAS, odaklandığımız şeyi elde   vermelidirler.   Öğretmenler aynı zamanda “kullan ya da   daha kısa süreli pratikler yaparak ders yapın, ders çalıştırın   kalmıyor, aynı zamanda bu göstergelerin anlaşılmasını-çö-  katılan tüm bileşenleri de kendi başlarına göstergedir,   ilan  eder.  Yazarın  ölümü,  biyolojik  bir ölüm  değildir.  Bu   üstlenen tüm bu öz yaşam öyküsüne ilişkin veriler dı
 yanıt olarak aktivitelerini ayarlamasına izin verir. Öğrenir-  etmemiz  için bizi  yönlendiren  bilgileri   ltreler. Bundan   kaybet” ilkesini bilerek; sürekli olarak yenilikçi, yaratıcı ve   (Blanchette vd., 2020)  Nöronların aktivasyonunu aralaya-  Statükoya ters analojiler öğrencinin dikkatini, merakını,   KAYNAKLAR  zümlenmesini de bekliyor. Bu beklentinin bir örneği edebî   denebilir. Bu durumda şiir bir göstergeler bütünüdür.   ölüm; anlam üretiminde sorumluluğun o
 ken nöronlar arasında yeni bağlantıların oluşturulması da   dolayı öğrenme-öğretme süreç ve ortamları; tehdit edici,   analitik eğitim etkinliklerine sınıf /okul ortam ve süreçlerin-  rak-mola vererek çalışmak öğrenmeyi kalıcı hale getirir.   ilgisini çeker. İhtiyaç ve beklentilere dayalı bir ders tasarımı   Blanchette Sarrasin J., Brault Foisy L., Allaire-Duquette G. and Masson, S.   üretimlerde görülebilir. Edebî üretimler, üreticisi şair ya da   Şiirdeki har er, sözcü
 dâhil olmak üzere beyinde önemli derecede biyolojik,   korku, stres ve kaygıdan uzak olmalı; kolaylaştırıcı, meydan   de yer vermelidirler.   Örneğin 2 saat üst üste durmadan çalışmak yerine birkaç   beyin temelli bir ders yapılandırmasıdır. Beyin jimnastiği,   (2020) Understanding your brain to help you learn better. Frontier for Young   yazarı tarafından göstergeler ağıyla ortaya konur. Doğal   hacim, uzunluk, genişlik vb. bileşenler birer göstergedir ve   ma sürecinin
 kimyasal, elektriksel ve  ziksel değişiklikler meydana gelir.   okuyucu, müjdeleyici, ödüllendirici ve en önemlisi cesaret-  Bu öğretmenler için ne anlama geliyor? Öğrencilerin yeni   gün boyunca 30 dakikalık 4 ders çalışmak, beynimizin mola   beyin fırtınası  teknikleri kullanılarak  azaltılmış stres, artan   Minds. 8(54).  olarak okurdan da bu göstergeleri anlamlaması ve çözüm-  bunlar, dilsel ya da görsel göstergeler arasında yer alır. Şiiri   Oldukça etkili olan bu g
 Ne kadar çok pratik yapılırsa bu bağlantılar o kadar güçlü   lendirici fırsatlarla donanmış hale getirilmelidir.   bir şey öğrendiklerinde bunu  bildikleri bir şeyle ilişkilendi-  vermesini ve uyumasını sağlayarak uzun vadede daha iyi   hafıza, geliştirilmiş ruh hali, artan odak ve konsantrasyon,   Bruer, J. T. (1997). Education and the Brain: A Bridge Too Far. Educational   lemesi beklenir. Bu yazımızda en kapalı ve/veya en yoğun   okumak, bu göstergeleri de okumak anla
 hale gelir. Bağlantılar güçlendikçe mesajlar (sinir uyarıları)   rebilmeleri gerekir. Bu, güçlü nöral yollar oluşturur ve   hatırlamasına yardımcı olur. Pratik yapmaya kısa bir ara   motivasyon ve üretkenlikte artış, geliştirilmiş yaratıcılık ve   Researcher, 26(8), 4–16. https://doi.org/10.3102/0013189X026008004   edebî türlerden biri olan şiirin göstergeyle ve gösterge   çözümlemek, bu göstergeleri de çözümlemektir. Bir   sağladı. Terry Eagleton’un (2014) dediği gibi,
 giderek daha hızlı iletilir ve bu onları daha verimli hale   Öğrenme, dikkate dikkat etme serüveni ile başlar. Başta   hatırlamayı kolaylaştırır. Nörobilim eğitimi almış öğretmen-  verdiğinizde diyelim ki 20 dakikalık bir teneffüs, nöronların   zihinsel esneklik, geliştirilmiş düşünme ve reaksiyon süresi   Bruer, J. T. (2006). Points of view: on the implications of neuroscience   üreticisi şairle olan ilişkisini çeşitli yönlerden inceledik.  gösterge olarak şiiri çözümle
