Page 193 - Şehrimiz İzmir

İZMİR’İN MÜZİK KÜLTÜRÜ

Anadolu’nun her yöresiyle özdeşleşmiş müzik ve dans türleri bulunmaktadır. Nasıl ki Doğu Anadolu deyince
akla halay, Karadeniz deyince horon geliyorsa Ege Bölgesi deyince de akla ilk olarak zeybek gelmektedir. Müzik
kültürü açısından değerlendirildiğinde Ege’nin diğer illerinde olduğu gibi İzmir’de zeybek kültürünün ön plana çık-
tığı görülmektedir. Zeybek “Batı Anadolu Efesi” olarak tanımlanmaktadır. Zeybeklik, Yunan işgali ve Millî Mücadele
yıllarında cesur ve korkusuz tavırları ile Türk halkının sevgisini kazanarak Ege’de yiğitliğin ve mertliğin sembolü
olmuş kişilerden oluşan, kendi içerisinde belli bir düzene sahip toplumsal bir yapılanmadır. Zeybeklerin başı-lideri
efedir. Efeler öncü, kahraman ve yetenekli kişilerdir. Efenin yardımcısı başzeybek, topluluğun diğer üyeleri ise zey-
beklerdir. İşte bu topluluğa özgü olan dansa ve bu dansa eşlik eden müziğe de zeybek denmektedir. Zeybeklik 19.
yüzyıldan itibaren Ege Bölgesi’nin sosyal ve kültürel yapısına da yön vermiş ve Ege Bölgesi’ndeki müzik ve dans
geleneğinin de temelini oluşturmuştur.
Türk halk müziği üç başlık altında incelenmektedir:

1. Uzun havalar
(serbest ritimli ezgiler)

2. Kırık havalar
(ritimli ezgiler)
3. Karma havalar

(hem ritimli hem serbest ritimli ezgiler)
Bu üç başlık içerisinde zeybekler, “kırık
havalar” başlığı altında yer almaktadır; di-
ğer bir deyişle zeybekler belli bir ritme sa-
hip olan ezgilerdir. Zeybeklerin en önemli
ritmik özelliği 9 zamanlı ezgiler olmaları-
dır. Hızlarına göre “ağır zeybek” ve “kıv-
rak zeybek” gibi isimler almaktadır. Kıvrak
zeybekler genellikle kadınların oynadıkları
zeybeklerdir.

Zeybekler hem sözlü hem de çalgısal yani sözsüz olabilmek-
tedir. Zeybeklerin sözleri genellikle efelerin kahramanlık ve yi-
ğitliğini, efelerin başına gelen olayları ve halkın düşmana karşı
verdiği mücadeleleri konu edinir. Zeybeklerin ezgi yapısı ince-
lendiğinde ise belli bir makam sınırlaması olmadığı, hemen her
makamda zeybek ezgisinin bulunduğu görülmektedir. Zeybek
dansları ise tek ya da toplu hâlde olabilmektedir.

Zeybeklere açık alanlarda davul ve zurna (bazı yerlerde klar-
net) eşlik etmektedir. Günümüzde mikrofon vb. teknolojik im-
kânlar sayesinde bağlama, kabak kemane, kaval gibi halk mü-
ziği çalgılarının da zeybeklere eşlik ettiği görülmektedir. Kadın
zeybekleri ise genellikle cümbüş, darbuka, tef vb. çalgılarla çal-
gıların olmadığı ortamlarda ise tepsi, tencere, kaşık vb. mutfak
aletleri ile icra edilmektedir. İzmir’de nişan ve düğün törenlerin-
de, kutlamalarda, konserlerde, bayram törenlerinde vb. etkin-
liklerde mutlaka zeybekler söylenir; çalınır ve oynanır. Deyim
yerindeyse zeybekler İzmir ilinin olmazsa olmazıdır.

191