Page 36 - akademi 2 e dergisi

tanılarda, normallikle anormallik arasındaki ayrım kategorik
nörogelişimsel bozukluk ola
değil, boyutsaldır. Bir tür sıskalık-zayı ık-normal kilolu-

Dikkat eksikliği ve hiperak
luk-ha f kiloluluk-balık etlilik vs. obeziteye kadar giden bir
etkenlere bağlı olarak orta
kilo meselesi olarak düşünün. Birden bir şey bitip öbürü

bozuklukta mekanizma biyo
başlamıyor. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu

yatkınlık kaynakları sosyal
normallikle çok iç içe, normallikle devamlılık halinde olan

yoksul ve dezavantajlı kesi
bir davranışsal durum. Dolayısıyla burada şunu düşünmek

daha üst sosyal sını arda d
lazım: Birinci olarak, bu tür tanısal durumlar normalliğin

İstanbul'da İzmir'in Kona
aşırıya kaçmış bir durumu olarak kolay karıştırıldığı için

zamanda çok gelişen mahalle
bazen çok ha f durumların hem gözden kaçırılması ihtimali

bir ilçede 2004’te yaptığım
çok yüksektir hem de o kadar ağır olmayan durumların

ana cadde üzerinde lanca o
daha ağır (ya da ciddi) durumlarla aynı etiketle adlandırıl-

hiperaktivite bozukluğu ora
ması olasıdır. Böyle bir çelişki oluyor. Dikkat ederseniz

yoksulluk gibi etkenlerin o
günümüzde, tıptaki başka sorunlarda da bunu görüyoruz.

%16-18 civarında. Şunu vurg
Örneğin birçok insan diyabet ilaçlarını zayı ama amaçlı

var, ama bu, doktorların da
kullanıyor. Örneğin, saç dökülmesi, saçın az olması, insan-

yazması çerçevesinin dışı
ların ülkeler aşıp binlerce kilometre kat edip ciddi para

içermektedir. Dediğiniz kıs
harcayıp ameliyat olduğu önemli bir problem haline

hastaneleri çocuk psikiyatr
döndü. Dolayısıyla insanların bazı sorunları sorun olarak

larına dakikalarla ölçülebi
görme ve tanımlaması konusunda yirmi beş yıl içerisinde

düzende hizmet veriyor. Tan
bir değişiklik var. Yine aynı şekilde bu yirmi beş yıl içerisin-

ği ve hiperaktivite bozuklu
de örneğin astım gibi bir sorunun da yirmi beş yıl öncekine

bir artış var ama sorun art
göre çok daha sık tanılandığını görüyoruz. Burada tanının

sıra eşit, toplumun ihtiya
artıyor olmasını, bazen toplumda tanıyı koyanların bir

tedavilerini tamamlayıcı ro
yanlılığının ürünü olarak görme eğilimi de var. Hâlbuki bu

sağlığına duyarlı bir hizme
tür tanılar var olan bir durumu tanımlar. Tanıların artıyor

gözükmesinin sebeplerinin arasında genellikle tanı koyan-
Bu tanıyı almış öğrencil

ların daha çok tanı koyması kadar olası olan tanılanabilir
eğitimcilere ve dergimizi

durumların artmış olması ihtimali de var. İkinci olarak,
söylemek istersiniz?

bazen kaynaklar çoğaldığında insanlar daha çok tanı

Birincisi, dikkat eksikliği
koymaya başlıyor. Çözümü olan dert daha çok tanımlanma-
YAZGAN, Bornova Anadolu Lisesi, Ankara Fen Lisesi

taşıma problemi olarak form
ya başlıyor. Mesela 1997’de kaynaştırma ile ilgili mevzuat
(1977) ve Ege Tıp Fakültesinden (1983) mezun oldu.

dikkat eksikliği ve hiperak
ilk çıktığında hiçbir yetkili bunun uygulanmasına ihtimal
Psikiyatri uzmanlık eğitimini Marmara Tıp Fakültesinde,

zaman kendini gösteren bir
vermiyordu; RAM’lar bunu uygulamaz, okullar uygulamaz
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi üst uzmanlık eğitimini ise Yale

çocukların yüklerini ayarla
diye düşünülüyordu. Şu anda RAM’lar özel eğitim ya da
Üniversitesi Tıp Fakültesinde yaptı. Uzmanlık alanları

taşıyabilirlik kapasitesi v

kaynaştırma ayrıcalıkları konusunda rapor yazmaya yetişe-
çocuk/genç ve yetişkin psikiyatrisi olan Dr. Yankı Yazgan,

mek diğer parçası. Yük ayar

miyor. Bu nedenle bunu sadece tıbbi bir konu olarak
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesinde profesör, Yale Child

yapabileceği kısım. Yük ned

düşünmeyelim. Sosyal, politik, ekonomik yanları da olan
Study Center’da öğretim görevlisi olarak eğitim ve araştır-

ders dinleyemeyen bir çocuğ

konular bunlar. Ama şu kesin, Ege Üniversitesi Tıp Fakülte-
ma çalışmalarını sürdürdü. Klinik uygulamalarda ve bilimsel

başına alıvermek bir yük ay

sinin öncülüğünde yapılmış olan Türkiye çapındaki bir
araştırmalarında odak alanlarını nörogelişimsel bozuklukla-

kişinin arasından öğretmeni

çalışmada ülkemizde dikkat eksikliği ve hiperaktivite
rın tanılanması ve multimodal tedavilerinin uygulamaları

menle göz göze erişebileceğ

bozukluğu prevalansı (yaygınlığı), toplumdaki okul çağı
oluşturmaktadır. Beyin bilimleri ve psikiyatri alanındaki

performansı farklıdır. Çocu

çocuklarında % 10’un üzerinde bulunmuştur. %10 civarında
bilgilerin herkes tarafından anlaşılmasını ve kullanılmasını

Bu tanının bu denli çok kullanılıyor olmasının bilim
değişik düzenlemelerin yapı

olan bir durum sorun olarak görülüyor. Buna karşın
amaçlayan ‘popüler bilim’ temelli yazı ve kitapların yanı sıra

insanları ve eğitimciler için avantaj veya dezavantajları
da, daha sık molalar alabil

Türkiye'deki çocukların büyük bir bölümü ne tanılanmış ne
çok sayıda ulusal ve uluslararası hakemli bilimsel dergi

var mıdır?
kısa sürmesi gibi birçok ön

de tedavi alıyor. Yani çok tanı aldı, tedavi aldı denen grubu
makalesi ve kitap bölümü yazmıştır. İzmir Akademi Yayın

ve kaynak kullanım ekonomis

Birinci konu şu: Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu
toplasanız %2-2,5 civarında. Bunun yanında tedavi, ilaç
Kurulu olarak Yankı Yazgan’la özel bir söyleşi gerçekleştir-

şeylerdir. Tanıyı almış ola

(DEHB) tanısı her zaman popüler bir tanı değildi. Ben
tedavisi, sınıf içi düzenlemeler, okul içi destekler bunların
dik.

rin yanı sıra onların hayat
1997'de “Hiperaktif Çocuk Okulda” kitabının ilk versiyonu-
hepsini alanlar yüzde % 1’i aşmıyor.

çıktığını anlamak da önemli
nu yazdığım sırada “Hiperaktivite de neymiş” diyen milli
Sayın hocam yoğun gündeminize rağmen dergimize

Bu nedenle biz bazen özellikle büyük kentlerde yani nispe-
vite bozukluğu olan çocukla
eğitim müdürleri, RAM müdürleri, okul müdürleri, doktor-
vakit ayırdığınız için çok teşekkür ederiz. İzmir Akademi

ten daha müreffeh toplumsal kesimlerdeki problem bildiri-
maktalar. Bununla birlikte
lar, öğrenciler ve veliler vs. çoğunluktaydı. Ne oldu da bu
dergisi yayın kurulu olarak sizin gibi değerli bir hocamız-

mini ve tanı ya da tedavinin artışını daha çok göz önüne
yor. O yüzden dikkat eksikl
yirmi beş yıl içerisinde bu tanının daha çok telaffuz edildiği,
la bir arada olmaktan çok mutluyuz. Sizinle alanınız

alıyoruz, bunlar daha çok gözümüze çarpıyor. Türkiye'nin
“Benim çocuğumun hayatında
daha çok kabul edilebilir bir tanı haline geldiği, hatta
çerçevesinde eğitim üzerine bir söyleşi yapmak istiyo-

genelinde ihtiyacı olan çocukların çok büyük bir bölümü
düşünelim. Onun hayatını na
birçok durumda “Gereğinden fazla bir şey mi yapılıyor?”
ruz. Bu söyleşinin eğitim camiasına ve okurlarımıza katkı

halen bu konuda gereken desteği alamıyor olabilirler.
sını mı, akademik performan
düşüncesinde olunduğu bir noktaya gelindi? Bir analiz
sunmasını dileyerek sorularımıza başlamak isteriz.