 getirir (Kania vd., 2017). Nöroplastisiteye göre beyin   uyarılma-dikkat stratejileri işe koşulur.  Bunun için temel   ler bir öğrencinin beyninin tamamını nasıl aktif hale getire-  yüzeyindeki reseptörlerin bakımını veya değiştirilmesini   ve özgüven artırımı gibi pek çok etkinlik harekete geçirilir.  research for the science of teaching and learning: are there any? CBE Life   Gösterge, kendisinden başka bir şey ifade etmek zorunda-  Göstergenin göndergelerini keşfedebi
 Sci. Educ. 5, 104–110. https://doi.org/10.1187/cbe.06-03-0153
 temelli öğrenme; insanlar yeni kavramlar öğrendiklerinde,   amaç-koşul-ilke; psikolojik rahatlık,  zyolojik güvendir.   ceğini bilir  ve öğrencilerin  öğrendiklerinin kalıcı olmasını   sağlarsınız. Molalar, beyninize pekiştirmesi için zaman verir;   Özet olarak diyebiliriz ki bütün öğrenmeler beyin temelli-  dır. Eğer herhangi bir şeyin, kendisi dışında başka bir   anlamlayabilmek ne derece mümkündür? Cemal Süreya   dayandırmak mümkündür. Vladimir Propp’un 1928 yılında
 yeni deneyimler yaşadıklarında veya belirli uygulamaları   Öğrenciler en çok hata yaptıklarında öğrenirler. Önceki   sağlar.  Beyni anlamak öğretmenler için faydalı olabilirken   yani beyniniz, nöronlarınız arasındaki bağlantılar için gerek-  dir. Beyin temelli bir öğrenmede; öğrenmeyi kolaylaştır-  Bowers, J. S. (2016). The practical and principled problems with educational   gönderimi yoksa gösterge olamaz. Bu gösterge kuralı   (2007) “üvercinka”, “meryemsemek”; Ece Ay
 neuroscience. Psychological Review, 123, 600–612. [PubMed] [Google
 yaptıklarında beyindeki nöral bağlantıların değişmesi,   doğrularını ve yanlışlarını tekrar gözden geçirirler. Analitik   bu bilgi bir öğrenci için de faydalı olabilir.   li yapı taşlarını üretir (Duman, 2010; Duman, 2015). Öğre-  mak için bir eğitim etkinliği sırasında farklı konu kategorile-  Scholar]  örneklerle açıklığa kavuşturulabilir. Mavi renk, yalnızca   “cehennet” gibi Michael Riffaterre’in (1978) belirttiği   bilimi, 2018) yazarın önemsenmediği görülür. Yüz ol
 yeniden haritalanması ve kendilerini yeniden düzenleme-  ve eleştirel sorgulama süzgecinden geçen hatalara dayalı   nen beyni inceleyen bilim insanları, öğrenme dönemleri   rini iç içe geçirmek, detaylandırmak, sözelleştirmek,   Cruickshank, W. M. (1981). A new perspective in teacher education: the   maviliği temsil ediyorsa bu bir kendiliktir. Ancak mavi, farklı   üzere, dilbilgisel aykırılıklarla göstergeler üretiyorsa bunun   nüstü  Rus  halk  masalı  üzerinde  çalışa
 siyle gerçekleşir.   her bir deneyim; yeni, yenilikçi, yaratıcı, girişimci, iletişim-  'Beyin uyumlu' bir sınıf, öğrenmenin olumlu duygularla   arasındaki molaların ve uykunun öğrenmeyi artırdığını ve   yazmak, çizmek ve paylaşmak öğrenme sürecini geliştirir.   neuroeducator. J. Learning Disabilities, 14(6), 337–341. https://doi.or-  anlamlarla kuşatılarak başka gönderimlerde bulunuyorsa   okura çıkaracağı zorluklar neler olabilir?  çalışmasının nesnesi (masallar) zaten
                                                                                                                                                                                               açısından eşit derecede doğrudur. Bu da bu iki noktada