Burada başka bir boyut da var. Bu sorunların artışını tetikle-
ilişkilerini mi, hangisini
edelim beraberce.

yen nedenler neler oluyor? Örneğin sınıf nüfusları 1997'ye
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun veliler,
gerek. Anne-babaların üstün

Tanılar (psikiyatride ve tıp alanındaki diğer tanılar da dâhil),
kıyasla en az üçte bir oranında iyileşti Türkiye'de (DEHB
eğitimciler ve hatta öğrenciler arasında sıkça kullanılan
çalışmakla başlamak ve bu p

bir durumu tanımlamak ve herkes tarafından aynı şekilde
açısından riskleri düşüren olumlu bir gelişme). Ben İzmir'de
popülerleşmiş bir tanı olduğunu görüyoruz. Bu tanı
probleminin oluşturduğunu h

ele alınıp ve aynı şekilde yönetilmesini gözetmek amacıyla

Müdafaa-i Hukuk İlkokulundan mezunum. Bizim sınıfta 72
ilginç bir şekilde diğer tanılardan farklı olarak daha fazla
demek? Bu, bir çocuğun yapm

geliştirilmiş mekanizmalardır. Tanı; bir dil ve iletişim

kişi vardı, yan sınıf 90 kişiydi. Eskiden arka sıralara oturtul-
gerekenler arasında seçim y
ön plana çıkıyor. Bilimsel tanı ile yüklenen anlam arasın-

aracıdır. Tanıyı kullandığımızda, ben “a” dediğimde siz de
muş çocuklar kendi hallerine bırakılırdı. İlkokul arkadaşları-
daki mesafenin fazla olduğunu söyleyebiliriz. Siz bilim
vazgeçmeyi öğrenmesi ile il