 sel ve iş birlikli bir deneyim sağlar.  Bu ise 21.yy’da öğrenci-  bağlantısını sağlar. Beyin için çoklu algısal kayıt kanalları   unutmayı en aza indirdiğini gözlemlediler.  Beyin, öğrenme   g/10.1177/002221948101400613   (örneğin mavinin “özgürlük” anlamına gelmesi) bu durum-  sinin beklentisini karşılayabilir. Aksi takdirde bir göstergeler
 Beyin temelli öğrenme ve eğitimsel nörobilim nedir?   sürecinde bir konunun zamansal açıdan en iyi ilk bölümünü   Bilgi ve teknoloji çağında eğitim, beynin içsel ve dışsal   Her okur ve/veya çözümlemeci; şiir okurken göstergeleri   üreticisi belirsizdir. Propp, çözümlemesinde anlama değin-  bütünü olarak şiir, edebiyat tarihinde keşfedilmeyi bekle-  müzden çok daha farklı olabileceğini göstermiştir. Görelilik   bulunan gözlemcilerin aynı “şimdi” den bahsedemeyecek-
 lerin kazanmaları gereken, 4C becerileri olarak adlandırı-  kullanılarak algısal zenginlik oluşturulabilir (Duman, 2010).    işleyişini ilkelerini, nasıl öğrendiğini, hatırladığını ve   Duman, B. (2006). The effect of brain-based instruction to improve on   da mavi bir gösterge olur. Gösterge, Antik Yunan’dan bu   çözmek, kodlanmış içeriğe ulaşmak ister. Şiir, her ne kadar   mez. Onun öncelik verdiği şey yapıdır, öznenin eylemleri   teorisinin oluşturduğu temel kafa karı
 Eğitimsel nörobilim, öğrenmenin nöral mekanizmaları   lan; eleştirel, yaratıcı, iş birlikçi ve iletişimsel düşünme   Öğretmenler, derslerde müzik kullanmaktan bazı duyuru   ve son bölümünü hatırlar. Buna öncelik-sonralık etkisi   zihinsel süreçlerini anlamakla başlamalıdır.   students’ academic achievement in social studies instruction. Paper presen-  yana kullanılan ve üzerine çalışılan bir terimdir. Gösterge-  estetik bir haz verse de içeriği ihmal edilemez. Bize göre
 hakkındaki araştırma bulgularını eğitim uygulamalarına ve   becerileridir.   panosu gösterimlerine kadar pek çok zenginleştirme uygu-  denir. Bu nedenle eğitim seansları ideal olarak 20 dakika-  ted  at  the  9th International  Conference on Engineering  Education,  San   nin dilbilim aracılığıyla edebî kuramlara kazandırılmasında   hangi şair hangi poetik anlayışıyla yazarsa yazsın, kaçınıl-  yokluğu büyük sorunlar oluşturmaz. Benzer bir şekilde   temel nedeni ise zaman
 politikasına dönüştürmeyi ve eğitimin beyin üzerindeki   laması kullanarak tüm öğrenciler için öğrenmeyi artırabilir.   dan fazla olmamalı ve seansları ayıran planlı "beyin molala-  Eğitimsel nörobilim ve nörobiyoloji açısından bakıldığında   Juan, Puerto Rico.  Ferdinand de Saussure’ün payı önemlidir. Saussure’ün   maz bir şekilde bir şey anlatmak ister. Bu anlamsızmış gibi   roman ya da öykü çözümlemelerinin çoğunda yapılacak   biyolojik algımızla yer yer çelişmesidir.
 etkilerini anlamayı amaçlayan disiplinlerarası bir araştırma   RAS'ı etkinleştirmek için birçok faktöre yer verilebilir. Önce-  Bu durum her bir çocuğun güçlü ve zayıf yönlerini düşün-  rı" olmalıdır.  öğrenme beyni değiştirmeyi içerir. Beyin değişimini etkile-  Duman, B. (2010). The effects of brain-based learning on the academic   (1998) gösterge  yaklaşımı  ikiliğe  dayanır.  Buna  göre   kabul edilen şiirler için de geçerlidir. Çünkü sözcükler dilsel   biçimsel ve tö
 alanıdır. Eğitimsel nörobilim, öğretme ve öğrenme süreciy-  likle  öğrencilerin  yaşına,  sınıfına,  hazırbulunuşluğuna   meyi ve anlamayı gerektirir. Farklı seviyelerde nörokimya-  Zamanı  etkili kullanın.  Üç  zaman unsuru, öğrencilerin  ne   yen birçok faktörden biri de strestir. Orta derecede stres   achievement of students with different learning styles. Educational Sciences:   gösterge, gösteren ve gösterilen karşıtlığından oluşur. Bir   göstergelerdir. Sözcük vars
 Theory & Practice, 10(4), 2077-2103.