aynı şeyi anlıyorsunuz. Fakat psikiyatrik tanılar özellikle

mın büyük bir bölümü iyi eğitim alamadı. Aralarında kim
bilecek o sıkıntıya katlana
insanı olarak dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu-
MAKALE Çocukluk ve gençlik yıllarını İzmir’de geçiren Yankı nun bu farklı popülerliğini nasıl değerlendiriyorsunuz? nörogelişimsel diye tanımladığımız tipteki DEHB gibi bilir kaç kişide, DEHB
edeceğini bilememek, başkalarının sağladığı olanakları ranslarını vb. değil; bir güvenli ortamı, güvenliğinizi göze-
etmeyi öğrenmek, birbirimizi kollamak, nedeni/ başkalığı zorunluluk olmadığı halde yaptıklarınızı unutmayalım. çocuğuna sağlayamamış olma durumu birçok aileyi hem ten ortamı kastediyorum.
dışlama nedeni yapmamak. Bir diğerinin ne durumda Gençlerden yüksek lisans yapanlara sorunca hayatı biraz korkutuyor, hem de üzüyor. Özellikle akademik başarı kaygısının, veliler ve dolayı-
olduğunu, okula iki gündür gelmeyen arkadaşımızın neden ötelemek, henüz hazır hissetmediği durumlara girmeyi Diyelim ki, işte LGS, AYT vs. sınavlardan bahsettiniz. Birçok sıyla çocuklar üzerinde giderek artan bir baskı hâline bir kere başka şeylere yer olmuyor. Peki, nasıl oluyor o Umut, umutla iyimserlik arasındaki farka burada dikkat çok değişik ciddiyet düzeylerinde karşımıza çıkıyor. Özellik- okuyabilir. O günkü key ne göre bazen sayfaları atlayar
gelmediğini merak etmek gibi basit şeyleri söylüyorum. Ya geciktirmek için diye cevaplıyorlar. aile diyor ki ben çocuğumu en iyi hocaya gönderebilmek geldiğini görüyoruz. Bu durum çocukların kendini zaman bu? Evde zeytinyağlı pırasa piştiyse dışarıdan pizza çekeyim. İyimserlik bir şeyin kendiliğinden iyi olacağını le RAM’larda çalışan arkadaşlarımız yakından biliyorlar. Son okur, bazen seslendirir. İnsan ilişkilerinin ve sosyal dünyanın
da diyelim ki bir mezuniyet partisi yapacaksak herkesin Psikolojik verilerle açıklanabilir gibi gözüken konuların isterdim ama yapamıyorum ve bunun verdiği pişmanlık, gerçekleştirmelerinde sadece akademik başarının söylenmez. Ama evlerimizde artık öyle. Çocuklar “Ben düşünmek. Umut ise benim gayretimle bazı şeylerin iyi 10 yıl içerisinde ilk bakışta otizm ile ilgisi yokmuş gibi gözü- değişkenliğini yansıtan bu durumu algoritmanın tanımı
gücünün yetebileceği, kendini dışarıda hissetmeyeceği bir altında daha ziyade ekonomik, politik ve sosyal bazı eziklik, mahcupluk, görevini yerine getirememişlik duygu- geçerli görüldüğü tek boyutlu bir ihtiyaç hâline geliyor. pırasa istemiyorum, pizza yok mu?” diyor ve hatta kendisi olabileceğine olan inançtır. İkisi arasında ince bir fark var. ken birçok çocukta otizm spektrum tanısı ile uyumlu içerisinde hep aynı tepkiler veren ekran ya da araçlarda
yerde ya da bir biçimde yapmayı düşünme de takım olma- gerçekler de var. Kafamdaki cevap şu: Ergenlik uzadı çünkü sunu yaşıyor. Bu gibi duygular, bazen anne babanın sağlıklı Çocukları bu kıskaçtan kurtarmanın yolu nedir sizce? çağırıyor pizzacıyı. Pizzaya da hiçbir düşmanlığım yok, her Birisi ben oturacağım gökten benim önüme düşecek. Öyle özelliklerin belirlenmesi ile bu tanının konduğunu da bulamayabiliriz. İnsan ilişkilerinde karşımızdakine hep aynı
nın parçası, bir diğeri için vazgeçebilmek. Aynı toplumsal hayat daha çapraşıklaştı. Eğer ergenlik ve gençlik hayata düşünmesini, çocuğuna gelişmesi için gereken özgürlüğü akşam da yiyebilirim. Ancak teknoloji kullanımından ziyade bir şey yok, hiçbir yerde yok! Güvenirseniz sıranızı beklersi- görüyorsunuz. Çünkü spektrum kelimesini ifade ettiği reaksiyonu verdiğimizi düşünelim. Böyle her durumda aynı MAKALE
empatinin bir parçası olduğunu düşünüyorum. Hiç kimse- hazırlık için bir dönem ise hayat daha çok hazırlanmak ya da bağımsızlığı vermesini engelliyor. Çünkü kaygı içinde Akademik başarı (hele bunu arzu etmek) ayıp ya da kötü bir bir yaşam düzeni meselesi haline geliyor. Yaşam düzeni de niz. Güvenmiyorsanız, araya adam koyarsınız, öne geçme- şekildeki yelpaze ya da tayf olarak düşündüğümüzde reaksiyonu veren bir insanı “Sen robot musun?” diye
nin dışlanmadığı, başkalaştırılmadığı ortamların gerekliliği. gereken bir nitelik kazandığında bu süreyi uzatmak mantık- olduğumuz zaman durumu daha çok kontrol etmeye şey olmadığı gibi akademik başarısızlık da öyle değil. sadece zevkli şeylerin, sadece anında tatmin sağlayan ye çalışırsınız. Çünkü beklediğinizde sıranızın gelmeyeceği- değişik tonlarda aynı problemin değişik görüngülerinin sorgulamazlar mı? Robotik olmayan bir insani ilişkiye
Ana sınıfında, okul öncesinden başlayan bir anlayışla sız gelmiyor. Hatta ne kadar hazırlanırsak hazırlanalım hâlâ çalışıyoruz. Anne babaların böyle bir ikilemi, böyle bir Burada, ilkokul yaşlarında başlayan, çocukların öğrenme ile şeylerin yapıldığı, zor şeylerden uzak durulduğu düzen ni düşünürsünüz. Mutlaka bir şey yapmanız gerekiyordur. ortaya çıkabildiğini, yaş, cinsiyet ve sosyoekonomik durum çocukların ihtiyacı var. Anneme seslendim, hemen ses
çocukların bir arada barışçıl bir şekilde olmaları ve diğerini tam olarak hazır hissedemediğimiz bir duruma dönüştüğü durumu var. olan ilişkisindeki negati iklerin önüne geçen ‘öğrenme olursa ne olacak? Bunun için birçok gerekçe var; insanlar Çünkü birileri mutlaka bir yerden başka birilerini sizin gibi etkenlerin problemin fark edilip tanılanabilirliğini vermedi ya da her zaman ‘canım’ diyordu, bu sefer ‘ne var’ ANTİBİYOTİK
olduğu gibi kabul etmeyi öğrenmeleri, kendisinden farklı için birçok becerisi tam olan, yetişmiş, çalışmaya hazır pek ilişkisi poziti iği’ ortaya çıktığı ölçüde, akademik başarı çok yorgun, çok bıkkın, yaşam çok zor gibi. Çocuk oturup önünüze geçiriyordur. Bu iltimas, adam kayırmacılık gibi etkilediğini görmekteyiz. Örneğin, son yayınlarda bildirilen dedi. Bunu benim zihnimin alabilmesi, değerlendirmesi,
olandan rahatsız olmamayı, daha önemlisi onu kendi çok birey hayata girme konusunda tereddüt ediyor. Küçük çocuklardan sosyal ve ekonomik duruma bir örnek olmasa bile öğrenmenin gerçekleşebileceğini düşünüyo- iki saat ders çalışmıyor, youtube ‘da öğretici videoları güven hissini zedeleyerek tahrip ediyor. 36 çocuktan birisinde otizm spektrum bozukluğu var, nüanslardaki farklılığı kendi repertuvarına katması önemli. KULLANIMINA
kafasındakine uydurma ‘re eksini’ ötelemeyi öğrenmesi vereceğim, ailelerin rahatlatılmasının, özellikle maddi rum. Öğrenme zevki nasıl gelişir? Yetersizlik hissetmediği- izlemiyor. Pandemi dönemi bu ekrana fazla düşkünlükten bilgisi bu durumun net bir artışından ziyade sosyal ve Oysa annem bir robot olsaydı, en azından şu andaki robot-
okul hayatının önemli bir kısmıdır. Evde başladığında daha Sayın hocam verdiğiniz bilgiler için teşekkür ediyoruz. olarak rahatlatılmasının çocuğun gelişimi üzerine kritik bir miz ölçüde. Çünkü küçük yaşlarda hissedilen yetersizlikle- sorumlu tutuluyor, ‘biz de ekrana bakmaya alıştık” Kendine güvenebilmek çok güzel, kendine güvenmekte ekonomik eşitsizliklerin, ırksal ve etnik özelliklerin tanı lardan olsaydı, her seferinde aynı özdeki yanıtı aynı süred
kolay gelişen, ama ev ile çeliştiğinde okulun etkilerinin Konuşmanız sırasında lise seviyesindeki öğrencilerin etkisi olabilir. Bilhassa yoksulluk sınırında olan toplumun rin birikimi ile özellikle ergenlikle birlikte başlayan öfke, durumu, kusura bakmasınlar, bana pek inandırıcı gelmiyor. bir zarar yok. Ama başkasına güvenebilmek de çok önemli konmasını daha az etkilemesine bağlı olarak daha önceden ve standart biçimde verirdi. AKILCI YAKLAŞIM
daha net hissedilebileceği bir süreç. bile bazılarının velileri tarafından okula gönderildiğin- önemli bir kesiminde zaten sorunların çoğunu yaşayan geride kalıyor olma, hayatta bir yer bulamayacağı düşün- Bu tip dijital kaynaklı uyarım almanın beyinde genellikle bir özellik. Benim kendimden başka güvenecek kimsem hizmete erişemeyip tanı konulamamış olanların da bir tür İşte buradan şöyle bir tartışmayı açmak isterim. Önümüz- antibiyotik satışı 2015 yılı