 le ilgili olduğu için bağlanmayı, katılımı ve beyin gelişimi-  uygun aktivitelerin kullanımı sağlanır. RAS sistemini aktive   sallar farklı  duygular yaratır. Öğretmenler; eğlenceli ve   zaman ve ne kadar iyi öğrendiğini önemli ölçüde etkiler.   öğrenme için faydalıdır, ha f ve aşırı stres ise öğrenme için   başka bilgin olan Charles Sanders Peirce’e göre (Weiss ve   üç şekilde üretilir: şiiri yazan şairin üretimi, metnin kendi   şiire  göre daha  hacimlidir.  Bu  hacim,
 nin derinleştirilmiş bir anlayışını kucaklar.    etmek için (Willis, 2010); ses yüksek ve alçak tonlarda   güvenli, dolayısıyla öğrenme için beyinle daha uyumlu bir   Öğretmenler, öğrenmeyi artırmak için sınıfta üç zaman   zararlıdır. Yeterli uyku, beslenme ve egzersiz, güçlü öğren-  Duman, B. (2015). Neden beyin temelli öğrenme [Why brain-based   Burks, 1945) gösterge üçlü bir yapıdan oluşur. Peirce’ün   Ayhan, E. (2015). Bütün Yort Savul'lar! Yapı Kredi Yayınları.  bul
 kullanılmalı; öğretmenin kişisel görünümü temiz, bakımlı   sınıf ve okul ortamı oluşturabilir.  meyi teşvik eder. Aktif öğrenme beyin temelli bir öğrenme-  learning]. (4th ed.). Pegem Akademi.  üretimi ve şiiri okuyan okurun üretimi. Okur; elbette, şairin   olarak çok daha fazla veri sunar. Bu nedenle yazarın ölümü   Barthes, R. (1979). Göstergebilim İlkeleri. (B. Vardar, Çev.). Kültür Bakanlığı   aynı olan  mutlak bir zaman akışı kavramına ve bunun   olmaktadır ve bizim
 Beyin temelli öğrenme nedir?  Bilişsel gelişim (öğrencilerin   olmalı; içerik hem görünümü hem de içeriğin kendisi   unsurunu (görev süresi, kavrama süresi ve uygun öğrenme   dir. Aktif öğrenme, beyindeki çoklu nöral bağlantıları   Fischer, K. W., Goswami, U., & Geake, J. (2010). The future of educational   anlayışında göstergenin oluşabilmesi için biçim, gönderge   ürettiği anlamı keşfetmek, şiire o anlam dâhilinde yaklaş-  kabul edilerek ve metin içinde kalınarak anlam
 yaşlandıkça, büyüdükçe ve sosyal olarak olgunlaştıkça nasıl   açısından öğrencinin ilgisini çekici senaryolarla örüntülen-  Beyin neden bazı bilgileri ve becerileri diğerlerinden daha   süresi) etkili kullanmalıdır.  uyaran ve hafızayı geliştiren süreçlerden yararlanır. En etkili   neuroscience. Mind  Brain Educ., 4(2), 68–80.   https://doi.or-  ve yorumlayıcı gerekir. Daha sonraki yıllarda Louis Hjelsm-  mak zorunda değildir. Anlam, okurun da ürettiği bir şeydir.   çözü
 farklı öğrendikleri gibi faktörler de  dâhil olmak üzere)   meli; anahtar noktalar renklendirilmeli; varyasyon olarak   kolay hatırlar?  Öğrencilere nasıl, ne zaman ve neden   Sağlık ve egzersizlerle öğrenciler  ziksel olarak ne kadar   öğrenme, öğrenme görevi için beynin birden fazla bölgesi-  g/10.1111/j.1751-228X.2010.01086.x   lev (1969), sadık bir Saussure’cü olarak onun gösterge   Ancak okurun üretim özgürlüğü nereye kadardır? Bu   Pamuk’un Kırmızı Saçlı Kadın (201
 beynin nasıl öğrendiğiyle ilgili en son bilimsel araştırmalara   işaretleme, yazı tipi boyutları uygun düzeyde olmalı;    seçenekler sunmalıyız? İlgili içerik ve öğrenci seçenekleri   aktif ve meşgul olurlarsa öğrenme sonuçları o kadar iyi olur.   nin işe koşulmasını içerir. Bu bölgeler hafıza, çeşitli duyular,   Fuller, J. K., & Glendening, J. G. (1985). The neuroeducator: Professional of   anlayışını gerek adlandırma gerek yapı bakımından gözden   özgürlük sınırsız bir
 dayanan öğretim yöntemlerini, ders tasarımlarını ve okul   müzik, dans, fotoğra ar,  lm ve fragmanlar dersin kazanım-  öğrenme için kritik öneme sahiptir. Öğretmenler, öğren-  Örneğin, öğrencilerin derslerde ve gün boyunca yürüyüş   istemli kontrol ve daha yüksek düzeyde bilişsel işlevsellik   the future. Theory Into Practice, 24(2), 135–137. https://doi.or-  geçirerek yeni bir öneride bulunur. Hjelmslev; göstereni   geye bağlı nedenlerle sınırlandırılmış mıdır? Öte yand