den bahsettiniz. O örnekten yola çıkarak okul, ders veya çocuklar hem ruhsal hem davranışsal hem akademik başarı cesi ile beraber birçok çocuğun, ergenin davranışını ha f bir yatıştırıcı, uyku verici bir etkisi var. Uyuyormuş gibi yoksa durumum yaman demektir. O nedenle çocukluk ‘radar’a girmesiyle ilişkili. Otizmin özünde ha f veya ağır ANTİBİYOTİK NEDİR, uygulamalar sonucunda günlük antibiyotik tüketimi 2011 gerekmektedir.
Evet hocam, dediğiniz gibi sınıf ortamında aslında o sınav yükümlülükleri açısından ebeveynlerin rol çatışma- vb. ile ilgili, daha çok dezavantajlı düzeyde kalıyorlar. En belirlemeye başlıyor. Diyebiliriz ki ‘herkes aynı başarıda başkasına güvenebilmeyi de öğrendiğimiz bir zaman da olsa ortak ne var? Karşılıklı sosyal ilişki kurma arzusunun deki dönemde yapay zekâ ve robot teknolojisi o kadar yılında 42,28 günlük doz/1.000 hastadan, 2018 yılın
dayanışma, ortak hedefe birlikte hareket edebilme, sına düştükleri söylenebilir mi? Mesela, öğretmen anne sıkıntılı kesime önceliği vermeliyiz. Benim aklıma ister olacak’ diye bir şey yok. Herkes aynı ders başarısını ürete- oluyor beyin. Bir şey yapıyorsunuz, ama sizi yormayan bir dilimi. ‘Ben başkalarına güvenebilirim. Bana zarar vermez- yeterince güçlü olmaması, ziksel dünyaya olan ilgi ve gelişecek ki, algoritmalarındaki bu sınırlılığı da aşaca
empati kurabilme ve birbirlerine saygı duyma becerileri- babaların bile LGS ve TYT’ye girecek çocuklarından istemez ilkokuldaki sınıfımın arka sıralarında oturan, okuma bilecek kapasitede olmayabilir, bunu tartışmıyorum. Ama şey yapıyorsunuz. Zahmetten kaçınma eğilimimizi bir tür ler. Benim iyiliğimi düşünürler.’ Çünkü güvenemediğimizde bilginin sosyal dünyaya olana göre daha güçlü olması ve insanlardan ayırt edemeyeceğiz. O zaman sorun yok, NE DEĞİL
nin geliştirilmesi oldukça önemli. Toplum hayatına da daha fazla çaba içerisine girdikleri; öyle olunca da yazmayı bile sökemeden okulu bırakmak zorunda kalan tam da bu farklılık ve değişkenlik nedeniyle öğretimin istismar eden bir araç haline dönüyor o zaman bu teknolo- zorluklar, güvenin olmadığı yerde şiddet başlıyor. Öğret- kalıpçı algoritmik öğrenme tarzının öğrenmeye hâkim bence. Zaten zihinsel dünyamız ona göre gelişecek. Ama rula
hazırlamak aslında bir anlamda. Siz de psikolojinin kendilerine vakit ayıramadıkları yani çocukları dışındaki çocuklar geliyor. bireyselleştirilmesi, farklılaştırılması gibi kavramların hayata jik araçlar. Devamlı yorulmamız gerekmiyor ama devamlı mene güvenemiyor öğretmenin yaptığı işi kötülüyor, olması, dışarıdan öğretilmeye yeterince açık olmayıp şu anki duruma baktığımızda otizm spektrumu ile ilgili Uzm. Dr. Yeşim EYLER* yılında bu oran %25’e g
toplumsal bağlamdan ayrı düşünülmeden ele alınması kişisel hayatlarını yeterince değerlendiremedikleri Amerika Birleşik Devletleri'nde yapılmış bir çalışmanın ilk geçirilmesi ön plana çıkıyor. Başarısız olunabileceğini kabul çoklu gelişme imkânlarının artmasıyla mümkün olacaktır. olduğu düşünüldüğünde ebeveynlere çocukların gelişim sırtüstü de yatamayız. Kimsenin sırtüstü yatmasına itirazı- doktora güvenmiyor doktora saldırıyor. Anlatabiliyor birço
gerektiği görüşündesiniz. Söylediklerinize paralel bilinmektedir. Dolayısıyla bu zorlu süreçleri verimli basamağında yoksulluk sınırında yaşayan çocukların beyin etmek gerekir. ‘Her şeyi’ başarmak zorunda değiliz. Bir Bazen bunu beş derslikli küçük bir okulda bir öğretmenin sürecinde teknoloji kullanımını dengede tutmalarına mız yok. Yan gelip yatmak güzel bir şeydir ama yorucu bir muyum? Eğitimin belli ilk işlevi, okul öncesi dönemde, rinde g
olarak ergenlik dönemi özelliklerinin kültürel kaynaklı yönetmek isteyen eğitimci ebeveynler olarak bize neler gelişimi üzerinde gelir düzeyinin düşüklüğünün negatif diğer konu, başarma alanlarının sınırsız ve açık olduğunu, başarabildiğini görebiliyoruz. Bu bir bakış açısı meselesi. yönelik önerileriniz neler olabilir? günden sonra yan gelip yatmak daha güzeldir. Bir denge başkalarına güven duygusunun, hakkımızı alacağımıza olan rol oynuyor. Örneğ
bir algı olduğuna yönelik görüşler de dile getiriliyor. Bu tavsiye edersiniz? etkileri ortaya konuyor. Özellikle yoksullarda, çocuğun bir alanda olmasa da başka bir alanda başarılı olunabilece- Beraber şarkı, türkü söylemek, dans etmek, oyun oynamak; Velilerin çocuklarıyla gurur duyması hoş bir şey ama gurur lazım. inancın yerleşmesi. edilebilir olan bilgiyi öğrenme kabiliyeti daha yüksek olan malarını sağlamaktır. Bu bir sınıf ortamı ise, gün akışının
kültürel farklılıklara dayalı olarak ergenlik döneminin beyninin yüz ölçümü daha düşük kalıyor: Ne kadar düşük ğini bilmek, başarısızlığa, kayba tahammülü de arttırır. sınıfın dekorasyonunu çocuklarla beraber yapmak gibi vesilesinin teknoloji kullanımı olması çocuklara çok gurur Anne babalar üzerinden gitmişken şimdiye kadar olan bu çocukların bir bölümünde özellikle zekâ ve dil gelişimi nasıl olacağını bilmek, kendisinden beklenenleri bilmek, o m
uzadığı da dile getirilenler arasında. Sizce ergenlik Bir kere anne- babalık rolü; eğitimci, doktor, mühendis, kazanç, o kadar zayıf beyin gelişimi. Bunu ortaya koyan Sadece sanat ya da spor gibi performans alanlarını düşün- faaliyetler buna bir örnek. vermiyor, hoşlarına gitse de. Televizyon, radyo, tuşuna konuşmamızı bir çerçeve içinde toparladığımızda Bir hemencilik var, güven olmadığında. Hemen olması iyi olunca önemli bir kısmının o
döneminin uzadığına ilişkin algı yaşadığımız çağın kültü- şoför, polis, profesör vb. her türlü rolümüzden daha araştırma ekibi 2015’te bunu yayınladıktan bir süre sonra meyelim. Öğrencinin kendini ortaya koyabildiği alanların Diğer yandan, başarı ve okuldaki gündelik hayatın geliştiri- bastığınızda çalışan her alet, bir teknoloji ürünü. Bunları aslında okul yaşantısı öncesinde ebeveynlerin çok büyük gerekmiyor birçok şeyin. Geleceğe güveniyorsanız bekle- sit
America and the Society for
rel yapısından kaynaklı olabilir mi? Bu konuda neler kuvvetli bir rol. Kuvveti nereden geliyor? Bizde yarattığı takip çalışmasını yaptılar. Şöyle dediler, peki biz acaba bu çoğalması, okulda birçok durumda başarısızlığa tahammül ci etkisi üzerinde düşünürken öğretmenlerin üzerindeki kullanmak çok yüksek bir beceri gerektirmiyor. Baktığımız- rolleri var Özellikle erken çocukluk döneminde belirli yebiliyorsunuz. Marshmallow Testi’ni düşünün, hemen
paylaşmak istersiniz? duygu çok daha güçlü, biyolojik yanı, tetiklediği değişik etme ‘fırsat’larının ortaya çıkmasını getirir. Örneğin, yüklerin daha iyi tanımlanmasına da ihtiyaç var. Özellikle da tablet teknolojisi vb. şeyler mümkün olduğunca çok yemeden beş dakika sonra tekrar gelmemi beklersen bir yaşta gözlenebilir vakaların da tanı havuzuna girmesiyle kadar öne çıkartılması, otizmli yanı besliyor gibi düşünüle- etken patojenin yok olmasıyla bir s
hormonal aktiviteler ve beraberinde gelen güçlü duygular yoksul ya da dezavantajlı gruplarda tek başına çocuk büyü- okuldaki ‘kabadayı çocuklar’, ‘efeler’ ve ‘bitirimler’in bir öğretmeye çalıştığımız bilgilerin çokluğundan ötürü. Çok hazır oluşlarla altyapıyla geliyor çocuklar okula, okul tane daha vereceğim diyor öğretmen 4-5 yaşındaki çocuk- bilir. O ihtiyacını karşıladığınızda çocuğun da gündelik azalır. Antibiyotikler sadece bakterilerin neden ol
Teşekkürler, yine önemli bir nokta. Ergenlik uzuyor ama bir var. Bu duygu, anne babanın beyninde, özellikle çocuğun ten kadınlar, siyahlar, Latinler, Amerika'daki hani en düşük insanın kolayca kullanabileceği sadelikte ve basitlikte öncesi eğitim kurumu ya da anasınıfından başlayarak. lara. Bekleyenler var, beklemeyenler var. Bekleyenlerin oluyor. Özellikle ortaokul ve lise yaşlarında bu sorunların hayatın belirsizliklerinden kaynaklanan endişesini h
kısım insan da diyor ki ergenlik erken mi başlıyor? Hatta hayatının ilk üç yılında, bu aktiviteler çok yoğundur. Bu sosyoekonomik kesimdekilere, ayda 1000 $ para verelim, kısmı kendi emekleriyle elde ettikleri bir kazanım olmayan, şey öğretmeye çalışırken hiçbir şey kazandıramamış olmak yapıldığı için çok ilginçler. Bu ürünler Afrika’daki bir insanın Ve bu altyapı ile birlikte az önce bahsettiğimiz sosyal hayatları genelde daha çok yolunda gidiyor, 30 yıl
çocukların ziki gelişimlerine baktığınızda hakikaten birkaç arada herkes bu duygusal değişimin sadece annede başka hiçbir şey yapmayalım; bir kontrol grubuna da 50 $ ziki kuvvet, yakışıklılık veya güzellik gibi, sonuçta dönüp gibi bir gerçek de var. O nedenle akademik başarıyı sırf da 90 yaşındaki bir insanın da Latin Amerika’da dağdaki bir motivasyon, ekip ruhu bu tarz etkinliklerde ya da okul edilmiş bir çalışma. Ayrıntılı bakıldığında her bekleyeme-
Agents Chemother, 58(3), 14
önceki kuşağa kıyasla hem boy pos hem ikincil cinsel karak- olduğunu düşünür ama annede de babada da var. Erkekte verelim, takip edelim. Çocukların beyin gelişimlerini dolaşıp onları tatmin etmeyecek olan özelliklerini öne öğrencilerin meselesi olarak da görmemek lazım. Aynı köylünün de herkesin kullanabileceği, hatta okuma yazma içi çalışmalarda çocukların aileden getirdiği bir kültür ya yen de aynı seviyede değil. Mesela siyah çocuklar, Ameri- kendi k
teristikler vs. gibi özellikler çocuklarda biraz daha erkence kadına yakın ölçüde güçlü olduğunu, daha gecikmeli ölçelim ve nasıl gittiğine bakalım. Karşılaştırıldığında aylık çıkartarak başarısızlıklarına tahammül edebiliyorlar. Ama şekilde öğretmenlerin de meselesi. Öğretmenler de ‘başa- bilmeden işletebileceği şekilde yapılmaya çalışılıyor. da bir eğitim çok etkili sınıf içi uygulamalara adapte ka'da yapılmış olan bu çalışmada, ortalama yedi saniy
the seventeenth internation
ortaya çıkıyor. Bunun beslenmeyle ilgisi olduğu söyleniyor. olarak ortaya çıktığını görüyoruz. Erkeklerin çocuklarından ciddi bir gelir güvencesi verilenlerin, geçim güvenliği ortaokul ve lise çağlarındaki başarısızlıklarına tahammül ramayanlar’ olarak görülüyorlar. Ben müfredat yükünün Hayranlık uyandırıcı aletler. Ancak anne babalar adına ciddi olurken. Bu anlamda baktığımızda özellikle 0-5 yaş bekleyebiliyor. Çünkü diyor ki “Ben bulmuşken yemel
Yediklerimizde, içtiklerimizde istenmeyen şeyler mi var? uzak durması; bu re eksin tetiklenmesini ve doğurduğu sunacak kadar yardım yapılanların çocuklarının beyin gelişi- etmelerine yeten, ‘hiç kaybetmeyen hep kazanan’ gibi başarı üzerinde olumsuz bir etkisi olduğunu düşünüyorum. bir yanılgı var. Bu teknolojiyi kullanmak, ilerde teknoloji döneminde çocukların öngörülebilir yaşamlarının olması getirip getirmeyeceğini bilemem.” Bu da güven duygusu- sorun
Bunların sebepleri kesin değil. Ergenliğin uzaması bir parça duyguların güçlü biçimde ortaya çıkmasını geciktiriyor, mindeki kazanımları belirgin biçimde saptandı. Nakit gösteren bu özellikler, 20'li yaşlara geldiklerinde pek prim Her yıl birçok öğretmenle konuşuyorum. Gördüğüm şey, üreten birisi olmak anlamına gelmiyor. Çünkü bırakın on yıl gerektiğinden bahsediyorsunuz ve kendi sınırlarını na dayalı. Okul paydaşlarının birbirine güvenebilmesine ve
bebekliğin uzamasına da benziyor. İnsan bebeği, insan hatta engelliyor. Bebekle daha çok zaman geçirmiş baba- transferi denen bu yöntem toplumsal eşitsizliklerin derin yapmadığında, çok ciddi depresyonlar ya da değişik herkesin sürekli bir şeyler yetiştirme derdinde olduğu. sonrayı beş yıl sonra bile şu andaki teknolojik araçlar görmeye ihtiyaçları olduğunu vurguluyorsunuz. Peki bu iyi davranmasına dayalı okul iklimi çalışmaları bu ihtiyacın lilik gibi öz
yavrusu gelişiminde diğer memelilerden farklılıklar gösteri- nın hem bağ kurmayla ilişkilendirilen hormon düzeyinin olduğu yerlerde temel ihtiyaçların karşılanmasıyla ilgili bağımlılıklar ortaya çıkıyor. Bu bize şunu gösteriyor: Başarı- Herkes hep geriden gelme, yetişememe, tam yapmak demode olmuş olacak. Diğer yandan, bize anında sonuç dönemde anne babaların tutumları nasıl olmalı? Az önce okul ortamında karşılanmasına dayalı. Okul iklimi kavramı- olası
yor, mesela l yavrusu, bugün llerden gidiyoruz. Fil hem de davranış tarzının kendine özgü ama özünde anne- güvenceler sağlanan annelerin çok önemli bir bölümü sızlık acı verici bir şeydir, insan acıyla başa çıkmak için istediklerini yapamama duygusu içerisinde. Pandemi veren etkileşimlerin, daha tatmin edici olduğunu, daha de sınırlardan bahsettiniz. Bu sınırlar, ödüller, yaptırım- nın özünü çıktısını da sosyal, ziksel ve duygusal gelişime durumun gözden
doğduğundan neredeyse üç saat sonra ayağa kalkıyor, den çok da farklı olmadığını gösteren çalışmalar var. O çocuğunun ihtiyaçlarıyla ilgili rahat hissetmesiyle beraber değişik yollar bulabilir. Bu yolların bir kısmı negatif bir dönemi aslında müfredatta radikal değişiklikler yapmak kolay alışkanlık yarattığını biliyoruz. Anında sonuç aldığımız lar vb. Bu çerçeve içerisinde nasıl yönlendirebiliriz olanak veren güvenlik oluşturuyor. Ben ‘ben’ oldu
neredeyse ertesi gün annesi babasıyla birlikte yemeğe, nedenle mümkün olduğunca erken yaştan itibaren çocuk- bebekle daha iyi zaman geçirdiğini, ona daha çok vakit şekilde, başka bir gelişim alanını bozarak uyum sağlamayı için bir fırsattı (bu konuşma yapıldığında Maraş depremleri her şey bizi onu daha çok kullanmaya yöneltir. Basit bir ailelerimizi? bana kötü bir davranış olmayacağına inanıyorsam, güven- Otizm spektrumunda çevresel etkenlerin aslında k
çevreyi araştırmaya çıkıyor. İnsan yavrusu ise kendine gelip larla zaman geçirmek erkekler için de kritiktir. Mesela ayırabildiğini, daha çok etkileşime girebildiğini ifade etmiş. getiren durumlar oluyor. On iki yaşından sonra evin henüz olmamıştı). Bu fırsat henüz kullanılamamış gibi gözü- örnek; fast food denen yiyecekler anında insülin salınımına de hissediyorum. olmakla birlikte DEHB’ye göre daha sınırlı. Örneğin, mi’de bir İzmir anısı kalsın isteriz.
de şöyle bir sağa sola bakana, kafasını kaldırana kadar üç babalık izni bunu sağlayacak, sanılanın aksine babaların Mesela bu okullarda yemek çıkması konusu bir süredir gelişimdeki yeni etkisi iyice azalıyor. Bu tıkanıklıkların küyor. Eğitim uzmanı olmamakla birlikte konuların seyreltil- yol açacak kadar şekerli ya da şekere dönüşebilir madde Bir ahenk olmasından bahsediyorsunuz aslında. Bir uyum- 1950’lerde 1960’larda anne babanın tutumlarının bu İzm
ay, ayağa kalkıp düz bir çizgide yürüyene kadar 1-1,5 yıl, iki rolünün çok daha şefkatli, çok daha yol gösterici olmasını talep olarak gündemdeydi, bu yönde olan bir uygulama. aşılması, okulda farklı alanlarda kendini gösterme fırsatları- mesinin ve az ama derinlemesine öğrenmenin arttırılması- içerdikleri için bizi biraz daha yemeye yönlendirir. Patates luluk üzerine. İnsanın hayatının içinde uyumluluk sadece Sayın hocam biraz önce dikkat eksikliği ve hi
https:// amr-review.org.
kelimeyi bir araya getirene kadar 2-2,5 yıl geçiyor. Sizler sağlayan , çocuklarla yakın zaman geçirmeye imkân veren Çocuğunun aç olmadığını okulda doyurulduğunu bilmek, nın doğmasıyla mümkün olur. Eskiden korolar, halk oyunları nın olumlu bir etkisi olabileceğini düşünüyorum. Başarıyı kızartması böyle bir şeydir. Bu tür anında tatmin olabilme benzerlerden olmuyor. Acılı ekşili soslar ya da tavuktan tanısından söz etmiştik. Bir de son dönemde otizm
öğretmen olarak çok daha iyi biliyorsunuz, lise talebesini, bir düzenleme. Bu bakımdan kamuda çalışanlardan başla- insanların okula karşı olan bakışını değiştirmez mi? Bu grupları gibi mahalle arasındaki okullarda bile bulunan çok zorlaştıran bir yanı olduğu gibi üstün başarıyı da kötü bir şey değil. Sakın yasaklanması gereken bir şey yapılmış tatlılar, ilgisiz bileşenlerin bir aradalığı. Tek tiplilik tanısı alan bireylerle oldukça yoğun bir şekilde karşıla
291-93.
anası babası yatağından kaldırıp okula getirip bırakıyor. yarak kolaylaştırılmasını önemli buluyorum. nedenle okul aslında bir toparlanma, bağları güçlendirme şimdi ise çok nadir olan toplu aktivitelerin beraberlik ve değersizleştiren bir yanı var. Öte yandan binlerce kişinin anlamına alınmasın. Her şey çok yararlı olmak da zorunda değil, tam tersi bir çeşitliliği ahenk içinde bir arada tutabi- yoruz. Çalışmalarınızda, genetik faktörlerle birli