 programlarını ifade eder. Duygusal ve bilişsel olarak insan   larına yönelik kullanılmalı; çoğunlukla deneyimsel ve yansı-  meyi  öğrenciler  için daha  anlamlı hale  getirmek  için   molaları vermelerine izin vermek öğrencileri canlandırır,   gibi görevlerle ilişkilidir.  g/10.1080/00405848509543161  anlatım, gösterileni ise içerik olarak adlandırırır. Farklı   okur, göstergeyi göstergenin üreticisini (burada şair)   çözümleme sürecine dâhil etmeksizin anlatının sunduğu
 yeni bilgiler öğrenirken  beynin kendini değiştirme,   tıcı öğrenme etkinliklerine yer verilmeli,  akran geri bildiri-  örüntülemelere dayalı  duygu durumlarını  ve  motivasyon   dikkat sürelerini artırır ve onları bilgileri akılda tutmaya   Gallagher, K. (2005). Brain research and early childhood development: A   adlandırmalar taşısa da özünde Saussure ve Peirce’ün   anlamlama sürecinde dışlayarak derin anlamlar üretebilir   derin anlamları ortaya koymaya çalıştık. Anla
 yeniden haritalama ve yeniden düzenleme becerisini   mi, aktif etkileşim, tartışma, çoklu duyusal öğrenme gibi   tekniklerini harekete geçirebilir ve yeni bilgileri önceki   daha iyi hazırlar.   Beyin zihin üreten bir sosyal organdır. Düşünceler tohum   primer for developmentally appropriate practice. Young Children, 60(4),   gösterge anlayışı, aslında Hjelmslev’in anlatım (gösteren,   mi ya da ürettiği anlamlar yüzeysel mi kalır? Bu gibi sorula-  uygulanabilirliğe karşı
 12–20.
 gösterir. Bilgi etkili yollarla sunulduğunda beyin daha iyi   yaklaşım, strateji ve etkinlikler kullanılmalıdır.  bilgilerle ilişkilendirebilir. Ayrıca öğrencilere seçenekler   gibidir. Onları dikkatinizle besler ve büyümelerine izin   biçim) ve  içerik  (gösterilen,  gönderge) dediği iki öge   rın  yanıtlanabilmesi  için  görece  bir  bakış açısı  ve  ölçüt   bilir mi?  Hjelmslev, L. (1969). Prolegomena to a Theory of Language. (F. J. Whit eld,   cinsten  ifade  edilir.
 çalışabilir, dayanıklılığı artar ve genel çalışma zekâsı gelişir.   sunarak motivasyonu ve hafızayı artırabilir ve yetenek   Pozitif duygular başarılı bir öğrenmede katalizör görevini   verirseniz büyümeye, güçlenmeye ve yaşamınızda tezahür   Goswami, U. (2006). Neuroscience and education: from research to practice.   üzerine kurgulanır. Peirce’te ilginç olan şudur ki gösterge-  belirlemek gerekir.  Roland Barthes, yazarın ölümünü ilan ederken şairin   Çev.). The Univers
 Nat. Rev. 7(5), 406–413. https://doi.org/10.1038/nrn1907
 Araştırmalar,  beynin  öğrenirken   ziksel  olarak  değiştiğini   Neden beyin temelli öğrenme ya da eğitimsel nörobilim   düzeyleri ile öğrenme stillerini uyumlu hale getirebilirler.   üstlenirler (Duman, 2006; Duman, 2015). Olumlu duygular   etmeye dair doğal bir eğilimleri vardır. Onları güçlü kılan   nin  oluşabilmesi  için  onu  yorumlayan,  anlamını  keşfeden   Düşüncemize göre okur, anlam üretiminde sonsuz özgürlü-  ölümünden söz etmez. Öyleyse şair, bir şekilde ya
 göstermiştir. Böylece yeni beceriler ne kadar çok uygula-  gereklidir?  içindeki öğrenciler  ne  kadar mutlu olursa  öğrenmeye  ve   sizin dikkatiniz, ilginiz ve coşkunuzdur. Bir eğitimci, öğret-  Howard-Jones, P. A., Varma, S., Ansari, D., Butterworth, B., De Smedt, B.,   insana ihtiyaç vardır.  ğe sahip değildir. Bu özgürlük sonsuz olsaydı okurun   dır, yaşamak zorundadır. Sözgelimi, Servetifünun şairlerinin   Propp, V. (2018). Masalın Biçimbilimi. (M. Rifat, & S. Rifa
 Goswami, U., et al. (2016). The principles  and practices  of educational
 nırsa öğrenme de o kadar kolay olur. Beyin temelli öğren-  Öğretmenler ders sırasında sadece edindikleri teorik   Değerlendirme ve geribildirim, beyin temelli bir program   etkili düşünmeye de  o kadar istekli olurlar. Öğretmenden   men, akademisyen ya da bir ebeveyn olarak çocuklarınıza   neuroscience: comment on bowers. Psychol. Rev. 123(5), 620–627. https://-  Dış gönderimlerle anlam üretilmesine karşın anlam   metinle bağı kopabilirdi. Sözgelimi şiir, okuruna bağlaml
 me, öğretmenlerin bugün kullandığı yenilikçi yaklaşımlar-  bilgiyi  ifade etmekle kalmaz, aynı zamanda bir yandan   yaklaşımında anında dönütler sağlanarak sinaptik bağlantı-  gelen onaylar, öğrencinin benlik saygısını artırmanın bir   ve öğrencilerinize karşı tutum ve düşünceleriniz onların   doi.org/10.1037/rev0000036   üretiminde eklemlemenin işlevinden söz edilmelidir. Bir   birlikte belli seçenekler dâhilinde anlamlar verir. Söz   ilişkilendirildiğinde bu renk siyah
 dan yalnızca biridir.  belirli çalışma uygulamaları önererek teorik bir faaliyet   ların doğru yapılanmasını sağlar. Öğretmenler, öğrenme   yoludur.   beyinlerindeki zihinsel yapılarını etkileyip sabit zihniyetli ya   Kania, B. F., Wronska, D., and Zieba, D. 2017. Introduction to neural   dönemin önemli yapısalcılarından ve göstergebilimcilerin-  konusu olan işteş bir üretimdir. Bu demektir ki metin ve   lık duyuşun nereden geldiğini metin içi bilgilerle keşfede-  Saussu
                                                                                                                                                                                               kuramında kütleçekimsel bir potansiyelden olan uzaklığın
 Beyin temelli öğrenme yaklaşımı; eğitimcilerin nasıl ve ne   temelinden pratik bir temele geçiş yaparlar. Beynin öğren-  sürecini geliştiren değerlendirme biçimlerini kullanabilirler.   Öğrenciler hem yetişkinler hem de akranları ile iş birliği   da gelişim zihniyetli bir zekâ algısına ve yapılanmasına   plasticity  mechanism. J.  Behav.  Brain Sci.  7(2),41–8.  https://doi.or-  den biri olan Roland Barthes (1979), anlamın eklemleme-  okur karşı karşıyadır. Okur anlam ür
 Geribildirim hızlı,  belirli, çeşitli kaynaklardan gelmeli ve
 g/10.4236/jbbs.2017.72005
 hizmet edecektir.
 öğrettiklerini, geçmiş  eğitim  uygulamalarına,  yerleşik   me şekli karmaşıktır; öğrenme, eğitimin yalnızca bir parça-  öğrenme sürecine dâhil edilmelidir.  yaparak nasıl ve neden etkili bir şekilde öğrenirler? Sınıfta   Roediger, H.L. (2013). Applying cognitive psychology to education: Transla-  lerden oluştuğunu söyler. Eklemleme, göstergelerin kurdu-  maz.  Çünkü  üretilen  anlam  metne ilişkindir.  Dolayısıyla   genel itibarıyla kısa bir türdür. Anlatılarla karşılaş
 geleneklere  veya  öğrenme  süreciyle  ilgili  varsayımlara   sıdır,toplumun eğitim hede eri psikoloji için bile net değil-  öğrenmeyi optimize etmek için öğretmenler, insan beyni-  Eğitim sürecinde yaşanılan her deneyim sürekli olarak   tional educational science. Psychological Science in the Public Interest,   ğu dizimsel ilişkidir. Bunu günlük yaşamdan dikkat çekici   metnin varlığı kesindir ve anlam üretimini etkiler. Bu   sunacağı  bilgiler  son derece azdır.  Ayrıc
 değil de beyin ve öğrenme bilimine dayandırmaları   dir ve bilimin eğitim pratiğine başarılı bir şekilde çevrilme-  Nöronları tekrar tekrar aktive edin. Çok fazla pratik yapıla-  nin sosyal bir beyin olduğu gerçeğini uygulayabilir. Grup   beyin yapısını şekillendirir ve davranışları değiştirir. Bütün   14(1), 1–3.  bir örnekle somutlaştırmak mümkündür. Sabah kahvaltısın-  durumda metin, çoğul okumaya olanak verecek şekilde   anlatılara benzer şekilde durum1→dönüşüm→durum
 halinde öğrenmenin hızlandırılabileceği ve geliştirilebile-  sinin karmaşık olduğu kanıtlanmıştır (Goswami, 2006;   rak, örneğin bir arkadaşa bir kavram açıklanarak veya sınav   çalışması yapılarak  sınıf arkadaşlarıyla  takım halinde   duygu ve duyulara hitap etmeleri nedeniyle aktif katılımın   Willis, J. (2010). Current Impact of Neuroscience in Teaching and Learning.   da peynir, domates, salatalık ve biberin tabağa yan yana   göstergeleriyle anlam üretimine katılır.