Evet, şimdi o nedenle insan yavrusunun ihtiyaçları güçlü, yerini alıyor. Anne babanın yapamadıklarını, gücünün bağ geliştirme üzerine etkisi gibi koruyucu etkenler başarı- tam puan aldığı sınavlar var. Bir yanda da sınav sonuçlarına değil dünyada. İnsanlar yanlış ve zararı kendilerine doku- lecek düzenlerden bahsediyoruz. Bunu yaparken de çevresel faktörlerin de otizm tanısı üzerinde etkili olmalarını ayrı tutmak gerek, anne baba tutumları her
belli durumlarda bağımlılık yani baştan beri oldukça güçlü. Anne babanın davranışlarını belirleyen ana duygu korku. yetmediklerini, kamu adına toparlayan bir yer. Sağlık ihtiya- sızlığı korkulacak bir durum olmaktan çıkartırken başarma baktığınızda çocukların bir bölümü okuduğunu anlamıyor. nan şeyler yapabilirler. Ama buradaki sorun şu: Çocukların sadece bir kişinin kendisinin istediklerinin olması ya da olduğunu ifade ediyorsunuz. Okuyucularımızın, ann
Bir ihtiyaç var: Birbirimize ihtiyaç. Bu ihtiyaçlar bir ölçüde Kaygı ve korkunun yol göstericiliği ile hareket ediyoruz cının karşılandığı, aşısının yapıldığı, karnının doyurulduğu için gereken işbirliği vb ortamlara da yol açıyor. Kazanmak Ekran bağımlılığı son yıllarda ruh sağlığı alanında sıklıkla bunun dışında hiçbir şey yapmıyor olması. “Sadece devamlı başkalarının istediklerini yapması üzerinden değil, babaların ve eğitimcilerin daha da bilgilenm
üzerimizdeki toplumsal taleplerle de bağlantılı. Bir bebek çoğumuz, çocuklarımız olduğunda. Korkumuz ne? Görevi- yer. Okulda çalışan herkes, başta öğretmenler, yöneticiler, ile başarmak da çok sık karışıyor. Kaybetmek başarsanız işlenen bir konu hâline geldi. Ekran bağımlılığının küçük patates kızartmasıyla beslenmek ne kadar uygundur?” sırayla. İnsanların bazen kendi sırasını beklemesini öğren- söz konusu çevresel faktörler nelerdir kısaca özetleyebi-
zyolojik olarak hazır olmadığı için ileride yapacağı birçok mizi yapamamak, en başta. Görevimiz ; hayatta kalmasını, personel, kapıyı açıp kapayan güvenlik görevlisi hepsi bile yaşayabileceğiniz bir durum. yaşlardan itibaren yaygınlaşmasına da tanık oluyoruz. sorusu. Bunun zevkli olup olmadığını tartışmıyorum. Bazı mesi, okul öncesinde en önemli öğrenilen şeylerden bir lir misiniz? Bir de bu tanıyı alan öğrencilerimiz için anne dil ve sosyal pragmati
şeyi yapamıyor. Ama büyüdükçe hayatın gerekleri ortaya hayatın değişik zorluklarına dayanabilmesini sağlamak. çocukların hayatında o nedenle unutulmaz yer bırakıyorlar. Burada sorunuza net bir cevap veremiyorum ama tartışma- Teknolojik cihazları çocuklarını oyalamak için kullanarak çocukların bir youtube videosu izlemekten keyif almaları, tanesi. Sadece onu öğrenseler. Bu gözle bakarsanız babalara ve eğitimcilere hangi tavsiyelerde bulunursu- yaşın altı
çıktıkça yeni beceriler yapabilme yanı gelişirken yapması Bunu hemen herkes hissediyor, bunu hissetmeyen çok Bundan dolayı bu röportajdan çıkmasını istediğim şey, yı iyice tarif etmek de yetebilir. Bir tarafta akademik başarı kendilerine zaman ayırmak isteyen ebeveynlerin çocuk- hatta bazı şeyleri oradan daha iyi öğrenmeleri (mesela, ülkemizde okul öncesi eğitim tamamen başarısız diyebili- nuz? ması, karşılık vermeyen ya da sınırlı seçenekler içinde
ce of Experts Nairobi, 25-2
beklenenler de artıyor. Sizin gruptaki öğretmenleri nadir insan var, bu bir. İki; en ideal koşullarda yaşayanlarda okulların bütün bu konuştuğumuz konularda (derslerle çok önemli iken, diğer tarafta ise akademik başarının hiç ların basit temel becerileri gerektiren davranışlarla bazı İngilizce kelimeleri) mümkündür. Ama gelişim bundan riz, kimse sırasını beklemek istemiyor. Bekleyememe mese- Otizm spektrum bozukluğu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite
düşünün; doktora gibi eğitimleri, bir yandan öğretmenliği- da benzer düzeyde güçlü bir kaygı düzeyi var, sadece para sınırlı olmayan) çok kritik bir yere sahip olduğu. Okul bunu önemli olmadığı, derslerin bir öneminin olmadığı, önemli teknolojik cihazları kullanmasını da övünme konusu ibaret olduğu takdirde, yeterli olmuyor. Ve bu bence sınırlı lesi mesela dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun bozukluğuna benzer, kalıtılabilir bir nörogelişimse
Regional Of ce for South-Ea
nizi yaparken bunu yürütmüş olmanızı, burada beklenen- pul, iş değil. Ama yokluk ve yoksulluk arttıkça tabii ki bu sağlayan sosyal ziki ortam, bir toplum birimi, okul iklimi olanın mutluluk olduğunu savunan bir ekol var. Sanki ikisin- hâline getirdiklerini gözlemliyoruz. Bu durumun çocuk- gelişim sağlayan aracın bir özelliği de kendinden başkasına da önemli bir gözlenebilir göstergesidir. luk; yaşantıların ve çocuğa sağlanan desteklerin, genlerin Annemle ya
den fazlasını yapabilecek somut yaşamsal ihtiyaç ya da korku ve kaygı da derinleşiyor. Nasıl yapacağını, nasıl deyince sosyal duygusal gelişim deyince sadece EQ konfe- den biri olması gerekirmiş gibi. Bu sorunların azaltılması, ların gelişim döneminde tedirgin edici taraflarının çok yer bırakmıyor olması. Aynı fast food gibi. Alışırsanız Beklemek nedir? Beklemek aynı zamanda bir umutla ilgili. kendi aralarındaki etkileşimlerin sonuçlarına bağlı olarak
* Uzm. Dr., Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi,
Acil Tıp Eğitimi Anabilim Dalı, yeşim.eyler@saglik.gov.tr.
Nörobilim öğretmenlere nasıl yardımcı olabilir? Nörobilim, nöronlar aktive edilebilir. Nöronlar arasındaki bağlantılar Uygulama ve tekrarlama ve deneyim-deneme-yanılma olduğu öne sürülmektedir. O halde bir atasözümüzü de şu
zayıf bağlantılar, tıpkı bir bahçıvanın bir ağaca veya çalıya Neden Nörobilimi Anlamak Durumundayız? öğretmenlerin beynin yeni bilgileri nasıl öğrendiğini ne kadar güçlüyse bilgiyi hatırlama da o kadar güçlü ve yoluyla öğrenme, basit ezberlemeye göre daha etkilidir. şekilde uyarlayabiliriz: “Bir duyunun ve duygunun nesi var,
istenen şekli vermesi gibi "budanır". O halde beyindeki Nörobilimi anlamak, öğrenmenin temelidir ve öğretimle anlamalarına yardımcı olabilir. Öğretmenlerin kendi sını a- hızlı bir tepki olacaktır (Gallagher, 2005). Bilim insanları, Öğrenciler, detayları ezberlemek yerine, uygulama yoluyla beş duyunun ve duygunun bütünselliği ve bağlantısallığı
bağlantıların sağlanması için okul-sınıf içi ve dışı öğrenme; ilgili becerilerin geliştirilmesine yardımcı olur. Nörobilim; rını öğrenme-öğretme süreç ve ortamlarını öğrenmeyi özellikle de zor konu ya da işleri, bilgileri, becerileri konuyu daha iyi anlayacaklardır. Dersleri büyük ölçüde var.” 2000 yılı aşkın bir süre önce Platon, “Tüm öğrenme-
deneyim temelli, öğrencinin yaparak yaşayarak öğrendiği sinir sisteminin nasıl geliştiğini, yapısını ve ne yaptığını kolaylaştıracak şekilde uyarlama yapmalarını sağlar. Örne- öğrenirken meydan okuyarak "mücadele” etmenin öğren- tartışmaya dayalı yapmak öğrencilerin öğrenmesini teşvik nin duygusal bir temeli vardır." sözüyle öğrenmedeki
öğrenme ortamlarına dönüştürülmelidir. Çünkü sinaptik inceleyen bilim dalıdır. Odak noktası beyin ve onun davra- ğin; araştırmalar sabahleyin, 30 dakika kadar kısa bir süre meyi geliştirdiğini ve yeni bağlantılar kurulduğunun bir eder. duyguların katalizörlük görevini ortaya çıkarır. Bu bağlam-
bağlantılar, ancak çok yönlü ve çok duyulu öğrenme ortam- nış ve bilişsel işlevler üzerindeki etkisidir. Davranış ve daha fazla uykunun sınıftaki bilişsel işlevi ve uyanıklığı göstergesi olduğunu açıklamaktadır. Uyarım, mizah, nüktedanlık, hareket veya oyun ve oyunlaş- da beyin üzerine yapılan çalışmalarda da “ Hiçbir öğrenme
larında beyinde kodlanmaktadır. Bu kodlamaları sağlayan, öğrenme ile ilişkisini inceler. Etkili öğrenme için nörobilim büyük ölçüde iyileştirebileceğini göstermiştir. Bunun yanın- Öğrenmeyi parçalara ayırın. Parçalara ayırmanın, zor veya tırmalarla öğrencilerin dikkatini çekmek beyinlerinin yoktur ki, içinde duygu olmasın” ana teması vurgulanmak-
bağlantıları geliştirme ve budama sürecini mümkün kılan, ilkelerini sınıf içi öğretime dâhil etmenin yolları RAS’dan da öğrenciler, öğrenmeden en iyi şekilde yararlanmak için büyük metin parçalarını daha küçük parçalara ayırmanın duygusal merkezini harekete geçirir. Stresten uzaklaştırır, tadır.O halde öğretmenlerin öğretim yaklaşımlarında öğren-