 ceğine dair temel varsayımları kabul eder.    Roediger, 2013).  soruları cevaplanarak, hafızadan bilgi almaya çalışılarak   çalışmak, öğrencilerin birbirlerinden öğrenmelerini sağlar.  ve deneyimin beyindeki değişiklikler için bir ön koşul   Mind, Brain, Education. (Ed. David Sousa). Solution Tree.  konulması  iyi  bir  kahvaltı  olarak  değerlendirilir.  Ancak   dığında metnin kendisine verdiği seçenekler üzerinde   bir durumun anlatımıdır. Bu nedenle şiir, “Neler anlat
 yakınlarında zaman akışı ile ilgili popüler bilim kurgu  lmle-  açar (Lewis, 1976).  Zaman yolculuğuna dair tüm bu teknik
 rine konu olmuştur.  tartışmaların ötesinde bir eleştiri de gelecekten gelen
 zaman yolcularına ya da en azından bu yolculukların etkile-
 Zamanla ilgili diğer bir bakış açısı, genel görelilik teorisinin   rine dair bir gözlemimiz olmamasıdır. Bu tür sorulara ilginç
 hâlihazırda kuantum mekaniğiyle olan bazı uyuşmazlıkların-  bir çözüm  ise Everett’in (2015)  kuantum mekaniğine
 dan doğar. Genel göreliliğin en temelinde yer alan zaman   getirdiği bir yorum olan çoklu evrenler teorisini kullanarak
 boyutu kuantum mekaniğinde çok daha farklı ele alınır.   her bir zaman akışının ayrı bir evrende gerçekleştiğini
 Bazı  zikçiler kuantum genel göreliliği ve kuantum mekani-  varsaymaktır. Ancak tüm bu tartışmalar ve teoriler kimi
 ği birleştirerek kuantum kütleçekim teorisinde zamanın   zaman bilimin tanımının sınırlarında yer almaktadır.
 temel bir bileşen olmayabileceğini öne sürerler. Bu iddia,
 zamanın gerçekte var olup olmadığını sorgulayan yorumla-  Zamanın  ziği kadar ilgi çekici bir diğer araştırma konusu
 ra yol açsa da zamanın algıladığımız halinin geçerliliği ile   da canlıların metabolik ve zihinsel olarak zamanı nasıl
 çelişmez. Aslında zamanın gerçekten var olup olmadığına   algıladıklarıdır. İlkel yaşam formlarından insanlara kadar
 dair tartışmalar felsefede de önemli yer bulmuştur. Özellik-  tüm canlılarda hemen hemen tüm temel yaşamsal süreçler
 le McTaggart (1908) “Zamanın Gerçekdışılığı” (The Unrea-  çoğunlukla günlük kimi zaman da aylık ve yıllık döngülere
 lity of Time) adlı meşhur makalesinde geçmiş, şimdi ve   sahiptir. Güneş ışığı gibi  ziksel uyaranlardan gelen bilgiler
 gelecek kavramlarının dilsel ifadelerinden yola çıkarak   beynimizde bulunan özelleşmiş bir bölgede işlenerek
 zamanın bir yanılsama olduğunu savunmuştur.  temel ve ikincil biyolojik saatler kontrol edilir ve bu iç
 biyolojik saatler temel olarak hücresel ve moleküler düzey-
 Zaman hakkındaki en temel bilişsel kabullerimizden biri de   deki düzenli süreçlere dayanır (Harmer vd., 2001). Düşün-
 onun sadece tek yönde, hep ileriye doğru aktığıdır. Sir   sel boyutta zaman algımızın beynimizde nasıl gerçekleştiği
 Arthur Eddington (1927) bu sorunu ilk ele aldığında bunun   ise görece daha az bilgi sahibi olduğumuz bir konudur.
 evrenin temel bir özelliği olup olmadığını merak etmiştir.   Olayların öncelik-sonralık sıralamasının algılanması, bunla-
 Temel  zik ve matematiksel eşitlikler açısından düşünüldü-  rın anılarda depolanması ve çağrılırken her bir anının
 ğünde zamanın belirli bir yönü olması için bir sebep yoktur.   zamanla ilişkilendirilmesi beynin başta hipokampüs olmak
 Ancak termodinamiğin ilkeleri ve entropi kavramları bu   üzere birçok bölgesinin görev aldığı ve çeşitli nöroileticile-
 yönler açısından bir fark tanımlar. Termodinamiğin ikinci   rin kullanıldığı karmaşık bir süreçtir (Meck, 1996).