beynin çevresine uyum sağlamasına izin veren plastisitedir. (Retiküler Etkinleştirme Sistemi) geçer. tekrara ve çeşitli yaklaşımlara ihtiyaç duyarlar. Öğretmen- öğrencilerin anahtar sözcükleri ve tümceleri belirlemesine, öğrenmeyi eğlenceye dönüştürerek öğrenmenin kalıcılığı- menin duygusal perspekti ni her zaman göz önünde
Beyin plastisitesi veya bilinen diğer adıyla nöroplastisite, ler, öğretim ortamlarında öğrencilerin performansını başka kelimelerle ifade etmesine ve metni kendi sözcükle- nı , öğrenci katılımını artırır ve bilginin daha rahat işlenme- bulundurmaları gerekmektedir.
beynin yaşam boyunca yeni nöral bağlantılar oluşturarak RAS, beynimizin uyanık tutulması, gün içindeki bilinçlilik artırmak için oyunlara, sosyal aktivitelere, grup etkinliklerine, riyle anlamasına yardımcı olduğu kanıtlanmıştır. sini sağlar. Daha az stres, beyni kimyasal olarak değiştirir.
kendini yeniden organize etme yeteneğidir. Nöroplastisite, durumumuz ve dikkatimizle yakından ilgilidir. Beynin, molalara, ziksel etkinliklere ve eşleştirme çalışmalarına, Sakin bir sınıf ortamında, öğrenciler daha yüksek seviyeler-
beyindeki nöronların yaralanma ve hastalıkları tela etme- hedef belirleme eylemlerimizi düzenlemede çok önemli rol çeşitli yeni yazılım uygulama çalışmalarına daha sık yer Nöronların aktivasyon aralığını dikkate alın. Daha sık ama de performans gösterme fırsatına sahip olurlar.
sine ve yeni durumlara veya çevrelerindeki değişikliklere oynayan bir parçasıdır. RAS, odaklandığımız şeyi elde vermelidirler. Öğretmenler aynı zamanda “kullan ya da daha kısa süreli pratikler yaparak ders yapın, ders çalıştırın
yanıt olarak aktivitelerini ayarlamasına izin verir. Öğrenir- etmemiz için bizi yönlendiren bilgileri ltreler. Bundan kaybet” ilkesini bilerek; sürekli olarak yenilikçi, yaratıcı ve (Blanchette vd., 2020) Nöronların aktivasyonunu aralaya- Statükoya ters analojiler öğrencinin dikkatini, merakını, KAYNAKLAR
ken nöronlar arasında yeni bağlantıların oluşturulması da dolayı öğrenme-öğretme süreç ve ortamları; tehdit edici, analitik eğitim etkinliklerine sınıf /okul ortam ve süreçlerin- rak-mola vererek çalışmak öğrenmeyi kalıcı hale getirir. ilgisini çeker. İhtiyaç ve beklentilere dayalı bir ders tasarımı Blanchette Sarrasin J., Brault Foisy L., Allaire-Duquette G. and Masson, S.
dâhil olmak üzere beyinde önemli derecede biyolojik, korku, stres ve kaygıdan uzak olmalı; kolaylaştırıcı, meydan de yer vermelidirler. Örneğin 2 saat üst üste durmadan çalışmak yerine birkaç beyin temelli bir ders yapılandırmasıdır. Beyin jimnastiği, (2020) Understanding your brain to help you learn better. Frontier for Young
kimyasal, elektriksel ve ziksel değişiklikler meydana gelir. okuyucu, müjdeleyici, ödüllendirici ve en önemlisi cesaret- Bu öğretmenler için ne anlama geliyor? Öğrencilerin yeni gün boyunca 30 dakikalık 4 ders çalışmak, beynimizin mola beyin fırtınası teknikleri kullanılarak azaltılmış stres, artan Minds. 8(54).
Ne kadar çok pratik yapılırsa bu bağlantılar o kadar güçlü lendirici fırsatlarla donanmış hale getirilmelidir. bir şey öğrendiklerinde bunu bildikleri bir şeyle ilişkilendi- vermesini ve uyumasını sağlayarak uzun vadede daha iyi hafıza, geliştirilmiş ruh hali, artan odak ve konsantrasyon, Bruer, J. T. (1997). Education and the Brain: A Bridge Too Far. Educational
hale gelir. Bağlantılar güçlendikçe mesajlar (sinir uyarıları) rebilmeleri gerekir. Bu, güçlü nöral yollar oluşturur ve hatırlamasına yardımcı olur. Pratik yapmaya kısa bir ara motivasyon ve üretkenlikte artış, geliştirilmiş yaratıcılık ve Researcher, 26(8), 4–16. https://doi.org/10.3102/0013189X026008004
giderek daha hızlı iletilir ve bu onları daha verimli hale Öğrenme, dikkate dikkat etme serüveni ile başlar. Başta hatırlamayı kolaylaştırır. Nörobilim eğitimi almış öğretmen- verdiğinizde diyelim ki 20 dakikalık bir teneffüs, nöronların zihinsel esneklik, geliştirilmiş düşünme ve reaksiyon süresi Bruer, J. T. (2006). Points of view: on the implications of neuroscience
getirir (Kania vd., 2017). Nöroplastisiteye göre beyin uyarılma-dikkat stratejileri işe koşulur. Bunun için temel ler bir öğrencinin beyninin tamamını nasıl aktif hale getire- yüzeyindeki reseptörlerin bakımını veya değiştirilmesini ve özgüven artırımı gibi pek çok etkinlik harekete geçirilir. research for the science of teaching and learning: are there any? CBE Life
temelli öğrenme; insanlar yeni kavramlar öğrendiklerinde, amaç-koşul-ilke; psikolojik rahatlık, zyolojik güvendir. ceğini bilir ve öğrencilerin öğrendiklerinin kalıcı olmasını sağlarsınız. Molalar, beyninize pekiştirmesi için zaman verir; Özet olarak diyebiliriz ki bütün öğrenmeler beyin temelli- Sci. Educ. 5, 104–110. https://doi.org/10.1187/cbe.06-03-0153
yeni deneyimler yaşadıklarında veya belirli uygulamaları Öğrenciler en çok hata yaptıklarında öğrenirler. Önceki sağlar. Beyni anlamak öğretmenler için faydalı olabilirken yani beyniniz, nöronlarınız arasındaki bağlantılar için gerek- dir. Beyin temelli bir öğrenmede; öğrenmeyi kolaylaştır- Bowers, J. S. (2016). The practical and principled problems with educational
yaptıklarında beyindeki nöral bağlantıların değişmesi, doğrularını ve yanlışlarını tekrar gözden geçirirler. Analitik bu bilgi bir öğrenci için de faydalı olabilir. li yapı taşlarını üretir (Duman, 2010; Duman, 2015). Öğre- mak için bir eğitim etkinliği sırasında farklı konu kategorile- neuroscience. Psychological Review, 123, 600–612. [PubMed] [Google
Scholar]
yeniden haritalanması ve kendilerini yeniden düzenleme- ve eleştirel sorgulama süzgecinden geçen hatalara dayalı nen beyni inceleyen bilim insanları, öğrenme dönemleri rini iç içe geçirmek, detaylandırmak, sözelleştirmek,
siyle gerçekleşir. her bir deneyim; yeni, yenilikçi, yaratıcı, girişimci, iletişim- 'Beyin uyumlu' bir sınıf, öğrenmenin olumlu duygularla arasındaki molaların ve uykunun öğrenmeyi artırdığını ve yazmak, çizmek ve paylaşmak öğrenme sürecini geliştirir. Cruickshank, W. M. (1981). A new perspective in teacher education: the
neuroeducator. J. Learning Disabilities, 14(6), 337–341. https://doi.or-
sel ve iş birlikli bir deneyim sağlar. Bu ise 21.yy’da öğrenci- bağlantısını sağlar. Beyin için çoklu algısal kayıt kanalları unutmayı en aza indirdiğini gözlemlediler. Beyin, öğrenme g/10.1177/002221948101400613
Beyin temelli öğrenme ve eğitimsel nörobilim nedir? sürecinde bir konunun zamansal açıdan en iyi ilk bölümünü Bilgi ve teknoloji çağında eğitim, beynin içsel ve dışsal
lerin kazanmaları gereken, 4C becerileri olarak adlandırı- kullanılarak algısal zenginlik oluşturulabilir (Duman, 2010). işleyişini ilkelerini, nasıl öğrendiğini, hatırladığını ve Duman, B. (2006). The effect of brain-based instruction to improve on
Eğitimsel nörobilim, öğrenmenin nöral mekanizmaları lan; eleştirel, yaratıcı, iş birlikçi ve iletişimsel düşünme Öğretmenler, derslerde müzik kullanmaktan bazı duyuru ve son bölümünü hatırlar. Buna öncelik-sonralık etkisi zihinsel süreçlerini anlamakla başlamalıdır. students’ academic achievement in social studies instruction. Paper presen-
hakkındaki araştırma bulgularını eğitim uygulamalarına ve becerileridir. panosu gösterimlerine kadar pek çok zenginleştirme uygu- denir. Bu nedenle eğitim seansları ideal olarak 20 dakika- ted at the 9th International Conference on Engineering Education, San
politikasına dönüştürmeyi ve eğitimin beyin üzerindeki laması kullanarak tüm öğrenciler için öğrenmeyi artırabilir. dan fazla olmamalı ve seansları ayıran planlı "beyin molala- Eğitimsel nörobilim ve nörobiyoloji açısından bakıldığında Juan, Puerto Rico.
etkilerini anlamayı amaçlayan disiplinlerarası bir araştırma RAS'ı etkinleştirmek için birçok faktöre yer verilebilir. Önce- Bu durum her bir çocuğun güçlü ve zayıf yönlerini düşün- rı" olmalıdır. öğrenme beyni değiştirmeyi içerir. Beyin değişimini etkile- Duman, B. (2010). The effects of brain-based learning on the academic