 ilkesi, düzensizliğin bir ölçüsü olarak tanımlanabilecek
 entropinin kapalı bir sistem için her zaman artacağını   Evrendeki en temel kavramlar çoğunlukla  zik açısından
 öngörür. Bu da zamanın yönü ile ilgili gözlemsel bir ölçüt   açıklanması en zor kavramlardır. Hâlihazırda evrenin sadece
 sağlar. Hawking (1988) zamanın  zyolojik ve psikolojik   sınırlı  bir bölgesine  dair  gözlemlerimiz  olduğu,  kuantum
 okunun da zamanın termodinamik oku tarafından belirlen-  mekaniği ve görelilik gibi teorileri geliştireli henüz sadece
 diğini öne sürmüştür. Ayrıca kozmolojik açıdan evrenin   bir yüzyıl geçtiği ve bilince dair tüm perspekti mizin antro-
 genişlemesi ve kuantum mekaniksel açıdan dalga fonksiyo-  pik olduğu düşünüldüğünde insanlığın evrenin doğasını
 nun çökmesi , zamanın yönünü tanımlamak açısından birer   anlama açısından geldiği nokta umut vericidir ama hala bu
 ölçüt olarak kullanılabilir. Geri döndürülemez süreçler   yapbozda eksik parçaların olduğu açıktır.
 (irreversible processes) ve bilgi kaybı (information loss) ile
 ilgili tüm bu ölçütler evrenin neden bu şekilde olduğunu
 anlamamıza yardımcı olsa da tam bir açıklama sağlamaz.   KAYNAKLAR
 Ancak beynimizin neden zamanın sadece bir yönünü
 hatırladığı ve şimdi kavramına dair kabullerimiz bu süreç-  Barbour, J. (2001). The end of time: The next revolution in physics. Oxford
 university press.
 lerle ilişkilendirilebilir.
 Eddington,  A.  (2019).  The  nature  of  the  physical  world:  THE GIFFORD
 Zamanla ilgili en ilgi çekici konulardan biri de şüphesiz   LECTURES 1927. (Vol. 23). BoD–Books on Demand.
 sayısız bilim kurgu kitabına ve  lmine konu olmuş olan   Einstein, A. (1905). On the electrodynamics of moving bodies. Annalen der
 zaman yolculuğudur. Geçmişe gidip değişiklikler yapmanın   physik, 17(10), 891-921.
 bugünü nasıl etkileyeceğini düşünmek hepimizin deneyim-  Einstein A. (1916). Die Grundlage der allgemeinen relativitätstheorie . Ann
 lediği bir olgu olduğundan bu konunun bilimsel bir temele   Phys., 354, 769–822.
 oturtulabileceği üzerine tartışmaların popülerliği anlaşılabi-  Everett, H. (1957). The Theory of the Universal Wavefunction, Thesis,
 lir. Ancak bu tema çoğu eserde en temel mantık kurallarını   Princeton University Press.
 dahi altüst edecek şekilde kullanılmaktadır (Kaku, 2008).   Harmer, S. L., Panda, S., & Kay, S. A. (2001). Molecular bases of circadian
 Örneğin çoklukla zaman yolculuğu yapan kişinin bedeni ve   rhythms. Annual review of cell and developmental biology, 17(1), 215-253.
 zihni  değişmeden  kalmaktadır. Fizik  açısından  ise  zaman   Hawking, S. W. (1988). A Brief History of Time: From the Big Bang to Black
 yolculuğu evrenin doğasına dair mevcut bilgilerimiz ışığın-  Holes. Bantam Books.
 da çoğunlukla olanaksız kabul edilir ancak bazı teorilerde   Hossenfelder, S. (2022). Existential Physics: A Scientist’s Guide to Life’s
 en azından matematiksel bir olasılık olarak ortaya çıkmak-  Biggest Questions. Viking, 1-22.
 tadır. Uzay zamanı bükerek evrenin dokusunda kısa yollar   Kaku, M. (2008). A Scienti c Exploration into the World of Phasers, Force
 oluşturan solucan deliklerinden, ışıktan hızlı hareket eden   Fields, Teleportation, and Time Travel. Doubleday.
 parçacıklar olan takyonlara kadar zaman yolculuğunun   Lewis, D. (1976). The paradoxes of time travel. American Philosophical
 olası olduğu pek çok teorik çerçeve çizilmiştir. Çoğu zaman   Quarterly, 13(2), 145-152.
 bilim kurgunun sınırında yer alan bu  kirlerin karşılaştığı en   McTaggart, J. E. (1908). The unreality of time. Mind, 17(68), 457-474.
 temel güçlük, bu türden bir yolculuğun yol açabileceği   Meck, W. H. (1996). Neuropharmacology of timing and time perception.
 paradokslardır. Zaman akışında yaşanacak bir değişikliğin   Cognitive brain research, 3(3-4), 227-242.
 ileride zaman yolculuğunu ortaya çıkaran şartları ortadan   Minkowski, H.  (2013).  Space and Time: Minkowski's  papers on  relativity.
 kaldırması kaçınılmaz olarak döngüsel paradokslara yol   Minkowski Institute Press.
   44   45   46   47   48   49   50   51   52   53   54