alanıdır. Eğitimsel nörobilim, öğretme ve öğrenme süreciy- likle öğrencilerin yaşına, sınıfına, hazırbulunuşluğuna meyi ve anlamayı gerektirir. Farklı seviyelerde nörokimya- Zamanı etkili kullanın. Üç zaman unsuru, öğrencilerin ne yen birçok faktörden biri de strestir. Orta derecede stres achievement of students with different learning styles. Educational Sciences:
le ilgili olduğu için bağlanmayı, katılımı ve beyin gelişimi- uygun aktivitelerin kullanımı sağlanır. RAS sistemini aktive sallar farklı duygular yaratır. Öğretmenler; eğlenceli ve zaman ve ne kadar iyi öğrendiğini önemli ölçüde etkiler. öğrenme için faydalıdır, ha f ve aşırı stres ise öğrenme için Theory & Practice, 10(4), 2077-2103.
nin derinleştirilmiş bir anlayışını kucaklar. etmek için (Willis, 2010); ses yüksek ve alçak tonlarda güvenli, dolayısıyla öğrenme için beyinle daha uyumlu bir Öğretmenler, öğrenmeyi artırmak için sınıfta üç zaman zararlıdır. Yeterli uyku, beslenme ve egzersiz, güçlü öğren- Duman, B. (2015). Neden beyin temelli öğrenme [Why brain-based
kullanılmalı; öğretmenin kişisel görünümü temiz, bakımlı sınıf ve okul ortamı oluşturabilir. meyi teşvik eder. Aktif öğrenme beyin temelli bir öğrenme- learning]. (4th ed.). Pegem Akademi.
Beyin temelli öğrenme nedir? Bilişsel gelişim (öğrencilerin olmalı; içerik hem görünümü hem de içeriğin kendisi unsurunu (görev süresi, kavrama süresi ve uygun öğrenme dir. Aktif öğrenme, beyindeki çoklu nöral bağlantıları Fischer, K. W., Goswami, U., & Geake, J. (2010). The future of educational
yaşlandıkça, büyüdükçe ve sosyal olarak olgunlaştıkça nasıl açısından öğrencinin ilgisini çekici senaryolarla örüntülen- Beyin neden bazı bilgileri ve becerileri diğerlerinden daha süresi) etkili kullanmalıdır. uyaran ve hafızayı geliştiren süreçlerden yararlanır. En etkili neuroscience. Mind Brain Educ., 4(2), 68–80. https://doi.or-
farklı öğrendikleri gibi faktörler de dâhil olmak üzere) meli; anahtar noktalar renklendirilmeli; varyasyon olarak kolay hatırlar? Öğrencilere nasıl, ne zaman ve neden Sağlık ve egzersizlerle öğrenciler ziksel olarak ne kadar öğrenme, öğrenme görevi için beynin birden fazla bölgesi- g/10.1111/j.1751-228X.2010.01086.x
beynin nasıl öğrendiğiyle ilgili en son bilimsel araştırmalara işaretleme, yazı tipi boyutları uygun düzeyde olmalı; seçenekler sunmalıyız? İlgili içerik ve öğrenci seçenekleri aktif ve meşgul olurlarsa öğrenme sonuçları o kadar iyi olur. nin işe koşulmasını içerir. Bu bölgeler hafıza, çeşitli duyular, Fuller, J. K., & Glendening, J. G. (1985). The neuroeducator: Professional of
dayanan öğretim yöntemlerini, ders tasarımlarını ve okul müzik, dans, fotoğra ar, lm ve fragmanlar dersin kazanım- öğrenme için kritik öneme sahiptir. Öğretmenler, öğren- Örneğin, öğrencilerin derslerde ve gün boyunca yürüyüş istemli kontrol ve daha yüksek düzeyde bilişsel işlevsellik the future. Theory Into Practice, 24(2), 135–137. https://doi.or-
programlarını ifade eder. Duygusal ve bilişsel olarak insan larına yönelik kullanılmalı; çoğunlukla deneyimsel ve yansı- meyi öğrenciler için daha anlamlı hale getirmek için molaları vermelerine izin vermek öğrencileri canlandırır, gibi görevlerle ilişkilidir. g/10.1080/00405848509543161
yeni bilgiler öğrenirken beynin kendini değiştirme, tıcı öğrenme etkinliklerine yer verilmeli, akran geri bildiri- örüntülemelere dayalı duygu durumlarını ve motivasyon dikkat sürelerini artırır ve onları bilgileri akılda tutmaya Gallagher, K. (2005). Brain research and early childhood development: A
yeniden haritalama ve yeniden düzenleme becerisini mi, aktif etkileşim, tartışma, çoklu duyusal öğrenme gibi tekniklerini harekete geçirebilir ve yeni bilgileri önceki daha iyi hazırlar. Beyin zihin üreten bir sosyal organdır. Düşünceler tohum primer for developmentally appropriate practice. Young Children, 60(4),
12–20.
gösterir. Bilgi etkili yollarla sunulduğunda beyin daha iyi yaklaşım, strateji ve etkinlikler kullanılmalıdır. bilgilerle ilişkilendirebilir. Ayrıca öğrencilere seçenekler gibidir. Onları dikkatinizle besler ve büyümelerine izin
çalışabilir, dayanıklılığı artar ve genel çalışma zekâsı gelişir. sunarak motivasyonu ve hafızayı artırabilir ve yetenek Pozitif duygular başarılı bir öğrenmede katalizör görevini verirseniz büyümeye, güçlenmeye ve yaşamınızda tezahür Goswami, U. (2006). Neuroscience and education: from research to practice.
Nat. Rev. 7(5), 406–413. https://doi.org/10.1038/nrn1907
Araştırmalar, beynin öğrenirken ziksel olarak değiştiğini Neden beyin temelli öğrenme ya da eğitimsel nörobilim düzeyleri ile öğrenme stillerini uyumlu hale getirebilirler. üstlenirler (Duman, 2006; Duman, 2015). Olumlu duygular etmeye dair doğal bir eğilimleri vardır. Onları güçlü kılan
göstermiştir. Böylece yeni beceriler ne kadar çok uygula- gereklidir? içindeki öğrenciler ne kadar mutlu olursa öğrenmeye ve sizin dikkatiniz, ilginiz ve coşkunuzdur. Bir eğitimci, öğret- Howard-Jones, P. A., Varma, S., Ansari, D., Butterworth, B., De Smedt, B.,
Goswami, U., et al. (2016). The principles and practices of educational
nırsa öğrenme de o kadar kolay olur. Beyin temelli öğren- Öğretmenler ders sırasında sadece edindikleri teorik Değerlendirme ve geribildirim, beyin temelli bir program etkili düşünmeye de o kadar istekli olurlar. Öğretmenden men, akademisyen ya da bir ebeveyn olarak çocuklarınıza neuroscience: comment on bowers. Psychol. Rev. 123(5), 620–627. https://-
me, öğretmenlerin bugün kullandığı yenilikçi yaklaşımlar- bilgiyi ifade etmekle kalmaz, aynı zamanda bir yandan yaklaşımında anında dönütler sağlanarak sinaptik bağlantı- gelen onaylar, öğrencinin benlik saygısını artırmanın bir ve öğrencilerinize karşı tutum ve düşünceleriniz onların doi.org/10.1037/rev0000036
dan yalnızca biridir. belirli çalışma uygulamaları önererek teorik bir faaliyet ların doğru yapılanmasını sağlar. Öğretmenler, öğrenme yoludur. beyinlerindeki zihinsel yapılarını etkileyip sabit zihniyetli ya Kania, B. F., Wronska, D., and Zieba, D. 2017. Introduction to neural
Beyin temelli öğrenme yaklaşımı; eğitimcilerin nasıl ve ne temelinden pratik bir temele geçiş yaparlar. Beynin öğren- sürecini geliştiren değerlendirme biçimlerini kullanabilirler. Öğrenciler hem yetişkinler hem de akranları ile iş birliği da gelişim zihniyetli bir zekâ algısına ve yapılanmasına plasticity mechanism. J. Behav. Brain Sci. 7(2),41–8. https://doi.or-
Geribildirim hızlı, belirli, çeşitli kaynaklardan gelmeli ve
g/10.4236/jbbs.2017.72005
hizmet edecektir.
öğrettiklerini, geçmiş eğitim uygulamalarına, yerleşik me şekli karmaşıktır; öğrenme, eğitimin yalnızca bir parça- öğrenme sürecine dâhil edilmelidir. yaparak nasıl ve neden etkili bir şekilde öğrenirler? Sınıfta
geleneklere veya öğrenme süreciyle ilgili varsayımlara sıdır,toplumun eğitim hede eri psikoloji için bile net değil- öğrenmeyi optimize etmek için öğretmenler, insan beyni- Eğitim sürecinde yaşanılan her deneyim sürekli olarak Roediger, H.L. (2013). Applying cognitive psychology to education: Transla-
tional educational science. Psychological Science in the Public Interest,
değil de beyin ve öğrenme bilimine dayandırmaları dir ve bilimin eğitim pratiğine başarılı bir şekilde çevrilme- Nöronları tekrar tekrar aktive edin. Çok fazla pratik yapıla- nin sosyal bir beyin olduğu gerçeğini uygulayabilir. Grup beyin yapısını şekillendirir ve davranışları değiştirir. Bütün 14(1), 1–3.
halinde öğrenmenin hızlandırılabileceği ve geliştirilebile- sinin karmaşık olduğu kanıtlanmıştır (Goswami, 2006; rak, örneğin bir arkadaşa bir kavram açıklanarak veya sınav çalışması yapılarak sınıf arkadaşlarıyla takım halinde duygu ve duyulara hitap etmeleri nedeniyle aktif katılımın Willis, J. (2010). Current Impact of Neuroscience in Teaching and Learning.
ceğine dair temel varsayımları kabul eder. Roediger, 2013). soruları cevaplanarak, hafızadan bilgi almaya çalışılarak çalışmak, öğrencilerin birbirlerinden öğrenmelerini sağlar. ve deneyimin beyindeki değişiklikler için bir ön koşul Mind, Brain, Education. (Ed. David Sousa). Solution Tree.